Στο κενό προσφυγή στο ΕΔΔΑ κατά κρατών μελών για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Μια ενδιαφέρουσα απόφαση με αντικείμενο το περιβάλλον και την ισχυριζόμενη, κατά τους αιτητές, ευθύνη των κρατών, εξέδωσε στις 9 Απριλίου 2024 η Ευρεία Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξετάζοντας την υπόθεση Duarte Agostinho and Others v. Portugal and 32 Others. Η υπόθεση αφορά στις ατομικές προσφυγές έξι Πορτογάλων υπηκόων εναντίον της Πορτογαλίας και 32 άλλων κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ), μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Εκ προοιμίου αναφέρεται ότι το ΕΔΔΑ απέρριψε τη συγκεκριμένη υπόθεση για τους λόγους που αναφέρονται πιο κάτω, χωρίς να προχωρήσει και να εξετάσει την ουσία της. Η υπόθεση προσέλκυσε έντονο διεθνές ενδιαφέρον.  

Συγκεκριμένα, οι αιτητές, έξι νεαροί Πορτογάλοι υπήκοοι που ζουν στην Πορτογαλία, παραπονέθηκαν για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή τους. Οι προσφυγές τους βασίστηκαν σε διάφορα άρθρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), όπως το Άρθρο 2 που προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή, το Άρθρο 8 που προστατεύει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή και το Άρθρο 14 που απαγορεύει τις διακρίσεις. Βασίστηκαν επίσης σε διεθνή κείμενα, όπως τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, αλλά και σε εκθέσεις και ευρήματα ειδικών αναφορικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Οι αιτητές προσέφυγαν κατά 33 κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης θεωρώντας τα υπεύθυνα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που επηρεάζουν τόσο τους ιδίους όσο και τη δική τους γενιά.

Συνεκδικάζοντας τις προσφυγές και εξετάζοντας πρώτα το θέμα της δικαιοδοσίας, η Ευρεία Σύνθεση αποφάσισε ότι θεσπίστηκε εδαφική δικαιοδοσία αναφορικά με την Πορτογαλία, καθότι οι αιτητές διαμένουν στην Πορτογαλία (εδαφικό κράτος) και άρα η Πορτογαλία θα πρέπει να απαντήσει για την οποιαδήποτε παραβίαση των δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ σε σχέση με τους ιδίους. Οι αιτητές όμως δεν προσέφυγαν σε κανένα ένδικο μέσο στην Πορτογαλία για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Επομένως, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν εξάντλησαν τα εσωτερικά ένδικα μέσα της Πορτογαλίας και ομόφωνα απέρριψε την προσφυγή. 

Όσον αφορά στα υπόλοιπα κράτη, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, η Ευρεία Σύνθεση αναγνώρισε τις εξελίξεις σε διεθνές και εθνικό επίπεδο σε θέματα που αφορούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, στην προκείμενη υπόθεση, έκρινε ότι δεν μπορούσε να επεκτείνει την έννοια της εξωεδαφικής δικαιοδοσίας με τον τρόπο που εισηγούνταν οι αιτητές. Επομένως έκρινε ότι δεν προκύπτει δικαιοδοσία για κανένα από τα υπόλοιπα κράτη και απέρριψε τις προσφυγές λόγω έλλειψης δικαιοδοσίας.

Η ακρόαση της υπόθεσης διεξήχθη στο Στρασβούργο, τον Σεπτέμβριο 2023.

Τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας εκπροσώπησε η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας κα Θεοδώρα Χριστοδουλίδου και η κα Λητώ Καριόλου, δικηγόρος.