Η χρονιά με δύο προεκλογικές εκστρατείες και πολλές ιδιομορφίες

Το 2022 ήταν στην ολότητά της μια προεκλογική χρονιά. Κατά τους τελευταίους δύο μήνες της, μάλιστα, συνυπήρχαν δύο προεκλογικές εκστρατείες, καθώς προέκυψε η ανάγκη εκλογής νέου Αρχιεπισκόπου, μετά τον θάνατο του Χρυσόστομου Β’, με αποτέλεσμα οι Αρχιεπισκοπικές να επισκιάσουν σε μεγάλο βαθμό την μάχη των Προεδρικών Εκλογών, καθώς πραγματοποιήθηκαν σε διάστημα μόλις μερικών εβδομάδων, εκτοπίζοντας την υπόλοιπη επικαιρότητα. Η απουσία εξοικείωσης με τους υποψηφίους, τις ιδιαιτερότητες και τις δυναμικές των εκλογών αυτών, φαίνεται να αποτέλεσε μαγνήτη ενδιαφέροντος για τους πολίτες, με τις «συνηθισμένες» εκλογές να παραμερίζονται για λίγο. 

Η «κατάληψη» ενός χρονικού σημείου που θεωρείται κομβικό για τις Προεδρικές Εκλογές από την εκκλησιαστική διαδικασία ήταν μόνο μία από τις πολλές ιδιομορφίες που παρουσιάζουν οι εκλογές του Φεβρουαρίου και που έκαναν αισθητή την παρουσία τους κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Υπήρχαν όμως πολλά στοιχεία που τις καθιστούσαν διαφορετικές από τις συνηθισμένες διαδικασίες.

Ίσως η πιο χαρακτηριστική διαφορά είναι πως και οι τρεις βασικοί υποψήφιοι είναι στενοί συνεργάτες του απερχόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας. Ο Αβέρωφ Νεοφύτου είναι ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος, ο Νίκος Χριστοδουλίδης ήταν Κυβερνητικός Εκπρόσωπος και ακολούθως Υπουργός Εξωτερικών και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης ο άνθρωπος που διαχειριζόταν το Κυπριακό. Κομματικό στέλεχος πρώτης γραμμής είναι μόνο ο κ. Νεοφύτου, ο Νίκος Χριστοδουλίδης είχε πολύ λίγη εμπλοκή στα κομματικά και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης είναι εντελώς ξένος με αυτά.

Από αυτές τις εκλογές απουσιάζουν επίσης οι παραδοσιακές κομματικές συνεργασίες, παρόλο που από τις αρχές του 2022 έγιναν πάρα πολλές επαφές, μεταξύ πολλών πλευρών, για επίτευξή τους και λήφθηκαν αποφάσεις που για κάποιους ενέχουν μεγάλο ρίσκο. Τελικά ο ΔΗΣΥ κατεβαίνει μόνος με τον πρόεδρό του και το ΑΚΕΛ υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Ανδρέα Μαυρογιάννη, αφήνοντας του όμως χώρο να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, κυρίως στο δημόσιο σκέλος της υποψηφιότητάς του, ώστε να διατηρεί την ανεξαρτησία του. ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ στηρίζουν μεν την υποψηφιότητα του Νίκου Χριστοδουλίδη, αλλά αυτό ήταν αποτέλεσμα διμερών συμφωνιών που έκαναν με τον υποψήφιο και όχι αποτέλεσμα μεταξύ τους διαβούλευσης. Επίσης, τα τρία κόμματα δεν διαδραματίζουν ιδιαίτερα πρωταγωνιστικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία του υποψηφίου τους, αφήνοντας του περιθώριο να παρουσιάζεται ως πολυσυλλεκτική υποψηφιότητα.

Η πολυσυλλεκτικότητα του Νίκου Χριστοδουλίδη είναι από μόνη της μια ιδιαιτερότητα της προεκλογικής εκστρατείας του 2022. Από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις παρουσίαζε μια εντυπωσιακή ικανότητα διείσδυσης σε όλο το εύρος του πολιτικού χάρτη, την οποία διατηρεί σε κάποιο βαθμό μέχρι και τώρα που μπαίνουμε στην τελική ευθεία των εκλογών. Μάλιστα, φαίνεται πως οι εκλογικές βάσεις των κομμάτων του Κέντρου είχαν προκαθορίσει τις αποφάσεις των ηγεσιών τους, αφού στην ουσία οι ψηφοφόροι τους τοποθετήθηκαν πριν από τα συλλογικά όργανα υπέρ του κ. Χριστοδουλίδη.

Παράλληλα με όλα αυτά, οι εκλογές αυτές χαρακτηρίζονται από πολλούς παράλληλους μονολόγους και λίγους διαλόγους. Δεκάδες επιθέσεις έχουν μείνει αναπάντητες κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών και η συζήτηση σε πολιτικό επίπεδο είναι περιορισμένη. Ακόμη κι αν έχει πραγματοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός από debates -άλλη μια καινοτομία του 2022, μη συμβατή με τη διεθνή πολιτική πρακτική- πολύ πριν από την ώρα τους, δεν φαίνεται να συνέβαλαν πραγματικά στην ανάπτυξη ουσιαστικής και εις βάθος πολιτικής συζήτησης, καθώς κι αυτή η διαδικασία βυθίστηκε στην επανάληψη και στις προσωπικές επιθέσεις.

Ο πόλεμος εντός ΔΗΣΥ

Μέρος της ιδιομορφίας των εκλογών ήταν ενδεχομένως και το πόσο γρήγορα μπήκαμε στην προεκλογική εκστρατεία. Αν και υπήρξαν συζητήσεις και εκδηλώσεις ενδιαφέροντος πιο πριν, η «επίσημη» έναρξη μπορεί να τοποθετηθεί λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2021, όταν ο Αβέρωφ Νεοφύτου, με ένα βίντεο από την Πλατεία Ελευθερίας, ενημέρωσε για την πρόθεσή του να κατέλθει ως υποψήφιος στις Προεδρικές Εκλογές. 

Πίσω από την καλά σκηνοθετημένη εξαγγελία, όμως, υπήρχε ένα παρασκήνιο που κόχλαζε, καθώς αποφασισμένος να κατέλθει ήταν και ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Υπήρξαν προσπάθειες γεφύρωσης της διαφωνίας και κάποιες πρωτοβουλίες αναλήφθηκαν από τον ίδιο τον Νίκο Αναστασιάδη, που δεν ήθελε να συμβεί αυτό που τελικά συνέβη. Ωστόσο ήταν και οι δύο ανένδοτοι, πίστευαν και οι δύο πως ήταν επιλογές νίκης και δεν κατέστη δυνατόν να μεταπεισθεί κανένας από τους δύο.

Η αντιπαράθεση αυτή κατέστη πλέον αντικείμενο δημόσιας συζήτησης στις αρχές Ιανουαρίου, όταν ο Αβέρωφ Νεοφύτου, σε μια αρκετά ασυνήθιστη κίνηση, προκάλεσε τον Νίκο Χριστοδουλίδη να καταθέσει στο κόμμα την υποψηφιότητά του. Αν το έπραττε, ο ίδιος θα παραιτείτο από την προεδρία του ΔΗΣΥ και ο εκλεκτός των μελών του κόμματος θα ήταν και νέος πρόεδρος και ο υποψήφιος της παράταξης στις Προεδρικές Εκλογές.

Η απάντηση του κ. Χριστοδουλίδη ήταν να ανακοινώσει την παραίτησή του από το Υπουργείο Εξωτερικών, που όπως αφήνει να εννοηθεί, ήταν προϊόν εξαναγκασμού. Όχι απλώς δεν ανταποκρίθηκε στην πρόταση Νεοφύτου αλλά εξέφρασε την έντονη διαφωνία του με τον χρόνο που επιλέγηκε, θεωρώντας ότι ήταν πολύ πρώιμο να ληφθούν αποφάσεις για τις Προεδρικές Εκλογές. Αν και ανέφερε πως θα ήθελε την στήριξη του ΔΗΣΥ, στην ουσία ο κ. Χριστοδουλίδης αρνήθηκε να μπει στη διαδικασία με τους όρους του κ. Νεοφύτου και προανήγγειλε ότι θα ανακοινώσει τις αποφάσεις του όταν θα κρίνει πως είναι η κατάλληλη στιγμή.

Αυτό ήταν και το σημείο έναρξης της μεγάλης πολεμικής εναντίον του από τον ΔΗΣΥ. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και χωρίς τα προσχήματα που έρχονταν με το αξίωμά του, ο κ. Χριστοδουλίδης επένδυσε στη μεγάλη δημοφιλία που έχαιρε και αξιοποίησε τους επόμενους μήνες, μέχρι που ανακοίνωσε –μέσω βίντεο- την υποψηφιότητά του, για να αναπτύξει προσωπικές σχέσεις με ψηφοφόρους και να διευρύνει την αποδοχή του ανάμεσα στους πολίτες. Θωρακισμένος με καλά δημοσκοπικά αποτελέσματα, εξήγγειλε τελικά την ανεξάρτητη υποψηφιότητά του τον Μάιο. Είχε προηγηθεί η επισημοποίηση της υποψηφιότητας Αβέρωφ Νεοφύτου, μέσω της επικύρωσής της από το Ανώτατο Συμβούλιο του ΔΗΣΥ τον Μάρτιο.

Η ανακοίνωση του Νίκου Χριστοδουλίδη προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, καθώς αποδείχθηκε στην πορεία πως έβριθε αναφορών που ήταν copy-paste από αντίστοιχη ομιλία του Γιαννάκη Κασουλίδη. Ο υποψήφιος και το επιτελείο του φάνηκαν ανέτοιμοι να διαχειριστούν την κατάσταση  και αντέδρασαν με τρόπο που καταδείκνυε την απουσία εμπειρία τους. Τελικά φόρτωσε όλο το φταίξιμο στον επικοινωνιολόγο του, τον οποίο έσπευσε να απολύσει. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που δημιουργήθηκε ρήγμα στην εικόνα του, αλλά όχι η πρώτη φορά που θα εγειρόταν ηθικό ζήτημα εναντίον του από αντιπάλους.

Το δεύτερο μεγάλο πλήγμα στην εικόνα του ήρθε από έναν πρώην συνεργάτη του, τον Μανώλη Κυριάκου, ο οποίος σε μια κίνηση που ξένισε πολλούς στον χώρο της πολιτικής και της επικοινωνίας, αποκάλυψε στην εφημερίδα «Πολίτης» μέρος της προσωπικής επικοινωνίας που είχε με τον υποψήφιο όταν συνεργάζονταν. Μέσα από αυτά τα μηνύματα φαινόταν ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης προωθούσε τη δημιουργία fake accounts στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να διαφημίζουν τη δική του υποψηφιότητα και να συκοφαντούν τους αντιπάλους του. Επίσης αποκαλύφθηκε η προσωπική του γνώμη για άλλα πολιτικά πρόσωπα, η οποία δεν ήταν καθόλου κολακευτική, καθώς και απρεπείς χαρακτηρισμοί για δημοσιογράφους.

Ο λεκές που άφησαν αυτά, σε συνδυασμό με την συνεχή και ακατάπαυστη πολεμική από τον ΔΗΣΥ (ο οποίος ανά διαστήματα επέλεγε να ασχολείται περισσότερο με την αποδόμηση του πρώην Υπουργού του, παρά με την προώθηση της δικής του υποψηφιότητας), καθώς και κάποιες ανήθικες επιθέσεις, όπως η αμφισβήτηση του διδακτορικού του, δεν μεταφράστηκαν σε μεγάλες απώλειες. Αφού ομαλοποιήθηκαν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, με πολύ περισσότερο κόσμο να καταλαγιάζει ως προς τις επιλογές του, ο Νίκος Χριστοδουλίδης τελείωσε τη χρονιά με τριαντάρια, διατηρώντας μια σημαντική απόσταση ασφαλείας από τους άλλους δύο βασικούς υποψηφίους, με αποτέλεσμα να θεωρείται το φαβορί για να κόψει πρώτος το νήμα. Ανδρέας Μαυρογιάννης και Αβέρωφ Νεοφύτου δίνουν μάχη για να βρίσκονται στο ψηφοδέλτιο της δεύτερης Κυριακής και έτσι η εικόνα για τον δεύτερο γύρο θα ξεκαθαρίσει με τη νέα χρονιά.

Τα ναυάγια

Ενώ στον ΔΗΣΥ προσπαθούσαν να τα βρουν μεταξύ τους, στα υπόλοιπα κόμματα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν συμμαχίες ικανές να κερδίσουν τον υποψήφιο του ΔΗΣΥ και να φέρουν αλλαγή στη διακυβέρνηση. Στην αρχή της χρονιάς καταβλήθηκε μία προσπάθεια από το ΑΚΕΛ και το ΔΗΚΟ να δημιουργήσουν ένα αντιπολιτευτικό μέτωπο, το οποίο, με την συνδρομή κι άλλων δυνάμεων, θα πορευόταν με μία κοινή υποψηφιότητα στις Προεδρικές Εκλογές.

Η προσπάθεια αυτή από την αρχή φαινόταν πως δεν είχε πάρα πολλά περιθώρια επιτυχίας. Αν και η πολιτική βούληση υπήρχε, οι προσεγγίσεις των δύο πλευρών ήταν πολύ διαφορετικές. Ονόματα πήγαιναν και έρχονταν αλλά ήταν ξεκάθαρο πως το ΔΗΚΟ και το ΑΚΕΛ είχαν διαφορετική αντίληψη για το ποιος θα πρέπει να είναι ο υποψήφιός τους και ποια χαρακτηριστικά θα έπρεπε να έχει. Αν και είχαν κοινό στόχο, τα δύο κόμματα δεν είχαν κοινή ατζέντα και έκαναν διαφορετική ανάγνωση της κατάστασης και των αναγκών της.

Στο ΑΚΕΛ είχε καρφωθεί η ιδέα πως θα έπρεπε να προωθηθεί μία προσωπικότητα που προέρχεται από τις παρυφές της πολιτικής, ώστε να μπορεί να συνενώσει δυνάμεις πέραν των κομματικών γραμμών. Δεν ήθελαν με τίποτα υψηλόβαθμο κομματικό στέλεχος, καθώς θεωρούσαν ότι δεν ανταποκρινόταν στις σημερινές ανάγκες. Στο ΔΗΚΟ, όμως, πίστευαν πως ακόμα κι αν ο κοινός υποψήφιος δεν ήταν κομματικό στέλεχος, θα έπρεπε να είναι άτομο δημοφιλές στον χώρο του Κέντρου, οι ψηφοφόροι του οποίου δεν έκρυβαν την συμπάθειά τους προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Τελικά οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι διαφωνούν και η κάθε μία τράβηξε τον δρόμο της.

Στο ΑΚΕΛ έπεσαν διάφορα ονόματα στο τραπέζι, τόσο κατά τη διάρκεια των συζητήσεων με το ΔΗΚΟ όσο και μετά το αδιέξοδο. Τελικά κατέληξαν σε δύο πιθανές επιλογές: Τον Αχιλλέα Δημητριάδη (που ήταν ήδη υποψήφιος) και τον Ανδρέα Μαυρογιάννη. Στα συλλογικά όργανα του κόμματος επικράτησε η επιλογή Μαυρογιάννη, η οποία υπερψηφίστηκε από την Παγκύπρια Συνδιάσκεψη. Περίπου μία εβδομάδα μετά, ο πρώην διαπραγματευτής του Νίκου Αναστασιάδη εξήγγειλε την υποψηφιότητά του με μία γραπτή δήλωση. Το ΔΗΚΟ, ακολουθούμενο από την ΕΔΕΚ και τη ΔΗΠΑ, τάχθηκαν μετά από εσωκομματικές διαδικασίες στο πλευρό του Νίκου Χριστοδουλίδη.

Η διαβούλευση του ΔΗΚΟ με το ΑΚΕΛ, όμως, δεν ήταν η μοναδική που έγινε το 2022. Αν και από την αρχή φαινόταν μια ισχυρή τάση εντός της ΔΗΠΑ υπέρ της υποστήριξης του Νίκου Χριστοδουλίδη, ενώ υπήρχε και μία ομάδα θερμών υποστηρικτών του Αβέρωφ Νεοφύτου, η απόφαση ήταν να προωθηθεί η ιδέα για μία κυβέρνηση εθνικής ενότητας ή ευρείας αποδοχής κι έτσι ο Μάριος Καρογιάν μπαινόβγαινε στα γραφεία κομμάτων και υποψηφίων. Παρόλο που η πρότασή του ακουγόταν καλή στη θεωρία, ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη, αν και η ΔΗΠΑ το πάλευε για καιρό. Πολλοί την ερμήνευαν ως πιθανή διέξοδο από επιλογές που έγιναν με άλλα δεδομένα, ενώ δεν ήταν όλοι αρνητικοί. Αν και τελικά η προσπάθεια ναυάγησε, στην ουσία ο Νίκος Χριστοδουλίδης υιοθέτησε την ιδέα και, μετά την είσοδο της ΔΗΠΑ στο στρατόπεδό του, υπόσχεται πως, αν εκλεγεί, θα σχηματίσει μία όσο το δυνατόν πιο ευρεία κυβέρνηση, δεδομένου πως είναι και ο υποψήφιος με την πιο πολυκομματική υποστήριξη.

Η άλλη προσπάθεια συνένωσης δυνάμεων που έγινε ήταν ανάμεσα σε ανεξάρτητους υποψήφιους. Αν και ως ιδέα θεωρείτο λογική, το timing αποδείχθηκε λανθασμένο. Το φθινόπωρο, οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι Αχιλλέας Δημητριάδης, Μάριος Ηλιάδης, Κωνσταντίνος Χριστοφίδης και Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς, οι οποίοι έχουν αρκετά κοινά στοιχεία, μπήκαν σε συζητήσεις ώστε οι τρεις να παραιτηθούν υπέρ του ενός και να δημιουργηθούν καλύτερες εκλογικές προοπτικές για το άτομο που θα παρέμενε. Στην πορεία, όμως, φάνηκε πως δυσκολεύονταν πραγματικά να αποφασίσουν ποιοι θα έφευγαν και ποιοι θα έμεναν, καθώς ο μοναδικός που φάνηκε να πιστεύει πάρα πολύ σε αυτή την προσπάθεια ήταν ο κ. Ηλιάδης. Τελικά επήλθε ναυάγιο, μετά την αποχώρηση του κ. Πρωτοπαπά.

Πολλές διαβουλεύσεις, χωρίς όμως αποτέλεσμα, έκαναν και οι Οικολόγοι, οι οποίοι βρέθηκαν ενώπιον αρκετών επιλογών και τελικά δεν έκαναν καμία. Στην ψηφοφορία που έγινε έλαβε ο Ανδρέας Μαυρογιάννης 41%, ο Νίκος Χριστοδουλίδης 25% και οι Γιώργος Κολοκασίδης και Αχιλλέας Δημητριάδης από 9%, ενώ υπήρχε καταστατική πρόνοια πως για να στηρίξει κάποιον το κίνημα θα πρέπει να συγκέντρωνε πλειοψηφία 60%. Ως εκ τούτου, το κόμμα δεν στηρίζει κανέναν στον πρώτο γύρο των Προεδρικών Εκλογών.

Συνωστισμός υποψηφίων

Άλλη μία ιδιομορφία των Προεδρικών Εκλογών του 2023 είναι πόσες πολλές υποψηφιότητες εξαγγέλθηκαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε. Πέραν των Αβέρωφ Νεοφύτου, Νίκου Χριστοδουλίδη και Ανδρέα Μαυρογιάννη που θεωρούνται οι τρεις βασικοί υποψήφιοι, υπάρχει μια πλειάδα άλλων επιλογών. Και παρόλο που οι περισσότεροι καταγράφουν πολύ χαμηλά ποσοστά, το γεγονός ότι είναι τόσοι πολλοί δημιουργεί προοπτικές πως το συνολικό ποσοστό τους θα είναι διψήφιο και ενδεχομένως τέταρτο στη σειρά κατάταξης.

Το ΕΛΑΜ αποφάσισε αυτόνομη κάθοδο με τον Χρίστο Χρίστου και, μαζί με τον ΔΗΣΥ, είναι τα μόνα κοινοβουλευτικά κόμματα που διεκδικούν την Προεδρία της Δημοκρατίας με τον πρόεδρό τους. Ο κ. Χρίστου, μαζί με τον Αχιλλέα Δημητριάδη, καταγράφουν στις δημοσκοπήσεις ψηλότερα ποσοστά από τους υπόλοιπους υποψηφίους-αουτσάιντερς.

Γνώριμοι στο πολιτικό σύστημα είναι και ο Γιώργος Κολοκασίδης, που διετέλεσε στέλεχος του ΔΗΚΟ και ο Μάριος Ηλιάδης, που διετέλεσε Υπουργός Συγκοινωνιών τη δεκαετία του 1970. Οι υπόλοιποι υποψήφιοι είτε είναι εντελώς νέα πρόσωπα στην πολιτική, είτε πρόσωπα που προέρχονται από μικρούς εξωκοινοβουλευτικούς πολιτικούς σχηματισμούς. Πρόκειται για τον Κωνσταντίνο Χριστοφίδη, τον Χαράλαμπο Αριστοτέλους, την Τσελεστίνα Ντε Πέτρο, τον Αλέξιο Σαββίδη, τον Λουκά Σταύρου και την Ιουλία Χόβρινα Κομνηνού. Επίσης κάποιοι παλιοί γνώριμοι των ψηφοδελτίων ενδέχεται να επαναδιεκδικήσουν τη θέση τους σ’ αυτά, με βάση αναρτήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η υποβολή υποψηφιοτήτων θα δείξει ποιος θα είναι ο τελικός αριθμός, αν και αναμένεται να αποτελέσει ρεκόρ, καθώς οι αιτήσεις που παραλήφθηκαν πλησιάζουν τις 20. Πάντως, λίγες ημέρες πριν από την επίσημη υποβολή, απέσυρε το ενδιαφέρον του ο Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς. 

Στην τελική ευθεία

Προεκλογικά το 2022 ήταν κάπως ατελές, υπό την έννοια ότι η προεκλογική εκστρατεία, αν και συνεχιζόταν, πέρασε σε δεύτερη μοίρα, λόγω της προσοχής που προσέλκυσαν οι Αρχιεπισκοπικές Εκλογές. Γι’ αυτό και οι υποψήφιοι καλούνται να καλύψουν το όποιο χαμένο έδαφος, μπαίνοντας φορτσάτα στο 2023, αμέσως μετά το πέρας της γιορτινής περιόδου. Με τα σενάρια του δεύτερου γύρου να αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και τη μάχη για τη δεύτερη θέση να συνεχίζεται, το ενδιαφέρον για τις Προεδρικές Εκλογές αναμένεται όχι απλώς να επανέλθει αλλά και να ενταθεί. Αυτή είναι άλλωστε και η τελική ευθεία των εκλογών και για πολλούς το πιο σημαντικό χρονικά κομμάτι του προεκλογικού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Το διακύβευμα της τελευταίας στροφής για Αβέρωφ, Χριστοδουλίδη και Μαυρογιάννη
• Προεδρικές Εκλογές των ρεκόρ σε αριθμό υποψηφίων και ψηφοφόρων