Παραβίαση τεκμηρίου αθωότητας

Το φαινόμενο της παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητας είναι ένα σημαντικό ζήτημα το οποίο θα πρέπει να μας απασχολεί ειδικότερα στις μέρες μας που με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την χρήση των κοινωνικών δικτύων η παραπληροφόρηση και τα λαϊκά δικαστήρια είναι γεγονός.Επίσης κάποιες φορές ο υπέρμετρος ζήλος των δημοσιογράφων με τη δημοσιότητα που μπορεί να προσδώσουν σε μια είδηση στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης βγαίνει από τα παραδεκτά πλαίσια της ελεύθερης και καλόπιστης δημοσιογραφίας και μετετράπεται σε φανερό προπηλακισμό με αποτέλεσμα να υπάρχει παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι η χρονική στιγμή της καθιέρωσής του για πρώτη φορά ήταν μετά τη γαλλική επανάσταση, στο άρθρο 9 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789, στο οποίο προβλεπόταν ότι: «κάθε άνθρωπος τεκμαίρεται αθώος μέχρις ότου κηρυχθεί ένοχος» και το γεγονός αυτό του προσδίδει σημαντικότητα.

Στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας στο άρθρο 30 προστατεύεται το δικαίωμα στην δίκαιη δίκη:

1. Εις ουδένα δύναται ν’ απαγορευθή η προσφυγή ενώπιον του δικαστηρίου, εις ο δικαιούται να προσφύγη δυνάμει του Συντάγματος. Η σύστασις δικαστικών επιτροπών ή εκτάκτων δικαστηρίων υπό οιονδήποτε όνομα απαγορεύεται.

2. Έκαστος, κατά την διάγνωσιν των αστικών αυτού δικαιωμάτων και υποχρεώσεων ή οιασδήποτε κατ’ αυτού ποινικής κατηγορίας, δικαιούται ανεπηρεάστου, δημοσίας ακροαματικής διαδικασίας εντός ευλόγου χρόνου, ενώπιον ανεξαρτήτου, αμερολήπτου και αρμοδίου δικαστηρίου ιδρυομένου διά νόμου. Αι αποφάσεις των δικαστηρίων δέον να είναι ητιολογημέναι και ν’ απαγγέλλωνται εν δημοσία συνεδριάσει, πλην όμως ο τύπος και το κοινόν δύνανται ν’ αποκλεισθώσιν εξ ολοκλήρου ή μέρους της δίκης τη αποφάσει του δικαστηρίου, οσάκις απαιτή τούτο το συμφέρον της ασφαλείας της Δημοκρατίας ή της συνταγματικής τάξεως ή της δημοσίας τάξεως ή της δημοσίας ασφαλείας ή των δημοσίων ηθών ή το συμφέρον των ανηλίκων ή η προστασία της ιδιωτικής ζωής των διαδίκων ή υπό ειδικάς συνθήκας, καθ’ ας κατά την κρίσιν του δικαστηρίου η δημοσιότης θα ηδύνατο να επηρεάσει δυσμενώς το συμφέρον της δικαιοσύνης.

3. Έκαστος έχει το δικαίωμα:

(α) να πληροφορηθή τους λόγους, δι’ ους καλείται να εμφανισθή ενώπιον του δικαστηρίου,

(β) να προβάλη τους ισχυρισμούς αυτού ενώπιον του δικαστηρίου και να έχη χρόνον επαρκή διά την προπαρασκευήν τούτων,

(γ) να προσάγη ή να προκαλή την προσαγωγήν των μέσων αποδείξεως και να εξετάζη μάρτυρας συμφώνως τω νόμω,

(δ) να έχη συνήγορον της ιδίας αυτού εκλογής και να έχη δωρεάν νομικήν αρωγήν, οσάκις το συμφέρον της δικαιοσύνης απαιτή τούτο και όπως ο νόμος ορίζει,

(ε) να έχει δωρεάν συμπαράστασιν διερμηνέως, εφ’ όσον δεν δύναται να κατανοή ή ομιλή την εν τω δικαστηρίω χρησιμοποιουμένην γλώσσαν.

Οι επιπτώσεις από την αποστέρηση των δικαιωμάτων που εγγυάται το Άρθρο 30 του Συντάγματος καθηερώθηκαν νομολογιακά:

«Παρέκκλιση από τα θέσμια της δίκαιης δίκης, που εγγυάται το άρθρο 30.2 του Συντάγματος, αναιρεί τη δίκη και καθιστά το αποτέλεσμα άκυρο. (Βλ. Psaras & Another v. Republic (1987) 2 C.L.R. 132, Έλληνας ν. Δημοκρατίας (1989) 2 Α.Α.Δ.149 και Ευσταθίου ν. Αστυνομίας, (1990) 2 Α.Α.Δ. 294).

Επίσης το τεκμήριο αθωότητας διατυπώνεται στο άρθρο 3Α του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ΚΕΦ 155, σύμφωνα με το οποίο:

(1) Οποιοδήποτε πρόσωπο είναι ύποπτο ή κατηγορούμενο για τέλεση αξιόποινης πράξης, θεωρείται αθώο μέχρις ότου αποδειχτεί ένοχο σύμφωνα με νόμο. (2) Οι διατάξεις του εδαφίου (1) του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται σε φυσικό πρόσωπο κατά την ποινική διαδικασία, από τη στιγμή κατά την οποία αυτό είναι ύποπτο ή κατηγορούμενο για τέλεση αξιόποινης πράξης, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας που συνίσταται στην έκδοση τελικής δικαστικής απόφασης.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου εντοπίζεται στο άρθρο 6 παράγραφος 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπου αναφέρεται ότι οποιοσδήποτε κατηγορείται για κάποιο αδίκημα τεκμαίρεται αθώος μέχρι νόμιμης αποδείξεως της ενοχής του. Ας είμαστε λοιπόν πιο φειδωλοί και προσεχτικοί στο τι αναπαράγουμε ή και δημοσιεύουμε γιατί αυτά μπορεί να είναι επιβλαβή τόσο για την δικαστική διαδικασία όσο και για την υπόληψη ατόμων που μπορεί να αθωωθούν.

*ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΜΗΛΙΔΩΝΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ- ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ