Από το τρομοκρατικό κτύπημα μέχρι το τέλος εποχής-Μια ανοικτή πληγή που κλείνει

«Στις επτά Οκτωβρίου του 1965, έγινε τρομοκρατικό κτύπημα στις πετρελαιοδεξαμενές. Με πήραν τηλέφωνο ξημερώματα και με ενημέρωσαν. Όταν έφτασα δεν φαντάζεσαι… Μαύρος καπνός, φωτιά… Έκαιγαν οι πετρελαιοδεξαμενές και το πετρέλαιο μέσα… Έκαιγε πολλές μέρες η φωτιά».

Είναι η μαρτυρία, της Αιμίλιας Σεχριάν-Μπλούνα, της πρώτης δημοσιογράφου που έφτασε επί τόπου για να καλύψει, μία από τις πιο μαύρες σελίδες της πολύπαθης ιστορίας τους. Αυτές τις εικόνες περιέγραψε ότι αντίκρυσε, σε συνέντευξή της στον REPORTER.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: «Όταν έφτασα δεν φαντάζεσαι… Μαύρος καπνός, φωτιά… Έκαιαν οι πετρελαιοδεξαμενές»

Όπως αποδείχθηκε η φωτιά οφειλόταν σε δολιοφθορά. Αυτό σκόρπισε τον τρόμο και τον πανικό στη Λάρνακα. Τις πρώτες μέρες ουδείς ήξερε τους δράστες της τρομοκρατικής επίθεσης.

Αργότερα διαπιστώθηκε πως η επίθεση στις πετρελαιοδεξαμενές της εταιρείας SHELL, ήταν μέρος σχεδίου των Τούρκων, προκειμένου να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση. Είχαν επιστρατεύσει τότε τρεις Γάλλους υπηκόους, οι οποίοι συνελήφθησαν και ομολόγησαν πως πληρώθηκαν αδρά, για να βάζουν βόμβες σε διάφορα σημεία της Κύπρου.

Όλα ξεκίνησαν πριν ένα αιώνα…

Η ιστορία της δημιουργίας των πετρελαιοδεξαμενών, που πρόσφεραν μεν στην πόλη της Λάρνακας, αλλά έγιναν στην πορεία μία από τις μεγαλύτερες ανοικτές πληγές της, ξεκινά έναν αιώνα πριν, επί Αγγλοκρατίας… Το τέλος εποχής, ήρθε έπειτα από διαμαρτυρίες και αγώνες 40 χρόνων.

Ένας από τους πιο καλούς γνώστες της ιστορίας της πόλης, ο πρώην αντιδήμαρχος Αλέξης Μιχαηλιδης αναφέρει πως όλα ξεκίνησαν από την εποχή της μηχανοποίησης, όπου δημιουργήθηκαν μηχανές που κατανάλωναν βενζίνη και πετρέλαιο.

«Το μεγάλο ενδιαφέρον για υγρά καύσιμα άρχισε τη δεκαετία του 1920, όπου αυξήθηκαν τα αυτοκίνητα. Έτσι δημιουργήθηκε πλέον η αγορά για καύσιμα. Οι πλείστοι τότε ήταν ιδιώτες στο επάγγελμα, ωστόσο πολύ σύντομα ήρθαν Αγγλικές εταιρείες, που επέλεξαν τη Λάρνακα για τις εγκαταστάσεις τους. Η πρώτη εταιρεία, που ήταν η Socony Vacuum, που ήρθε πριν από τη Shell».

Τα υγρά καύσιμα στην αρχή εκφορτώνονταν με βαρέλια αφού δεν υπήρχαν δεξαμενές αποθήκευσης. Τα βαρέλια στοιβάζονταν στην ακτή και κάποια από αυτά είχαν θαφτεί. «Έχει πολλά τέτοια βαρέλια στην περιοχή και γι’ αυτό πρέπει να καθαριστεί από τα παλιά απόβλητά όταν μετακινηθούν εντελώς οι εγκαταστάσεις», λέει ο Αλέξης Μιχαηλίδης.

Τι έφερε τις πετρελαιοδεξαμενές στη Λάρνακα

Μετά τη δεκαετία του 1930, οι Βρετανοί αποφάσισαν ότι δεν συνέφερε ο τρόπος αποθήκευσης και αναζήτησαν παράλιο χώρο στην Κύπρο, προκειμένου να δημιουργήσουν δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων. Η πρώτη επιλογή ήταν η Αμμόχωστος, λόγω του λιμανιού, ωστόσο το τραχύ και βραχώδες υπέδαφος δεν προσφερόταν. Όπως εξηγεί ο πρώην αντιδήμαρχος Λάρνακας, ήταν το λείο υπέδαφος των ακτών της πόλης ήταν που έφερε τις πετρελαιοδεξαμενές στην πόλη.

«’Ήταν αμμώδες και μαλακό, χωρίς βράχους και έτσι μπόρεσαν εύκολα να τοποθετήσουν αγωγό για άντληση από δεξαμενόπλοια στις δεξαμενές καυσίμων. Άρα το μαλακό και λείο έδαφος, ήταν ο κύριος λόγος της δημιουργίας των δεξαμενών στη Λάρνακα. Επιπρόσθετα η τοποθεσία της Λάρνακας, βόλευε επειδή ήταν ο πιο κοντινός προορισμός ανάμεσα σε Αμμόχωστο, Λεμεσό και Λευκωσία. Εκεί ήταν η μεγάλη πληθυσμιακή συγκέντρωση, που είχε την κατανάλωση και έτσι βόλευε τη διανομή».

Οι πρώτες δεξαμενές δημιουργήθηκαν τις δεκαετίες του 1930 και 1940 και στη συνέχεια άρχισαν να αναπτύσσονται. Μέχρι το 1950 είχαν επεκταθεί. 

«Δεν ισχύει αυτό που λέγεται πως η Λάρνακα ήθελε διακαώς τις πετρελαιοδεξαμενές», αναφέρει ο κ. Μιχαηλίδης σημειώνοντας ότι αίτημα υπήρχε μόνο για το διυλιστήριο που  δημιουργήθηκε χρόνια μετά».

Η δράση της ΕΟΚΑ 

Την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ, οι Βρετανοί μέσω βυτιοφόρων επιχειρούσαν να φτάσουν στη Βάση Ακρωτηρίου, προκειμένου να γίνει κάνουν καυσίμων. Οι Βρετανοί τότε τα βρήκαν σκούρα, αφού οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ προσπαθούσαν να σαμποτάρουν τα βυτιοφόρα, προκειμένου να επιφέρουν πλήγμα στους Άγγλους και να σταματήσουν τη διανομή.

Οι αποικιοκράτες τότε, αποφάσισαν να αλλάξουν τρόπο διανομής, η οποία γινόταν διά θαλάσσης. «Είχαν ενοικιάσει τότε ένα μικρό πλοίο Ιταλικών συμφερόντων, με καπετάνιο τον Stefano Sortini και μετέφεραν μία με δύο φορές την εβδομάδα πετρελαιοειδή στο αεροδρόμιο στο Ακρωτήρι. Έτσι έκαναν εσωτερική διανομή».

Η ιστορία επέκτασης των δεξαμενών συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες. Το 1960 ιδρύθηκε από τους αδελφούς Λευκαρίτη η Petrolina (Holdings) Public Ltd, μία Κυπριακή Εταιρεία Πετρελαιοειδών η οποία κατασκεύασε δεξαμενές και εγκαταστάσεις στη Λάρνακα και δίκτυο πρατηρίων, που επεκτάθηκε ταχέως.  

«Όταν ιδρύθηκε ήταν μόνο η Shell στην Κύπρο. Μετά ήρθε η Fina, που ήταν Ελληνικών συμφερόντων και μετά η BP και άλλες εταιρείες. Επειδή η Petrolina ήταν Κυπριακή εταιρεία, η Κυβέρνηση αγόραζε καύσιμα από αυτήν και έτσι καθιερώθηκε. Η Fina από την άλλη δεν πήγε καλά, παρόλο που έκανε ντεπόζιτα, επειδή δεν κατάφερε να γίνει γνωστή. Την ίδια δεκαετία μπήκαν στην ακτή και οι εγκαταστάσεις γκαζιού».

Η δημιουργία των διυλιστηρίων

Η δημιουργία των διυλιστηρίων τους είχε χαρακτηριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα έργα στην Κύπρο, μετά την περίοδο της ανεξαρτησίας. Έμελλε ωστόσο να αποτελέσουν την απαρχή, για μία πορεία σφοδρών αντιδράσεων από κατοίκους που επηρεάστηκαν λόγω των αναθυμιάσεων.

«Για τα διυλιστήρια υπήρξαν διαμαρτυρίες. Υπήρξε “πόλεμος” με κάποιες δυνάμεις που τα ήθελαν Λάρνακα και κάποιους που δεν τα ήθελαν στη Λάρνακα. Οι βουλευτές Λάρνακας για παράδειγμα, τα ήθελαν τότε επειδή θα δημιουργούνταν θέσεις εργασίας», σημειώνει ο Αλέξης Μιχαηλίδης.

Η κατασκευή των εγκαταστάσεων άρχισε στο τέλος του 1969 και συμπληρώθηκε σε δύο περίπου χρόνια.Το διυλιστήριο άρχισε τελικά τη λειτουργία του στις 13 Ιανουαρίου του 1972, απέναντι από τις μεγάλες πετρελαιοδεξαμενές, στο δρόμο Δεκέλειας. Ο στόχος της Κυβέρνησης ήταν τότε η εξοικονόμηση ξένου συναλλάγματος και η εξασφάλιση ανεξαρτησίας της χώρας από τις ασταθείς διεθνείς αγορές προϊόντων.

Η άφιξη, όμως χιλιάδων προσφύγων στην πόλη, λόγω της τουρκικής εισβολής ο 1974 και η εγκατάστασή τους στις γύρω περιοχές, ανέδειξαν το μεγάλο πρόβλημα.

«Όταν έγινε το διυλιστήριο η κατάσταση έγινε τραγική, επειδή η πόλη εξαπλωνόταν προς την Δεκέλεια Η Πολεοδομία τότε, επέτρεψε να κτιστούν σπίτια κοντά στο διυλιστήριο και τις πετρελαιοδαξαμενές, με αποτέλεσμα η επικινδυνότητα να είναι τεράστια. Από τη δεκαετία του 1980 άρχισαν οι διαμαρτυρίες για μετακίνησή τους».

Μετά το 2000 κατέστησαν ασύμφορα τα διυλιστήρια και τελικά τον Απρίλιο του 2004 έκλεισαν.

Ο αγώνας για μετακίνηση των πετρελαιοδεξαμενών

Από τότε εντάθηκε ο αγώνας των δημοτικών αρχών και των κατοίκων, που αξίωναν άμεση εφαρμογή των αποφάσεων και μετακίνηση των πετρελαιοδεξαμενών, αφού δεν τηρήθηκαν τα χρονοδιαγράμματα που είχαν τεθεί. Το αποτέλεσμα αυτών των αγώνων άργησε, αλλά τελικά ήρθε...

Η αποξήλωση των πετρελαιοειδών ξεκίνησε και θα ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι.

Μέχρι το φθινόπωρο αναμένεται να καταστεί εφικτή και η μετακίνηση των εγκαταστάσεων γκαζιού.

Οι τεράστιες προοπτικές

Στις τεράστιες προοπτικές που διανοίγονται στην περιοχή αναφέρθηκε ο δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας.

«Είναι τεράστιες οι προοπτικές, επειδή μιλάμε για ένα παραλιακό μέτωπο 2,5 χιλιομέτρων δίπλα από το κέντρο της πόλης, κοντά στο λιμάνι και το αεροδρόμιο. Ήδη έχει δημοσιευθεί το Σχέδιο Περιοχής, που έγινε με τη συμμετοχή ιδιώτη μελετητή από το εξωτερικό και οι πλείστες εισηγήσεις έχουν υιοθετηθεί από το Πολεοδομικό Συμβούλιο. Στο σχέδιο περιγράφεται το είδος των αναπτύξεων στην περιοχή, αλλά και τα δημόσια έργα που πρέπει να γίνουν».

Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει δημιουργία δημόσιας παραλίας με ανάκτηση τουλάχιστον 100 μέτρων. «Σε εκείνη την περιοχή θα γίνει πεζόδρομος και θα γίνει ενοποίηση με το παραλιακό μέτωποτων Φοινικούδων, ενώ θα γίνουν πάρκα και χώροι πρασίνου. Επίσης περιλαμβάνονται πλατείες καθώς και άλλα έργα, τα οποία θα ξεκινήσουμε να “δουλεύουμε”. Ο Δήμος προετοιμάζεται για τη λειτουργία της περιοχής την επόμενη πενταετία».

Όπως εκτιμάται την επόμενη διετία δεν θα υπάρχει καμία εγκατάσταση στην περιοχή που θα θυμίζει το παρελθόν. Τα έργα του δημοσίου, αναμένεται να ξεκινήσουν στην περιοχή την επόμενη τριετία.