«Ο δίδυμος αδελφός μου έμεινε 18 και εγώ είμαι 69… Παρακαλώ να βρω ένα νύχι για να κάνω εκείνο που αξίζει»

«Εκείνο που ζητούμε είναι να βρεθεί ο δικός μας άνθρωπος. Ο αδελφός μου έμεινε 18 χρονών, εγώ είμαι 69 χρόνων και παρακαλώ το Θεό, παρά τα προβλήματα υγείας, να μου δώσει ακόμη λίγα χρόνια να βρω έστω και ένα νύχι, για να κάνω εκείνο που του αξίζει, τώρα που είμαι εν ζωή. Η δική μας η γενιά, που ήμασταν πρωτεργάτες, φεύγει. Δεν πρέπει να κλείσει το θέμα».

Αυτά είναι τα λόγια του Ανδρέα Βιολάρη, ενός ανθρώπου που τα τελευταία πενήντα χρόνια, έχει αφιερώσει τη ζωή του στο να μάθει νέα για τον δίδυμο αδελφό του, Νίκο, ο οποίος από το 1974 μέχρι και σήμερα είναι αγνοούμενος. Πενήντα χρόνια κι ενώ ο ίδιος έδωσε μαρτυρία στη ΔΕΑ, για την παρουσία ομαδικού τάφου στο σημείο που έμαθε ότι σκοτώθηκε ο αδελφός του, αυτό που ζητά είναι ένα μικρό οστό, ώστε να τον κηδεύσει με τις πρέπουσες τιμές ενός ήρωα, που στο κάλεσμα της πατρίδας δήλωσε παρών.

Η τελευταία φορά που είδε τον δίδυμο αδελφό του ήταν στις 19 Ιουλίου 1974, λίγες ώρες πριν την εισβολή, όταν τον προειδοποίησε ότι έρχονται οι Τούρκοι και έπρεπε να φύγουν για να σωθούν. Ο ίδιος κατατάγηκε και πήγε να υπηρετήσει την πατρίδα, όμως μπροστά στο σίγουρο θάνατο, όταν βρήκε την ευκαιρία, έτρεξε για να γλιτώσει. Ο αδελφός του, που υπηρετούσε ήδη τη θητεία του, είχε αποσταλεί σε μία αποστολή στην Λάπηθο και δεν επέστρεψε ποτέ. Οι γονείς τους έφυγαν με τον καημό ότι δεν έμαθαν νέα για το Νίκο τους. Ο κ. Ανδρέας, αυτό που ζητά είναι πριν κλείσει και ο ίδιος τα μάτια του, να μάθει νέα για τον αδελφό του.

Η τελευταία ημέρα που είδε το ζωντανό του ζωντανό

«Γεννηθήκαμε 15 Μαρτίου του 1956. Ήμασταν μία πολυμελής οικογένεια, που ήμασταν τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι. Ο αδελφός μου είχε αρραβωνιαστεί από τα 15 του και ζούσαν μαζί μέχρι την ημέρα που αγνοείτο. Είχε ακολουθήσει το επάγγελμα του πελεκάνου-επιπλοποιού και είχε καταταγεί τον Ιανουάριο του 1974, ενώ η σειρά μας θα λάμβανε κλήση το καλοκαίρι του χρόνου εκείνου. Πήγε με την πρώτη σειρά και οι μαθητές θα πήγαιναν τον Ιούλιο.

Το πραξικόπημα είχε γίνει Δευτέρα και την Παρασκευή εκείνη την εβδομάδα, είχα περάσει από το σπίτι της νύφης μου και μου είπε ότι ο αδελφός μου ήταν στο νοσοκομείο Λευκωσίας και έδινε πληροφορίες για τους νεκρούς και τους τραυματίες. Μου έδωσε δύο σάντουιτς και μου είπε να του τα πάρω. Πήγα στο νοσοκομείο και τον συνάντησα. Του είπα για τα σάντουιτς και μου είπε ότι δεν τα ήθελε και να πάω στην πύλη Πάφου, επειδή εκεί στο κρατητήριο ήταν ο αδελφός μας. Μου είπε, επίσης, ότι αν μου δημιουργήσουν πρόβλημα, να πω ότι με έστειλε εκείνος.

Μου είπε επίσης ότι έπρεπε να κάνουμε τις κινήσεις μας, να πάρω την αρραβωνιαστικιά του και να φύγουμε, να πάμε στο Καλό Χωριό, που ήταν το πατρικό μας, επειδή όπως μας είπε ξεκίνησαν οι Τούρκοι να έρχονται. Μου είπε ότι δεν μπορούσε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Πήγα στην πύλη Πάφου να πάρω τα σάντουιτς του αδελφού μου και δεν με άφησαν να μπω μέσα και να τον δω. Έφυγα, πήγα στο χωριό μας και τους είπα ότι είδα τον αδελφό μου και ότι ήταν καλά. Το Σάββατο έγινε η εισβολή. Εγώ ήμουν στρατεύσιμος και θα παρουσιαζόταν στο στρατό 22 Ιουλίου του 1974, αλλά λόγω του πραξικοπήματος και της εισβολής δεν ξέραμε τι θα κάνουμε. Ακούσαμε από το ραδιόφωνο πως όσοι έπρεπε να παρουσιαστούν, θα έπρεπε να πάνε στον πλησιέστερο αστυνομικό σταθμό ή στο αρχηγείο της Εθνικής Φρουράς.

Ένας χωριανός μας, που ήταν της ΕΟΚΑ Β’, ήρθε και μας χτύπησε την πόρτα και ντυμένος με τα στρατιωτικά και τις απειλές του όπλου, μας είπε πως όσοι ήμασταν στρατεύσιμοι θα έπρεπε να πάμε στον αστυνομικό σταθμό. Έτσι, μας οδήγησε στο αρχηγείο της Εθνικής Φρουράς, όμως από εκεί μας έδιωξαν και μας έστειλαν στο στρατόπεδο στην Αθαλάσσα, που ήταν το πολυβολείο. Όταν φτάσαμε εκεί είδαμε από το απέναντι στρατόπεδο να βγαίνουν μαύροι καπνοί, το είχαν βομβαρδίσει οι Τούρκοι.

Από εκεί μας έδιωξαν και πήγαμε στον αστυνομικό σταθμό Δευτεράς και μας έδωσαν κυνηγετικά όπλα και μας μετέφεραν σε συγκεκριμένη περιοχή. Εκεί μείναμε τρεις μέρες και για καλή μου τύχη, βρήκα ένα γνωστό εκεί. Όταν ρωτούσε τα ονόματά μας και έφτασε σε μένα, με ρώτησε ποιου γιος είμαι και του είπα το όνομα του πατέρα μου. Τότε μου έδειξε προς τη Μια Μηλιά, το νεκροταφείο αυτοκινήτων και μου είπε να φύγω, επειδή ήταν κρίμα ο πατέρας μου, επειδή όλα ήταν προδομένα. Αυτό ήταν το μεσημέρι της Δευτέρας.

Όταν έφτασα στο νεκροταφείο αυτοκινήτων, βρήκα ένα όχημα, ένωσα τα σύρματα και ξεκίνησε. Κατευθύνθηκα προς το Στρόβολο. Σε εκείνη την περιοχή, υπήρχε ένα εργοστάσιο που έκαναν πλεκτά και κοντά είχε ένα φούρνο, ο οποίος εν ριπή οφθαλμού βομβαρδίστηκε. Έπεσε η βόμβα στον φούρνο, εγώ σταμάτησα το όχημα στη μέση του δρόμου και άρχισα να τρέχω. Το αεροπλάνο σταμάτησε, έκανε κύκλο και επέστρεψε και έριξε δεύτερη βόμβα και επηρέασε ένα δίπατο σπίτι.

Εγώ έφυγα και πήγα στο χωριό και οι γονείς μου με ρώτησαν αν είμαι καλά και αν είχα νέα από τον αδελφό μου. Ο αδελφός μου που ήταν του εφεδρικού, κατατάγηκε ως καταδρομέας και είχε επιστρέψει στο σπίτι. Ήταν εκείνος που ήταν στην πύλη Πάφου. Για τον δίδυμο αδελφό μου δεν είχα νέα. Ο πατέρας μού είπε να ξεκουραστώ και μετά θα πηγαίναμε να τον ψάξουμε».

Η επίσκεψη στην μονάδα του αδελφού του

«Πήγαμε στη μονάδα του που ήταν το 70 Τάγμα μηχανικών, ρωτήσαμε και μας είπαν ότι πήγαν στο Μπογάζι για αποστολή και επιστρέψαμε σπίτι. Δεν είχαμε καθόλου νέα και γύρω στις 10 Αυγούστου μου είπε ο πατέρας μου να πάμε ξανά στη μονάδα του. Πήγαμε ξανά στη μονάδα, που πήγε στη Σκαρίνου, ρωτήσαμε και οι αξιωματικοί έβλεπαν ο ένας τον άλλο. Στην πολλή επιμονή, μας είπαν δυστυχώς είναι αγνοούμενοι και δεν έχουμε νέα. Μας είπαν ότι τους είχαν στείλει για ναρκοθέτηση στην περιοχή Λαπήθου-Καραβά και δεν επέστρεψε κανένας. Ήταν 52 άτομα.

Μπήκαμε μέσα στο αυτοκίνητο και από τη Σκαρίνου μέχρι την Αλάμπρα, τα μαλλιά του πατέρα μου είχαν ασπρίσει και έγιναν όπως το βαμβάκι. Πήγαμε στο σπίτι και άρχισε ο αγώνας για να μάθουμε πληροφορίες. Ρωτούσαμε τους χωριανούς που επέστρεφαν εκδιωγμένοι από τα κατεχόμενα, ρωτούσαμε γνωστούς, πηγαίναμε στα στρατόπεδα και δεν είχαμε καμία απάντηση. Ο πατέρας μας, 60 ετών, πέθανε με τον καημό του γιου του. Όταν έβγαινε η ψυχή του, η τελευταία λέξη που είπε ήταν Νίκος».

Η πρώτη πληροφορία για την τύχη του αδελφού του

«Οι προσπάθειες μας ήταν μάταιες μέχρι το 2008. Ήταν παραμονές του γάμου του γιου μου. Στις 9 το βράδυ δέχθηκα τηλεφώνημα από τη μητέρα μου. Μου είπε ότι δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από ένα ιερέα και της είπαν ότι βρήκαν τον αδελφό μου. Της είπα να ηρεμήσει και πήγα στο σπίτι της. Την βρήκα αναστατωμένη. Μου είπε ότι την πήρε τηλέφωνο ο πάτερ Ανδρέας Βορκάς και να πάμε και βρήκε το γιο της. Της είπα να ηρεμήσει, επειδή όταν θα έβρισκαν τον αδελφό μου θα με έπαιρναν εμένα τηλέφωνο, αφού όλες οι υπηρεσίες του κράτους είχαν το δικό μου τηλέφωνο.

Επικοινώνησα με τον ιερέα και τον ρώτησα τι ήταν αυτές οι κουβέντες που είπε στη μητέρα μου. Του είπα τι μου είπε και ο ίδιος απάντησε ότι δεν ήταν έτσι και ότι έψαχνε οικογένειες των στρατιωτών της μονάδας, επειδή θα έγραφε ένα βιβλίο. Ήταν και ο ίδιος στρατιώτης της μονάδας και κατάφερε να γλιτώσει. Μου είπε ότι είχαν εντοπίσει ένα ομαδικό τάφο μεταξύ Λαπήθου και Καραβά και είχαν εντοπίσει αρκετά άτομα μέσα. Ήταν ένας περιφραγμένος χώρος, που κρατούσε μεγάλη έκταση. Μου είπε ότι είχε πάει αρκετές φορές και επισκέφτηκε το χώρο και έκανε και τρισάγιο.

Εγώ από το 1974 έψαχνα να βρω ένα Ανδρέα Βορκά, ο οποίος ήταν πολιτικός μηχανικός-αρχιτέκτονας. Δεν ήξερα ότι έγινε ιερωμένος. Κλείσαμε μία συνάντηση να βρεθούμε. Πήρα τηλέφωνο το γιο μου, τα μεσάνυχτα, του ζήτησα να ακυρώσει όλα τα σχέδια που είχε, επειδή είχα πληροφορία για ομαδικό τάφο, στον οποίο ενδεχομένως να ήταν και ο θείος του μέσα, πράγμα που έκανε. Το Σάββατο έγινε ο γάμος και τη Δευτέρα το πρωί πήγαμε στο γραφείο του, για να πάρουμε χάρτες και να κατευθυνθούμε εκεί».

Η επίσκεψη στο χώρο

«Αρχίσαμε να πηγαίνουμε στα κατεχόμενα με το γιο μου. Όταν φτάσαμε στην περιοχή, χωρίς να γνωρίζουμε το χωριό, ο γιος μου με οδήγησε στο σημείο που ψάχναμε. Ίσως ήταν η χάρη του Θεού, ίσως ήταν και το αίμα, δεν γνωρίζω. Όμως, πήγαμε ακριβώς στο σημείο που ψάχναμε. Ο γιος μου εργαζόταν στο Συμβούλιο Εγγραφής Κτηματομεσιτών και είχε ειδικό εξοπλισμό, με κάμερα. Τον πήραμε μαζί μας και βγάλαμε φωτογραφίες.

Κοίταξα δεξιά μου και είδα ένα πετρόκτιστο σπίτι, που δεν είχε παράθυρα. Είχαμε πληροφορίες, ψάχνοντας από το 1974, ότι όταν γινόταν η ναρκοθέτηση που ήταν ο αδελφός μου, που ήταν μέρα μεσημέρι, οι Τούρκοι τους παρακολουθούσαν. Εμείς είχαμε μάθει ότι η ναρκοθέτηση γινόταν από τη θάλασσα προς το βουνό και όχι το αντίθετο και στην ουσία αυτοεγκλωβίστηκαν. Οι Τούρκοι έβλεπαν που ναρκοθετούσε η μονάδα του αδελφού μου. Ο λοχαγός που τους συνόδευε, τους είπε να διανυχτερεύσουν και να φύγουν το πρωινό. Οι Τούρκοι είχαν βγάλει ειδικές δυνάμεις, με βατραχανθρώπους και κρύφτηκαν σε ακακίες και καλαμιώνες, ώστε με την ανατολή του ήλιου να κάνουν επίθεση, όπως και έγινε. Οι πληροφορίες που είχαμε ήταν ότι μία ομάδα πέντε ατόμων τους είπαν να μείνουν να ξεκουραστούν και να πάνε να κάνουν διερεύνηση εκείνοι για να φύγουν από τη θάλασσα. Όταν πλησίασαν στην παραλία, άκουσαν ομιλίες, κατάλαβε ότι ήταν Τούρκοι, γύρισε στους συμπολεμιστές τους και τους είπαν να φύγουν. Αμέσως, οι Τούρκοι είχαν βγει έξω και άρχισαν επίθεση. Όσοι κατάφεραν να γλιτώσουν, μπήκαν στο πετρόκτιστο και ήταν εμφανή τα σημάδια από τις σφαίρες.

Όταν αντίκρισα το πετρόκτιστο το 2008, αμέσως με έπιασε ένας πανικός. Υπήρχε πινακίδα ότι υπήρχαν νάρκες γύρω από το χώρο. Εμένα κάτι μου έλεγε ότι δεν δικαιολογείτο να είναι ναρκοπέδιο εκείνο το σημείο, εκτός αν το ναρκοθέτησε η ομάδα του αδελφόυ μου. Τότε, άρχισα να τρέχω, σκαρφάλωσα από την περίφραξη, μπήκα μέσα και γύρισα όλη την έκταση και φώναζα».

Η έναρξη της ανασκαφής

«Όταν βγάλαμε τις φωτογραφίες, εγώ μετέβηκα στο γραφείο του εκπροσώπου της Ελληνοκυπριακής πλευράς στη ΔΕΑ και του έδωσα τα στοιχεία. Άλλαζαν οι εκπρόσωποι, επέμενα ότι έπρεπε να ανοίξει ο τάφος και περίμενα.

Όταν ανέλαβε την Κυβέρνηση ο Νίκος Αναστασιάδης, είχε παρθεί απόφαση να τιμηθούν οι οικογένειες των αγνοουμένων. Όταν άκουσε ότι θα παραλάβει την τιμή ο δίδυμος αδελφός του Νίκου Βιολάρη, ήρθε ο κ. Αναστασιάδης να με χαιρετήσει, επειδή είναι και ο ίδιος δίδυμος. Μιλήσαμε και μου είπε ότι ήταν συγκινημένος επειδή είναι και ο ίδιος δίδυμος και του είπα το ξέρω, όμως έχουμε μία διαφορά. Του είπα ότι εκείνος έχει το δίδυμο αδελφό του μαζί του, ενώ εγώ τόσα χρόνια προσπαθώ να μάθω για το δικό μου αδελφό. Του είπα ότι εντόπισα ένα ομαδικό τάφο, με περίπου 200 άτομα, έδωσα τα στοιχεία στις αρμόδιες Αρχές και με εμπαίζουν.

Φώναξε τότε τον εκπρόσωπο της Ελληνοκυπριακής πλευράς στη ΔΕΑ και του είπε ότι θα έθεταν το θέμα στον Έρογλου, για να δουν τι θα γίνει. Μου είπε, επίσης, ότι εντός ενός μηνός θα με πάρει ο ίδιος τηλέφωνο και θα έχω νέα. Στο μήνα, με πήρε ο Κωνσταντίνος Πετρίδης, ο οποίος ήταν υφυπουργός Παρά το Προέδρω και μου είπε ότι είχαν δοθεί οδηγίες, για να αρχίσει ανασκαφή στο χώρο.

Ένα χρόνο μετά, ενημερωθήκαμε ότι θα άρχιζε η ανασκαφή. Πριν μπουν τα μηχανήματα, μέσα στα χόρτα εντόπισαν υπολείμματα οστών. Στο μεταξύ, σε σημείο κοντά από τον ομαδικό τάφο, είχε γίνει ανασκαφή και εντόπισαν την ομάδα των πέντε ατόμων, που είχε πάει πρώτη και άκουσε τους Τούρκους τη μοιραία εκείνη ημέρα. Τους βρήκαν ολόκληρους.

Όταν άρχισε η ανασκαφή στον ομαδικό τάφο, βρίσκονταν υπολείμματα οστών, είτε ήταν δύο χέρια δεξιά, είτε πόδια. Έγινε ταυτοποίηση δεκαπέντε ατόμων. Όταν μπήκαν στον περιφραγμένο χώρο, διαπιστώθηκε ότι έγινε μετακίνηση οστών, που έγινε παλαιότερα».

Η σχέση με την αρραβωνιαστικιά του αδελφού του

«Με την αρραβωνιαστικιά του αδελφού μου κρατούμε μέχρι και σήμερα επαφές. Έχει κάνει οικογένεια, παιδιά και όταν η κόρη της πήγε να σπουδάσει, τη βοήθησε ο γιος μου. Με τα παιδιά της έχουμε άριστες σχέσεις και μάλιστα με φωνάζουν θείο και ο άντρας της με φωνάζει αδελφό. Βίωσε ένα μεγάλο Γολγοθά και πάντα κουβαλά μέσα της το Νίκο».

«Είμαι ανίκανος να σταθώ μπροστά στα οστά του»

«Οι γονείς μου έφυγαν με τον καημό ότι δεν είχαμε νέα. Εκείνοι πρόσφεραν μεν, προδομένα δε. Εγώ είμαι ανίκανος να σταθώ μπροστά στα ηρωικά του οστά του. Εμείς δειλιάσαμε, εκείνος όχι. Είμαι περήφανος για το δίδυμο αδελφό μου, όμως εγώ είμαι δειλός. Με το πρώτο κάλεσμα, έφυγα. Φάνηκα δειλός μπροστά στον αδελφό μου και τους άλλους. Δεν λιποτάκτησα, όμως όταν βλέπεις τα άρματα να κατεβαίνουν, ο σώζον εαυτό σωθείτο.

Εκείνο που ζητούμε είναι να βρεθεί ο δικός μας άνθρωπος. Ο αδελφός μου έμεινε 18 χρονών, εγώ είμαι 69 χρόνων και παρακαλώ το Θεό, παρά τα προβλήματα υγείας, να μου δώσει ακόμη λίγα χρόνια να βρω έστω και ένα νύχι, για να κάνω εκείνο που του αξίζει, τώρα που είμαι εν ζωή. Η δική μας η γενιά, που ήμασταν πρωτεργάτες, φεύγει. Δεν πρέπει να κλείσει το θέμα».