«Μαράζι τζιαι λύπη… Ούτε ρούχα είχαμε να αλλάξουμε»-Η πρώτη Πρωτοχρονιά στην προσφυγιά

«Επεράσαμε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στα τσιατίρκα μας. Ήντα πον να κάμουμε; Νιώθουμε μαράζι τζιαι λύπη μακριά που το σπίτι μας». «Το μωρό μου το μιτσί είπε μου “μάμμα δεν θα πάμε στα σπίτια μας; Θέλω το καρεκλί μου και την κούκλα μου” και έκλαιγε». «Είμαστε που την ωραία Μηλιά της επαρχίας Αμμοχώστου που τη στερούμαστε σήμερα, που γιορτάζουμε την Πρωτοχρονιά». «Με το 1975 εύχομαι να γίνει ειρήνη, να πάμε στα σπίτια μας, να είμαστε αγαπημένοι».

Αυτές ήταν λίγες περιγραφές από εκείνους τους ανθρώπους που μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τη ζωή που είχαν φτιάξει στα χωριά τους και με ελάχιστα από τα υπάρχοντά τους, να φύγουν για να σωθούν. Είναι οι άνθρωποι που εκείνο το μαύρο καλοκαίρι είχαν βιώσει από πρώτο χέρι τις τραγικές συνέπειες της τουρκικής εισβολής. Εκείνοι οι άνθρωποι που τις πιο γιορτινές μέρες του χρόνου, τις πέρασαν μέσα σε ένα αντίσκηνο, στους πρόχειρους καταυλισμούς που είχαν στηθεί, με την ευχή ότι ο νέος χρόνος θα έφερνε ως δώρο την πολυπόθητη επιστροφή…

Πενήντα χρόνια μετά και η ευχή παραμένει η ίδια. Ο νέος χρόνος να φέρει δώρο την πολυπόθητη λύση, να επιστρέψουν οι πρόσφυγες στα σπίτια τους, η Κύπρος να μην είναι μοιρασμένη…

Η πρώτη Πρωτοχρονιά μακριά από τα σπίτια τους ήταν σκληρή. Όχι επειδή έκανε κρύο, όχι επειδή επικρατούσαν έντονα καιρικά φαινόμενα. Αλλά επειδή υποδέχονταν ένα νέο χρόνο με την αβεβαιότητα για το μέλλον. Τότε δεν ήξεραν ότι η κατάσταση δεν ήταν προσωρινή κι έτρεφαν την ελπίδα ότι ανάμεσα στα παιχνίδια και τα ρούχα που κρύβονταν στην σάκα του Άγιου Βασίλη, υπήρχε και το δώρο που έγραφε πάνω «ειρήνη και επιστροφή».

Οι πρόσφυγες που ζούσαν στα αντίσκηνα εκείνη την παγερή Πρωτοχρονιά μίλησαν στο κρατικό κανάλι, με τις μαρτυρίες να βρίσκονται στον ψηφιακό Ηρόδοτο. Με τη θλίψη στα πρόσωπά τους, τις φωνές τους να τρεμοπαίζουν, προσπαθούσαν να παρουσιάζονται δυνατοί μπροστά στα παιδιά, που κι εκείνα καταλάβαιναν ότι εκείνη η Πρωτοχρονιά ήταν αλλιώτικη από τις προηγούμενες.

«Είμαστε που τη Μηλιά. Επεράσαμε στα τσιατίρκα μας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Επήαμε σε ένα γειτονικό καφενέ τζιαι επαίζαμε τα αθάσια μας τζιαι επεράσαμε νάκκον την ώρα μας τζιαι ήρταμε τζιαι εππέσαμε. Μαράζι τζιαι λύπη νιώθουμε μακριά που το σπίτι μας. Ούτε ρούχα είχαμε να αλλάξουμε, ούτε παπούτσια είχαμε να φορίσουμε. Με τούτα που έχουμε τζιαι είμαστε στο τσιατίρι μας. Εκάμαμε γλύκισμα για βασιλόπιττα. Ήντα πον να κάμουμε;», ήταν τα λόγια μίας κυρίας, που έδειχναν τον πόνο που ένιωθαν.

Δίπλα της μία νεαρή, το πιο πιθανόν η κόρη της ή η νύφη της, που επίσης δεν μπορούσε να κρύψει τα αισθήματά της. «Αισθανόμαστε λύπη. Όταν ήμασταν στο σπίτι μας αυτές τις ημέρες νιώθαμε πάρα πολύ χαρούμενοι και εμείς και τα μωρά μας. Το μωρό μου το μιτσί μου είπε “μάμμα δεν θα πάμε στα σπίτια μας; Θέλω το καρεκλί μου και την κούκλα μου” και έκλαιγε. Με ρώτησε “μάμμα δεν θα μου φέρει δώρα ο Άγιος Βασίλης φέτος;” και είπα της “Μαρία μου θα σου φέρει”. Και εσηκώστηκε το πρωί και είπε μου “μάμμα που είναι τα δώρα που μου έφερε ο Άγιος Βασίλης;” και έδωσε της ο παπάς της δύο-τρία σελίνια».

Δίπλα, σε ένα άλλο αντίσκηνο, η πρόσφυγας περιέγραψε στο ΡΙΚ ότι «άλλες χρονιές κάναμε πιο πολλές προετοιμασίες, φέτος απλά περάσαμε. Εκάμαμε και ένα γλύκισμα για βασιλόπιττα, για να κεράσουμε. Με το 1975 εύχομαι να γίνει ειρήνη, να ενωθούμε, να πάμε στα σπίτια μας, να είμαστε πιο αγαπημένοι».

Ένας άλλος πρόσφυγας, που διέμενε στον προσφυγικό καταυλισμό είχε στείλει τη δική του ευχή. «Είμαστε καλά, αλλά μόνη επιθυμία μας να πάμε στα χωρκά μας. Ευχόμαστε ο νέος χρόνος να μας πάρει σύντομα στα σπίτια μας».

Η θλίψη μίας πρόσφυγα, που δεν γιόρτασε την έλευση του νέου χρόνου στο χωριό της, ήταν διάχυτη στην τρεμάμενη φωνή της. «Είμαστε που την ωραία Μηλιά της επαρχίας Αμμοχώστου που τη στερούμαστε σήμερα, που κάμνουμε Πρωτοχρονιά και γιορτές. Μόνη μας επιθυμία είναι να γυρίσουμε στο σπίτι μας. Δεν μας κόφτει ούτε που το φαΐ, ούτε που το νερό, όσες δυσκολίες τζιαι αν περνούμε στο σπίτι μας να πάμε μια ώρα γρηγορότερα. Είναι ευχή όλων των προσφύγων».

Οι ευχές στους εγκλωβισμένους

Ανάμεσα σε εκείνους που πέρασαν τις γιορτές τους στους καταυλισμούς ήταν και οι άνδρες, που είτε επειδή πολεμούσαν, είτε επειδή είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι, βρίσκονταν μακριά από την οικογένειά τους. «Η γυναίκα μου και τα παιδιά μου είναι στη Γιαλούσα. Τους εύχομαι καλά Χριστούγεννα και ευτυχισμένο το νέο έτος, 1975 και τους εύχομαι ότι σύντομα θα ανταμωθούμε».

Ένας δεύτερος έστειλε τις δικές τους ευχές και το μήνυμα ότι είναι καλά. «Επ΄ ευκαιρία του νέου έτους, ήθελα να απευθύνω τους θερμούς μου χαιρετισμούς στη γυναίκα μου και το παιδί μου Γιώργο που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη Γιαλούσα και να τους πω ότι είμαστε όλοι καλά και σύντομα θα ανταμωθούμε».

Οι παιδικές φωνές

Και μπορεί στους καταυλισμούς να επικρατούσε ένα θλιβερό κλίμα, ωστόσο οι παιδικές φωνές, που έπαιζαν διάφορα παιχνίδια, όπως το «δεν περνάς κυρά Μαρία», έδιναν μία ακτίδα ελπίδας, για ένα καλύτερο αύριο.