Το SOS της Λευκωσίας και η ανάγκη ευρωπαϊκών λύσεων για τη Συρία και τον Λίβανο

Στα ζητήματα του Λιβάνου και της Συρίας επικεντρώνεται η διπλωματική προσπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας στο επίπεδο της ΕΕ, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του μεταναστευτικού. Η χώρα μας έχει πετύχει τους τελευταίους μήνες να ανατρέψει τα στατιστικά, καταγράφοντας περισσότερες επιστροφές από ό,τι αφίξεις. Ωστόσο αυτά τα νούμερα αφορούν κυρίως πρόσωπα που δεν δικαιούνται συμπληρωματική προστασία, προερχόμενα κυρίως από χώρες της Αφρικής. Ενώ οι ροές από την υποσαχάρια Αφρική μειώθηκαν κατά 85%, σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με ένα άνευ προηγουμένου κύμα αφίξεων, με περισσότερους από 700 παράτυπους μετανάστες να καταφθάνουν με βάρκες μέσα σε λίγες ώρες.

Τα πρόσωπα τα οποία δεν μπορούν να επιστρέψουν λόγω του προσφυγικού καθεστώτος τους. Είτε έχουν ως σημείο εκκίνησης τη Συρία, είτε τον Λίβανο, οι Σύροι δικαιούνται προσωρινή προστασία, καθώς η χώρα τους αποτελεί εμπόλεμη ζώνη. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να ακολουθηθεί αντίστοιχη τακτική και να απελαθούν. Γι’ αυτό και η Λευκωσία επικεντρώνεται σε εξεύρεση πολιτικών λύσεων, σε επίπεδο ΕΕ, με άμεσο στόχο να αποτραπούν οι αφίξεις, καθώς αφού μπουν στα κυπριακά νερά δεν υπάρχουν επιλογές. Η περίπτωση των Σύρων είναι πολύ πιο περίπλοκη και ευαίσθητη από αυτήν των παράτυπων οικονομικών μεταναστών και γι’ αυτό γίνεται αυτή η μεγάλη πολιτική κινητοποίηση.

Είναι ξεκάθαρο πως ο Λίβανος, με τον οποίο τα διπλωματικά κανάλια είναι ανοιχτά και η Κύπρος έχει επικοινωνία και συμφωνίες, δεν ελέγχει αποτελεσματικά τις ροές προς την Κύπρο, ενώ η περίπτωση της Συρίας είναι πολιτικά ακόμη πιο περίπλοκη, καθώς η ΕΕ έχει διακόψει τη διμερή συνεργασία της και επιβάλλει κυρώσεις στο καθεστώς Άσαντ. Θέση της Λευκωσίας είναι πως οι περιοχές της Συρίας στις οποίες εδώ και πολύ καιρό δεν καταγράφονται εχθροπραξίες, θα πρέπει να χαρακτηριστούν ως ασφαλείς. Αυτή η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την αμηχανία της ΕΕ όταν καλείται να τοποθετηθεί για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής να είναι γνωστή και πολλές φορές να καθιστά την κατάσταση ιδιαίτερα σύνθετη.

Όταν βρέθηκε στην Κύπρο πριν από λίγες ημέρες ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς, ανέφερε ότι το ζήτημα με τον αποχαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της Συρίας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με αρμοδιότητα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασύλου. Έκανε λόγο για μια σύνθετη αλλά υπαρκτή διαδικασία και η Κύπρος έχει την ευκαιρία να διατυπώσει τις προτεραιότητές της.

Γίνεται αντιληπτό πως η διαδικασία για αποχαρακτηρισμό περιοχών της Συρίας θα είναι πιο χρονοβόρα. Αντιθέτως πιο άμεση μπορεί να είναι η πίεση προς τον Λίβανο από πλευράς ΕΕ, καθώς λαμβάνει και επιθυμεί να λάβει περαιτέρω χρηματοδότηση από το μπλοκ, την οποία η Λευκωσία θέλει να διασυνδέσει με τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών από τα παράλιά του. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ζήτησε την προσωπική παρέμβαση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επ’ αυτού, τονίζοντας ότι η γειτονική χώρα θα πρέπει να μην επιτρέπει να φεύγουν μετανάστες και να έρχονται στην Κύπρο.

«Μίλησα και με τον Πρωθυπουργό του Λιβάνου, την Κυριακή θα δω ξανά την Πρόεδρο της Επιτροπής, ζητήσαμε συγκεκριμένα (πράγματα) από την ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Λίβανος είναι χώρα που η ΕΕ ενισχύει οικονομικά τόσο για τη διαχείριση του μεταναστευτικού, αλλά και για τη διαχείριση των εσωτερικών προκλήσεων που έχει η χώρα και αναμένουμε από την ΕΕ να λάβει πιο πρωταγωνιστικό ρόλο και συμφωνηθήκαν και κάποιες ενέργειες με την Πρόεδρο της Επιτροπής και την αρμόδια Επίτροπο τις επόμενες των ημερών», ανέφερε ο Νίκος Χριστοδουλίδης.

Στον Λίβανο επικρατεί πολιτική αστάθεια (η χώρα δεν έχει καν Πρόεδρο και η Χεζμπολάχ ουσιαστικά ελέγχει τις σιιτικές περιοχές) και βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση, ενώ ο πρόσφατος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς κάθε άλλο παρά βοηθά την κατάσταση. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, οι Αρχές της χώρας, στην οποία ζουν επίσης εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, κατά καιρούς αναπτύσσουν πολιτικές και τακτικές που στόχο έχουν να εξαναγκάσουν τους Σύρους πρόσφυγες να επιστρέψουν στη χώρα τους. Πριν από ένα χρόνο, ο στρατός έκανε επιδρομές σε σπίτια προσφύγων σε όλη τη χώρα και στράφηκε ακόμη και κατά ασυνόδευτων ανηλίκων. Και είναι σε αυτό το κλίμα που οι διακινητές γεμίζουν βάρκες με απελπισμένους Σύρους, που ζουν σε μια χώρα σε τραγική οικονομική κατάσταση.

Επί της ουσίας εκμεταλλεύονται ένα κενό ασφαλείας που έχει δημιουργήσει στη χώρα η κατάσταση στα σύνορα με το Ισραήλ, όπου πλέον επικεντρώνεται η Κυβέρνηση του Λιβάνου, με αποτέλεσμα να μην ελέγχουν αποτελεσματικά την ακτογραμμή της χώρας όπως στο παρελθόν, αλλά και να αυξάνεται το κλίμα αβεβαιότητας στη εσωτερικό. Αυτή την «τρύπα» την αξιοποιούν στο έπακρον οι διακινητές, οι οποίοι έχουν στήσει μια εμπορική επιχείρηση εις βάρος απελπισμένων ανθρώπων και μάλιστα, σύμφωνα με τον Υπουργό Εσωτερικών, φτάνουν στο σημείο να διαφημίζουν ανοιχτά τις «υπηρεσίες» τους.

Η Λευκωσία θεωρεί πως επιβάλλεται να τύχει μεγαλύτερης οικονομικής στήριξης από την ΕΕ ο Λίβανος και αυτή να διασυνδεθεί με την ικανότητα της χώρας να ανακόπτει τις βάρκες με προορισμό την Κύπρο. Και αυτή είναι η βασική απαίτησή της από τις Βρυξέλλες. «Η Κύπρος δεν θέλει χρήματα, αυτό που αξιώνει είναι να επιδειχθεί στην πράξη αλληλεγγύη από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ», τόνισε ο Υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος υπέδειξε πως «τις τελευταίες ημέρες δεχόμαστε ουσιαστικά επίθεση με σαπιοκάραβα».

Το ζήτημα της μεταναστευτικής συμφωνίας με τον Λίβανο είχε τεθεί από τον Κωνσταντίνο Ιωάννου και κατά την επίσκεψη Σχοινά, με τον Ελλαδίτη Επίτροπο να την χαρακτηρίζει την επόμενη πρόκληση για την ΕΕ. Σημείωσε ότι θα υπάρξουν θετικές συνέπειες και ανέφερε πως η πολιτική βούληση είναι υπαρκτή, αλλά θα πρέπει να γίνει η κατάλληλη προεργασία. Θετικά φαίνεται να ανταποκρίθηκε στο αίτημά του και η Επίτροπος Γιόχανσον. Ωστόσο, στον παράξενο κόσμο της ΕΕ, επειδή κάτι γίνεται αντιληπτό ή υπάρχει βούληση, δεν σημαίνει ότι προωθείται και σύντομα. Και εδώ είναι που επικεντρώνονται οι πιέσεις της Λευκωσίας.