Από την πρώτη έρευνα του Barbaros στο Abdulhamid Han-Το κόστος των προκλήσεων

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται το 2023 από τότε που η Τουρκία εγκαινίασε τη νέα στρατηγική προκλήσεων, αμφισβήτησης και δημιουργίας τετελεσμένων στις κυπριακές θάλασσες. Πρόκειται για μια στρατηγική που αφού σχεδιάσθηκε με κάθε λεπτομέρεια, τέθηκε δειλά δειλά σε εφαρμογή.    

Αν είναι κάτι για το οποίο ξεχωρίζει ο Ταγίπ Ερντογάν και κατάφερε να χαίρει της εκτίμησης μιας μεγάλης μερίδας του τουρκικού λαού, είναι πως οποιαδήποτε κίνηση σχεδιάσει, ειδικά που αφορά την εξωτερική πολιτική, είναι καλά σχεδιασμένη εξ αρχής και προχωρά πάντα βάση του μεγάλου στόχου, θέτοντας μεσοπρόθεσμα άλλους μικρότερους. Αυτό έκανε και στην κυπριακή ΑΟΖ.

Όταν το 2013 η Κυπριακή Δημοκρατία είχε ήδη ανακοινώσει την ανακάλυψη του κοιτάσματος Αφροδίτη και προετοίμαζε νέους γύρους αδειοδότησης των θαλασσοτεμαχίων της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, εκπόνησε ένα μακροπρόθεσμο πλάνο. Αρκεί κανείς να σημειώσει πως το 2013 το μοναδικό ερευνητικό σκάφος που κατείχε η Τουρκία ήταν το γνωστό μας Barbaros. Από τότε μέχρι σήμερα προμηθεύτηκε μια σειρά από άλλα ερευνητικά σκάφη, όπως το Oruc Reis ή το Yunus, που μαζί με τα τελευταία τρία που αγοράστηκαν τον περασμένο χρόνο, ανέρχονται πλέον σε έξι. Επιπλέον σταδιακά προμηθεύτηκε μια σειρά από ερευνητικά γεωτρύπανα, όπως το Yavuz, το Fatih, το Kanuni και το πιο πρόσφατο το Abdulhamit Han. Βέβαια του Barbaros προηγήθηκαν οι περιορισμένες έρευνες από το Piri Reis.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Περιμένοντας τους βαρβάρους...Τα σενάρια για τη νέα τουρκική γεώτρηση

Κατάφερε δηλαδή, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να καταστήσει τη χώρα, ικανή, χωρίς να χρειάζεται ούτε την τεχνογνωσία, ούτε τον εξοπλισμό των ξένων, να διεξάγει έρευνες, εκεί που επιτρέπεται και εκεί που δεν επιτρέπεται, χωρίς να υπολογίζει Νόμους, Παγκόσμιες Συμβάσεις και το Δίκαιο της θάλασσας.

Η πρώτη φορά που η Τουρκία αμφισβήτησε ανοικτά και εμπράκτως τα όρια των κυπριακών θαλασσών ήταν το 2013, όταν για πρώτη φορά το Barbaros εισήλθε στην κυπριακή ΑΟΖ, νότια της Κύπρου και διεξήγαγε έρευνες. Από τότε μέχρι σήμερα ακολούθησαν εκατοντάδες έρευνες που σάρωσαν και κατέγραψαν δεδομένα από σχεδόν όλο τον βυθό της ΑΟΖ, ενώ μέσα σε τρία χρόνια πραγματοποίησε και προγραμματίζει να διεξάγει συνολικά εννέα γεωτρήσεις, συμπεριλαμβανομένης κι αυτής που αναμένεται να ξεκινήσει σε λίγες ημέρες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αυξάνουν την ένταση οι Τούρκοι-Ανακοίνωσαν Νavtex ανοικτά της Κύπρου

Ουσιαστικά οι τουρκικές προκλήσεις στη θάλασσα ξεκίνησαν το 2013. Τότε η Τουρκία αντιλήφθηκε την αδυναμία της να επηρεάσει τις εξελίξεις που την προσπέρασαν με την υπογραφή συμφωνιών μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των γειτονικών της χωρών και εκπόνησε έναν μηχανισμό αμφισβήτησης των συμφωνιών, μέσα από τη διεξαγωγή παράνομων ερευνών. Το 2013 αυτές οι έρευνες εγκαινιάσθηκαν από το Barbaros και διήρκεσαν αρκετούς μήνες μέχρι το 2014. Αρχικά, ξεκίνησαν δειλά δειλά από τα βόρεια παράλια της Κύπρου, ενώ σταδιακά μεταφέρθηκαν στα Νότια, εκτός όμως της ΑΟΖ.

Έτσι κύλησε και το 2014. Οι Τούρκοι πέραν από τις δημόσιες απειλές που εξαπέλυαν και την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνέχισαν ανενόχλητοι τις έρευνες. Αυτό που άλλαξε το 2014, ήταν πως για πρώτη φορά οι έρευνες επεκτάθηκαν και εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Το καλοκαίρι του 2014, ήταν το πρώτο θερμό στην ανατολική Μεσόγειο με τις έρευνες του Barbaros, οι οποίες επεκτάθηκαν εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Επισκέφθηκε το «Αμντουλχαμίντ Χαν» ο Τατάρ και επανέλαβε το τροπάρι με τα δύο κράτη

Το 2015 οι έρευνες των Τούρκων, έγιναν ακόμα πιο προκλητικές, αφού για πρώτη φορά το Barbaros εισήλθε εντός αδειδοτημένου οικοπέδου της κοινοπραξίας ENI-Kogas για έρευνες. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αφενός επιχειρούσε να υποβαθμίσει την αδυναμία της να αντιμετωπίσει αυτές τις ενέργειες και επιχείρησε με διάφορα διαβήματα να πιέσει την Άγκυρα για να υποχωρήσει, ωστόσο κάτι τέτοιο ήταν πλέον αδύνατο. Το ίδιο διάστημα ο Ταγίπ Ερντογάν, προχώρησε ένα βήμα παρακάτω, εξαγγέλλοντας ότι σύντομα η Τουρκία θα αγοράσει γεωτρύπανο.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως οι ιδιαίτερα ακριβές σε κόστος και χρήματα, έρευνες, μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχαν φέρει κανένα αποτέλεσμα. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί πως πλέον το Κυπριακό βρισκόταν σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή αφού το επόμενο διάστημα ακολούθησαν οι προσπάθειες του Αντόνιο Γκουτέρες σε Μοντ Πελεράν, Γενεύη και Κρανς Μοντανά. Αυτός ήταν και ο λόγος που αφενός ο τότε κατοχικός ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί δεν αναφερόταν και δεν διαφήμιζε, σε αντίθεση με ότι κάνει σήμερα ο Τατάρ, τις τουρκικές προκλήσεις, και που το επόμενο διάστημα καθ’όλη τη διάρκεια του 2016 και μέχρι το 2017, δεν υπήρξε καμία πρόκληση και καμία κινητικότητα εντός της ΑΟΖ, πλην των νόμιμων ερευνών από τις αδειοδοτημένες εταιρείες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Συνδέουν το «Αφροδίτη» με τους αγωγούς του Ισραήλ και προορισμό την Αίγυπτο

Τον Ιούλιο του 2017, ωστόσο, μετά και από το ναυάγιο στο Κρανς Μοντανά, η Τουρκία έφτανε για τα δεδομένα εκείνης της περιόδου στο ζενίθ των προκλήσεων. Ειδικότερα δέσμευσε θαλάσσια περιοχή ανοικτά της Πάφου για ερευνες, στην οποία τα επόμενα χρόνια διεξήγαγε και γεωτρήσεις.

Το 2018 τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα, αφού πέραν από τις έρευνες του Barbaros σε διάφορα σημεία της κυπριακής ΑΟΖ, ακολούθησαν και οι άνευ προηγουμένου στρατιωτικές προκλήσεις με την απειλή εμβολισμού του SAIPEM 1200, το οποίο είχε μισθώσει η ΕΝΙ για να πραγματοποιήσει γεώτρηση στο οικόπεδο τρία.

Αρχικά η Τουρκία εξέδωσε νέες NAVTEX, εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, που στην ουσία περικύκλωσαν την Κύπρο. Οδηγώντας μάλιστα την κατάσταση στα άκρα δέσμευσε την θαλάσσια περιοχή του Οικοπέδου 3 όπου ήταν προγραμματισμένο να κατευθυνθεί το γεωτρύπανο της ENI, SAIPEM 1200. Στην περιοχή έσπευσαν και φρεγάτες του τουρκικού πολεμικού ναυτικού από τις αρχές Φεβρουαρίου εμπόδισαν τον καπετάνιο του SAIPEM 12000 να φτάσει στον στόχο Σουπιά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τούρκοι πειρατές, σύγχρονοι χρυσοθήρες-Ψάχνουν για κοιτάσματα με χάρτη του 1889

Η Τουρκία δημιούργησε μια ιδιαίτερα δύσκολη και κρίσιμη κατάσταση που ανάγκασε την Κυβέρνηση να φτάσει το θέμα μέχρι και την Κομισιόν και τα Ηνωμένα Έθνη. Η προδιαγραφόμενη αποχώρηση του γεωτρύπανου από την περιοχή επιβεβαιώθηκε λίγες ημέρες αργότερα. Το τι πραγματικά συνέβη στο Οικόπεδο 3 της ΑΟΖ αποκάλυψε ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Ιωάννης Κασουλίδης.

«Καθοδόν προς το οικόπεδο 3 και τον στόχο «Σουπιά», τουρκικά πολεμικά σκάφη έφεραν προσκόμματα στο SAIPEM 1200. «Δεν απείλησαν μόνο τον καπετάνιο του SAIPEM μέσω ασυρμάτου. Του έκαναν μανούβρες τις οποίες ο καπετάνιος προσπαθούσε να ελίσσεται μεταξύ των τουρκικών πολεμικών πλοίων. Εκεί που δεν πήγαινε άλλο, ο καπετάνιος σταμάτησε και ενημέρωσε την εταιρία του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πού το πάει ο Ταγίπ… Αναζητώντας λογική στον παραλογισμό που έγινε κανονικότητα

«Η ΕΝΙ έδωσε εντολή στον καπετάνιο να μην γυρίσει πίσω και να φύγει. Όταν ξανά-ξεκινήσει θα πάει προς τη «Σουπιά». Το θέμα έφτασε μέχρι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που αν και δεν έλαβε μέτρα κατά της Τουρκίας στις 23 Φεβρουαρίου έστειλε ξεκάθαρα και αυστηρά μηνύματα.

Τα μέτρα ωστόσο ήταν θέμα χρόνου αφού σταδιακά η τουρκική προκλητικότητα αυξανόταν, όπως αυξάνονταν και οι απειλές από κορυφαίους αξιωματούχους της Άγκυρας όπως ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και ο υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ 

Και οι εξαγγελίες τους για γεώτρηση εντός της κυπριακής υφαλοκρηπίδας έγιναν πράξη όταν τον Ιούνιο του 2019  ξεκίνησε γεώτρηση 72 χιλιόμετρα ανοιχτά της Πάφου. Από τότε η Κυπριακή Δημοκρατία επιδόθηκε σε ένα διπλωματικό σαφάρι για να πετύχει τις πρώτες κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Από τότε, προστέθηκε και η δεύτερη γεώτρηση με το Yavuz νοτιοανατολικά του Αποστόλου Ανδρέα, την ίδια ώρα πάντα που το Barbaros δρούσε ανενόχλητο νοτίως της Λεμεσού, εντός αδειοδοτημένων οικοπέδων.

Οι τουρκικές γεωτρήσεις πραγματοποιήθηκαν, τρεις δυτικά της Πάφου, δύο ανοικτά του Αποστόλου Ανδρέα, μια εντός του οικοπέδου οκτώ της κυπριακής ΑΟΖ σε οικόπεδο που αυτή τη στιγμή ανήκει στην κοινοπραξία ΕΝΙ-TOTAL, ενώ άλλες τρεις νότια της Καρπασίας. Η νέα γεώτρηση του Abdulhamid Han δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη που θα πραγματοποιηθεί, αν και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις. Καθ΄ όλη τη διάρκεια των γεωτρήσεων οι οποίες συνεχίσθηκαν ακόμα και την περίοδο της πρώτης φάσης της πανδημίας, συνεχίσθηκαν και οι έρευνες από ερευνητικά σκάφη όπως το Oruc Reis, το οποίο συνέχισε να δρα ανενόχλητο εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Πέραν όμως από τέτοιου είδους προκλήσεις, δεν ήταν λίγες και οι φορές που οι Τούρκοι με στρατιωτικά μέσα, επιχείρησαν να παρενοχλήσουν τις νόμιμες έρευνες από τις αδειοδοτημένες εταιρείες, ή άλλες εργασίες εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Μια εξ αυτών ήταν και η πιο πρόσφατη με την παρενόχληση του Nautical Geo, το οποίο εκτελούσε σεισμογραφικές έρευνες για τις ανάγκες κατασκευής του αγωγού EastMed. Οι παρενοχλήσεις του Nautical Geo ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2021 και συνεχίσθηκαν τον Ιανουάριο του 2021, όταν και κορυφώθηκαν. Συγκεκριμένα ο καπετάνιος του πλοίου το οποίο βρισκόταν εντός του οικοπέδου 1 της κυπριακής ΑΟΖ, δέχθηκε κλήση στον ασύρματο από φρεγάτα του τουρκικού ναυτικού για αναγνώριση, ενώ του υποδείχθηκε πως πλέει σε χωρικά ύδατα της Τουρκίας, κάτι βεβαίως που δεν ίσχυε.

Μεγάλος κόστος, αποτέλεσμα μηδέν

Πάντως έχει σημασία το γεγονός πως στα σχεδόν δέκα χρόνια παράνομων ερευνών εντός της κυπριακής ΑΟΖ, η Τουρκία συμπεριφέρθηκε με τρόπο που ήθελε να δείξει πως διεκδικεί μια δική της θάλασσα.  Πραγματοποίησε έρευνες, έστειλε πολεμικά πλοία για να παρεμποδίσουν έρευνες άλλου κράτους, έστειλε γεωτρύπανα και πραγματοποίησε γεωτρήσεις.

Το κόστος για την αγορά όλων των μέσων που σήμερα διαθέτει, της τεχνογνωσίας, των ερευνητικών σκαφών, των γεωτρύπανων και τον υλικών, ξεπέρασε το ένα δις. Και το ακόμα χειρότερο, είναι πως τουλάχιστον οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο δεν έφεραν κανένα απολύτως αποτέλεσμα, σε αντίθεση βέβαια με τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην Μαύρη Θάλασσα.

Το συμπέρασμα λοιπόν, είναι πως η Τουρκία βλέπει τις γεωτρήσεις στην περιοχή, όχι ως επένδυση για την οικονομία της χώρας μέχρι την εξεύρεση φυσικών πόρων, αλλά πολιτική επένδυση που της δίνει το δικαίωμα να διεκδικεί περιοχές που δεν της ανήκουν.

Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται να πραγματοποιηθεί και η νέα γεώτρηση στις εννέα Αυγούστου, αν και η μεγάλη διαφορά με τις προηγούμενες, είναι πως θα διεξαχθεί από ένα πλοίο τελευταίας γενιάς, που αναμφίβολα έχει μεγαλύτερες δυνατότητες από το Fatih και το Yavuz που πραγματοποιούσαν τις έρευνες μέχρι σήμερα.