Διιστάμενες απόψεις και εντάσεις στη συζήτηση για ευθανασία-Οι υπέρ, οι εναντίον και η θέση της εκκλησίας

Διιστάμενες είναι οι απόψεις που επικρατούν, αναφορικά με το θέμα της ευθανασίας, με τη Βουλή να έχει ανοίξει τη συζήτηση για την πρόταση νόμου που έχει κατατεθεί, αφού από τη μία επικρατεί η άποψη ότι πρέπει να δοθεί χώρος για να θεσπιστεί το νομοθετικό πλαίσιο για την ανακουφιστική φροντίδα και από την άλλη ότι ο τρόπος επιλογής πώς θα φύγει κάποιος που βρίσκεται στο καταληκτικό στάδιο αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα και πρέπει να θεσμοθετηθεί.

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ξεκίνησε τη συζήτηση για την πρόταση νόμου που κατατέθηκε, ώστε να θεσμοθετηθεί νομικό πλαίσιο, που να διέπει τις διαδικασίες για ευθανασία. Στην αρχική της τοποθέτηση, η πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και βουλεύτρια του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, η οποία είναι και η εισηγήτρια της πρότασης νόμου, επεσήμανε πως είναι ένα δύσκολο θέμα. Στη συνέχεια, αναφερόμενη στην πρόταση νόμου, έκανε αναφορά σε δηλώσεις μίας γυναίκας που ήταν στο τελικό στάδιο του καρκίνου, σε δελτίο ειδήσεων του BBC, που έλεγε «δεν φοβάμαι το θάνατο, αλλά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα φύγω». Η κα. Χαραλαμπίδου υπέδειξε ότι «η πρόταση νόμου κατατέθηκε το 2023. Δεν έχω ψευδαισθήσεις, ζούμε σε συντηρητική κοινωνία. Άφησα να γίνει ο διάλογος και μετά κατέθεσα πρόταση νόμου. Έχουμε δει τις απόψεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Συζητήθηκε το 2022 το αυτεπάγγελτο, έγινε ημερίδα με το Δικηγορικό Σύλλογο, στην οποία φιλοξενήθηκαν διάφοροι φορείς. Παρουσιάστηκε και έκθεση της Βουλής».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αντάλλαξαν βολές Χαραλαμπίδου-Σούπερμαν για την ευθανασία-Πυρά για την ανακουφιστική φροντίδα

Αναφερόμενη στο νομοθετικό πλαίσιο σε άλλες χώρες, η Ειρήνη Χαραλαμπίδου επεσήμανε πως «στις 27/5/2025 η γαλλική εθνοσυνέλευση ενέκρινε το θέμα και τον Ιούνιο στην Αγγλία θα είναι η τρίτη ανάγνωση του νομοσχεδίου. Είναι ένα θέμα που προκαλεί διάφορες αντιπαραθέσεις και δεν περιμένουμε ότι όλα τα κόμματα θα είναι υπέρ. Σε δημοσκόπηση που έγινε στην Κύπρο, διαφάνηκε πως 6/10 Κύπριους είναι υπέρ κατάθεσης μία τέτοιας πρότασης νόμου. Το κάθε κράτος μέλος μπορεί να προσεγγίσει το συγκεκριμένο θέμα με διαφορετικές προσεγγίσεις. Δεν μου είναι καθόλου εύκολο να το συζητώ και για προσωπικούς λόγους, όμως το θεωρώ υποχρέωσή μου, μετά από πιέσεις από πολίτες, να φέρω την πρόταση για συζήτηση».

Εξηγώντας την πρόταση νόμου, η πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επεσήμανε ότι έχει αυστηρές ασφαλιστικές δικλίδες. Όπως υπέδειξε, κανένας δεν μπορεί να λάβει την απόφαση για άλλο και μόνο όταν είναι σε καταληκτικό στάδιο, θα ζητείται γνωμάτευση από ιατροσυμβούλιο και από εξειδικευμένα ιατροσυμβούλια για να διαπιστωθεί ότι ο ασθενής έχει πλήρη συνείδηση και λαμβάνει συνειδητά την απόφαση, ενώ ξεκαθάρισε πως δεν αφορά σε ανήλικα πρόσωπα και γίνεται ενημέρωση για ανακουφιστική φροντίδα.

«Η Αροδαφνούσα προσφέρει τις υπηρεσίες όμως θλίβομαι να παρατηρήσω ότι τόσες Κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να προσφέρουν ανακουφιστική φροντίδα και ανέλαβε ιδιωτική πρωτοβουλία. Άλλο όμως το ένα και άλλο το δικαίωμα να επιλέγω τον τρόπο που θα φύγω. Δε συζητούμε για δικαίωμα μεταξύ ζωής και θανάτου. Συζητούμε το δικαίωμα σε ένα ενήλικα που έχει σώας τα φρένας, να επιλέξει πώς θα φύγει. Ακόμη και με την ανακουφιστική φροντίδα κάποιος μπορεί να υποβαστάζεται και φτάνει σε σημείο που είναι η σκιά του εαυτού του. Είναι ανθρώπινο δικαίωμα να διαφυλάξει κάποιος αυτό το δικαίωμα».

Η κα. Χαραλαμπίδου ξεκαθάρισε πως «η πρόταση νόμου είναι πολύ πιο αυστηρή από ό,τι θα ήθελα και λαμβάνει υπόψη τις συντηρητικές απόψεις που επικρατούν. Σε πάρα πολλές καθολικές χώρες εφαρμόζεται ο ιατρικά υποβοηθούμενος τερματισμός της ανθρώπινης ζωής. Δεν υποχρεώνει κανένα να προβεί σε αυτή την πράξη. Είναι καθαρά σε εθελοντική πράξη από το νοσηλευτικό προσωπικό».

Η τοποθέτηση της Νομικής Υπηρεσίας και του Υπουργείου Υγείας

Από πλευράς της, η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας, Θέλμα Προδρομίδου, επεσήμανε πως «πρόκειται για ένα σοβαρό και ευαίσθητο θέμα, προκύπτουν νομικά ζητήματα, που είναι πολλά και χρήζουν συζήτησης. Επιβεβαιώνεται σε επίπεδο ΕΔΣΑ και νομολογία του ΕΔΑΔ, ότι ο τερματισμός της ζωής δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα αλλά δεν απαγορεύεται και η νομοθέτηση. Εναπόκειται στο κάθε κράτος μέλος να λάβει αποφάσεις. Εμείς θέλουμε χρόνο να μελετήσουμε το θέμα».

Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας, Μαριλένα Αθανασίου, σημείωσε πως «η θέση μας είναι ότι πρέπει να προηγηθεί η νομοθεσία για την ανακουφιστική φροντίδα, που είναι έτοιμος και εντός των επόμενων ημερών θα πάει Υπουργικό Συμβούλιο και θα οδηγηθεί στην Ολομέλεια. Υπολογίζουμε ότι αν όχι στο επόμενο, στο αμέσως επόμενο θα πάει στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο».

Σχολιάζοντας την τοποθέτηση του Υπουργείου Υγείας, η πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σημείωσε πως «στη φοβέρα της πρότασης νόμου, λάβατε απόφαση για την ανακουφιστική φροντίδα».

Ο Μάριος Καριόλου, εκ μέρους της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου, η οποία ήταν και η Επιτροπή που διεξήγαγε την έρευνα για την ευθανασία, υπέδειξε πως «καταθέσαμε υπόμνημα, σίγουρα η Επιτροπή δεν είναι εναντίον μίας πρότασης νόμου, όμως η συζήτηση αγγίζει τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης και των αξιών που θεμελιώνεται η πολιτεία. Προτού προβούμε σε θεσμική τροποποίηση, να εξαντλήσουμε όλα τα δικαιώματα. Η ανακουφιστική φροντίδα είναι δικαίωμα για τον κάθε ασθενή και όχι πολυτέλεια. Η θέση της Εθνικής Επιτροπής στο παρόν στάδιο είναι ότι πριν την οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος θα είναι καλά να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων των πολιτών στην ανακουφιστική φροντίδα».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ «σκοτώνονται» για την ευθανασία-Αντιπαράθεση με προεκλογικές σπόντες

Η θέση της εκκλησίας

Παίρνοντας το λόγο, ο Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Χριστοδούλου, εκ μέρους της Ιεράς Συνόδου, σημείωσε πως η θέση της εκκλησίας είναι γνωστή. Ο Πανιερώτατος σημείωσε, παράλληλα, πως η Πολιτεία έχει το δικαίωμα να θεραπεύει τους πολίτες της, όμως η εκκλησία μπορεί να παρεμβαίνει όσο αφορά στο καλό της κοινωνίας. «Το πρόβλημα ως τίθεται είναι ποιος μπορεί να εφαρμόζει αυτές τις νομοθεσίες. Ποιος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει γι’ αυτά που εκφεύγουν των ορίων της σκέψης τους. Στον όρκο του Ιπποκράτου, υπάρχει το εδάφιο “δεν θα χορηγήσω θανατηφόρο φάρμακο, ακόμη και αν παρακαλεσθώ”. Όταν έγιναν τα κατά συρροή στο Βέλγιο, ο γιατρός είχε χαρακτηριστεί ως Dr. Death».

Κληθείς να δώσει τη θέση της Εκκλησίας, αναφορικά με την παθητική ευθανασία, που γίνεται συμφωνία με τους συγγενείς, όταν είναι κάποιος στον αναπνευστήρα και τον αφαιρούν, ο Αρχιμανδρίτης Γεώργιος επεσήμανε ότι «μπορεί να τεθεί ως μεγάλο θέμα συζήτησης, όμως επανέρχομαι ότι δεν εκφεύγουν των ορίων της ανθρωποκτονίας εξ οίκτου. Υπάρχουν και φόβοι κατάχρησης. Η πνευματική ζωή είναι σημαντικότερη από το θάνατο».

Σε κάποιο σημείο, κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επεσήμανε ότι η ίδια είχε μία εξαιρετικά εποικοδομητική συζήτηση με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, τον οποίο όπως ανέφερε, σέβεται απόλυτα. «Θέλω να τον ευχαριστήσω, επειδή η εκκλησία μίλησε με ένα τρόπο και ύφος που σε κάνει να θέλεις να συνεχίσεις το διάλογο μαζί της και δεν ανέφερε ούτε αφορισμούς, ούτε απειλές. Θεωρώ ότι η εκκλησία συμμετέχει με εξαιρετικά εποικοδομητικό τρόπο, όμως το ανθρώπινο δικαίωμα να ξέρω τι με περιμένει και να μπορώ να λάβω αποφάσεις ενόσω ελέγχω τη σκέψη μου είναι ανθρώπινο δικαίωμα και θα την υπερασπιστώ μέχρι τέλους. Είναι ευαίσθητα θέματα, στα οποία θα έπρεπε να συμβάλουμε όλοι. Σε άλλες χώρες είχε περάσει η άποψη για το δικαίωμα των ασθενών. Συνεπώς να λέμε και το πώς φέραμε την παροχή υγείας στην Κύπρο σήμερα».

Ο εκπρόσωπος του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, Μιχάλης Αναστασιάδης, επεσήμανε πως συμμερίζονται την ανησυχία και προβληματισμό των βουλευτών, σε σχέση με το πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίσει η κοινωνία ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα και υπέδειξε πως είχαν συγκαλέσει ένα εσωτερικό διάλογο, στον οποίο συμμετείχαν όλες οι αρμόδιες Επιτροπές και έδωσαν τις θέσεις τους.

«Είχαμε διάλογο και με την Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου και καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα, τα οποία για εμάς προάγουν την έννοια της ευζωίας. Θα πρέπει να διασφαλίσουμε το δικαίωμα του ανθρώπου και του ασθενή και να προάγουμε την υγεία των ασθενών. Πρέπει να τους προσφέρουμε την ιατρική ανακουφιστική φροντίδα. Είναι κρίσιμα ζητήματα που άπτεται η πρόταση νόμου. Έχοντας το δικαίωμα ένας ασθενής να δώσει τη συγκατάθεσή του για τον ιατρικώς υποβοηθούμενο τερματισμό της ζωής του, είναι λες και υιοθετούμε την παθητική ευθανασία».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Νομικά καλυμμένοι ιατροί, νοσηλευτές και ασθενείς στην πραγματοποίηση ευθανασίας-Ποια θα είναι η διαδικασία

Στη συνέχεια, διευκρινίστηκε πως το ζήτημα της παθητικής ευθανασίας τυγχάνει ρύθμισης στο νόμο για τα δικαιώματα των ασθενών και όταν δεν είναι σε θέση να δώσουν συγκατάθεση, αποφασίζει ο γιατρός, με βάση το καλώς νοούμενο συμφέρον του ασθενή.

Από πλευράς του ο αντιπρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Νικόλας Τσαρδέλης, επεσήμανε πως το ΕΔΑΔ είχε απορρίψει εισηγήσεις για το δικαίωμα των ασθενών στο θάνατο και την ευθανασία και σημείωσε πως υπάρχει το δικαίωμα στη ζωή. «Δεν έχει να κάνει η συζήτηση με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να κάνω ένα σχόλιο για την πρακτική εφαρμογή. Αυτό που εξετάζει το ΕΔΑΔ είναι πως οι αποφάσεις που πάνε εκεί, αφορούν την εξέταση της διαδικασίας. Δεν μπορεί το ΕΔΑΔ να υποχρεώσει καμία χώρα να περάσει νομοθεσία».

Κληθείς να σχολιάσει το γεγονός ότι άτομο από την Αυστρία πήγε στο ΕΔΑΔ και δικαιώθηκε για το δικαίωμα να ολοκληρώσει τη ζωή του και αναγκάστηκε στη συνέχεια το Κοινοβούλιο της Αυστρίας να λάβει απόφαση, ο κ. Τσαρδέλης επεσήμανε πως δεν ήταν έτσι και το ΕΔΑΔ δεν αναγκάζει τα κοινοβούλια να θεσπίσουν νομοθεσίες, με την πρόεδρο της Επιτροπής να επισημαίνει πως έτσι έγινε. Στη συνέχεια, ο αντιπρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου σημείωσε πως τονίζοντας πως χρειάζονται αυστηρά πρωτόκολλα, διαδικασίες και κριτήρια για να μπορεί κάποιος να τερματίσει τη ζωή του. «Προσωπική μου άποψη, έχουμε εμπιστοσύνη ότι όσοι θεσμοί θα εμπλέκονται θα λειτουργούν με τον κατάλληλο επαγγελματισμό για να μην υπάρχει κατάχρηση;».

Η τοποθέτηση αυτή προκάλεσε την έντονη ενόχληση των βουλευτών της Επιτροπής, που ζήτησαν να ξεκαθαριστεί αν είναι η θέση του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου αυτή και αν συμφωνεί και ο κ. Βορκάς, με τον κ. Τσαρδέλη να αναφέρει πως «εγώ αναφέρθηκα για όλες τις υπηρεσίες και όλα τα άτομα που θα εμπλέκονται σε αυτή την απόφαση. Είναι πολλά τα άτομα. Δεν έχουν να κάνουν με θεσμούς όπως το λέτε εσείς».

Τα μέλη της Επιτροπής ζήτησαν γραπτώς την θέση του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, ενώ η Ειρήνη Χαραλαμπίδου επεσήμανε πως θα επικοινωνήσει γραπτώς με τον πρόεδρο, Μιχάλη Βορκά, για να τον ρωτήσει αν είναι αυτή η θέση τους.

Νέα ένταση στη συζήτηση

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο εκπρόσωπος του κινήματος υπέρ της ευθανασίας, Γιώργος Παυλίδης, ο οποίος σημείωσε πως πρόκειται για ένα θέμα άκρως φιλοσοφικό, αλλά και καθημερινό. Πρόσθεσε πως άποψή τους είναι ότι είναι ευχής έργο ότι έχει ξεκινήσει η συζήτηση, όμως είναι λυπητερό που συζητείται με πολιτική διάσταση ένα θέμα που άπτεται ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Δεν μιλούμε για νομιμοποίηση της αυτοκτονίας. Πρέπει να υπάρχει επιστημονικά εξακριβωμένη κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Δεν αντιλαμβάνομαι πώς ένα θέμα καθαρά προσωπικό να γίνεται κομματικό. Αν κάποιος ή κάποια επιλέγει να μην κάνει χρήση του δικαιώματος είναι δικό του δικαίωμα. Όμως αυτό το σώμα πρέπει να δίνει δικαίωμα στον κάθε ασθενή να κάνει τις επιλογές της. Τι πρεσβεύει η εκκλησία είναι ένα πράγμα, όμως τα της εκκλησίας η εκκλησία και τα της πολιτείας η πολιτεία. Για το θέμα του όρκου του Ιπποκράτη, στην πράξη αυτό που υπερτερεί είναι το θέλημα του ασθενή».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Κοινή γραμμή ΠΙΣ και ΟΣΑΚ για την ευθανασία-«Πριν τη Νομοθετική ρύθμιση να προηγηθεί θεσμική διασφάλιση»

Σε αυτό το σημείο πήρε το λόγο η βουλεύτρια του ΔΗΣΥ, Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν, η οποία επεσήμανε πως είναι εναντίον της πρότασης νόμου, επειδή θεωρούν ότι αφήνει ένα στίγμα αυτή η πρόταση, για εκείνους τους ανθρώπους που διαγιγνώσκονται με μία ασθένεια που τους καθηλώνουν στο τραπέζι.

Η πρόεδρος της Επιτροπής πήρε εκ νέου το λόγο, σημειώνοντας πως «δεν μπορούν να μπαίνουν σε πολιτικό επίπεδο τόσο σοβαρά ζητήματα, αυτοί που δεν έχουν γνώση από αυτά ζητήματα.

Η θέση των ασθενών

Στη συνέχεια, πήρε το λόγο ο επίτιμος πρόεδρος της ΟΣΑΚ, Μάριος Κουλούμας, εκ μέρους και του αντικαρκινικού, επισημαίνοντας πως το θέμα είναι πολύ σοβαρό και απασχολεί αρκετούς, είναι περίπλοκο και πολυπαραγοντικό και πρέπει να συζητηθούν πολλά θέματα. «Από τη συζήτηση διαπιστώθηκε πως υπάρχουν διάφοροι μύθοι και είναι πρόωρο να συζητούμε σήμερα. Ανακουφιστική φροντίδα αφορά στους ασθενείς που διαγιγνώσκονται με κάθε νόσημα. Εμείς υποφέρουμε, εγώ υποφέρω εδώ και 50 χρόνια με πόνο. Υπάρχουν πολλές φορές που δεν μπορώ να πάω στην τουαλέτα από τον πόνο».

Η Ειρήνη Χαραλαμπίδου τον διέκοψε και του υπέδειξε πως η συζήτηση αφορά στα άτομα που διαγνώστηκαν σε τελικό στάδιο, με τον κ. Κουλούμα να της ζητά να τελειώσει την τοποθέτησή του. «Μιλήσατε για έρευνα που 6/10 ήταν υπέρ, για μένα το ποσοστό είναι αρκετά χαμηλό. Στην Αγγλία, επειδή γίνεται αναφορά και σύγκριση, έχουν ΓεΣΥ από το 1947 και από το 1967 ανακουφιστική φροντίδα, έχουν σε κάθε γειτονιά υποδομές και συγκρίνουμε για την Κύπρο, που δεν έχουν ανακουφιστική φροντίδα. Θα πρέπει το θέμα να το ανοίξει η Κυβέρνηση. Η πρόταση νόμου στηρίζεται σε άγνοια».

Η πρόεδρος της Επιτροπής επεσήμανε πως «εγώ θα το πάρω στην Ολομέλεια. Η πρόταση είναι εδώ. Θέλετε να συνεργαστείτε για να αλλάξουμε πράγματα; Ευχαρίστως. Ο καθένας θα κριθεί με την πολιτική του θέση στην Ολομέλεια». Ο κ. Κουλούμας απάντησε πως «δεν μπορεί να γίνει μία τόσο σοβαρή πρόταση νόμου, για να γίνει προχωρήσουμε μία τόσο σοβαρή πρόταση νόμου. Δεν μπορούμε για ορισμένες περιπτώσεις να οδηγήσουμε τους ασθενείς σε αυτοκτονία. Όσοι επιλέγουν να μην αυτοκτονήσουν να μην είναι αξιοπρεπείς;».

Αυτό προκάλεσε την έντονη ενόχληση της κας. Χαραλαμπίδου, η οποία σημείωσε πως «δεν θα μας βάζετε λόγια. Κάνετε αυθαίρετες εισηγήσεις. Λέμε ότι όταν φτάνει η ζωή σου σε εξαθλίωση, θα πρέπει να έχει επιλογή για τον τρόπο θανάτου. Η ορολογία για αξιοπρεπή θάνατο, είναι του ΕΔΑΔ. Τα παράπονά σας εκεί».

Ο κ. Κουλούμας, καταλήγοντας, επεσήμανε πως «η Κύπρος έχει ιδιαιτερότητες. Είναι η κουλτούρες, οι αξίες, η οικογένεια και η θρησκεία μας. Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία λαμβάνουμε», για να του απαντήσει η κα. Ατταλίδου ότι «χρησιμοποιείτε όλοι την θρησκεία ως ένα σημείο επιβολής. Αυτό αδικεί και τη θρησκεία».

Έντονη αντιπαράθεση για τοποθέτηση ότι πρέπει εντός της πρότασης νόμου να υπάρχει πρόνοια για την πνευματικότητα των ασθενών και αν ανακουφίζονται πνευματικά. Η τοποθέτηση αυτή προκάλεσε την ενόχληση της ανεξάρτητης βουλεύτριας, Αλεξάνδρας Ατταλίδου, η οποία επεσήμανε πως οι τοποθετήσεις αυτές είναι προσωπικές και δεν έχουν στο επίκεντρο τους ασθενείς, με τους εκπροσώπους της ΟΣΑΚ να επισημαίνουν ότι έχουν παραθέσει δεκάδες επιχειρήματα και δεν χρειάζεται να σταθούν σε αυτό το συγκεκριμένο επιχείρημα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Παρουσιάστηκε η πρόταση νόμου για τον ιατρικώς υποβοηθούμενο τερματισμό της ζωής ασθενών