Η θεσμική αντιπαράθεση, οι αναπόφευκτες πολιτικές αποφάσεις και οι μεταρρυθμίσεις στα σκαριά

Το ΑΚΕΛ επέκρινε τις προηγούμενες ημέρες τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ότι τηρεί στάση «επιτήδειου ουδέτερου» στο ζήτημα της δικαστικής διαδικασίας που ξεκίνησε ο Γενικός Εισαγγελέας κατά του Γενικού Ελεγκτή, χαρακτηρίζοντας την ως απαράδεκτη. Παρόλο που η συγκεκριμένη προσφυγή προσελκύει πολύ μεγάλο μέρος της προσοχής, ο Νίκος Χριστοδουλίδης συνεχίζει να τηρεί τις αποστάσεις του και να παρουσιάζεται πολύ προσεκτικός στις τοποθετήσεις του. Κάκισε, μάλιστα, όσους προσπαθούν να τον διασυνδέσουν με τη μία ή την άλλη πλευρά.

Θα πρέπει, βεβαίως, να σημειωθεί πως, από την στιγμή που η θεσμική σύγκρουση πήρε πλέον τον δικαστικό δρόμο, δεν υπάρχει και πολλά που μπορεί να πράξει ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, πέραν του να παρουσιαστεί στο Δικαστήριο εάν κληθεί να καταθέσει, δεδομένου ότι υπάρχει συνταγματικά προβλεπόμενη διάκριση εξουσιών και ο ίδιος οφείλει να λειτουργεί ως θεματοφύλακας του Συντάγματος. Ένα ερώτημα, ωστόσο, που δεν απαντήθηκε και αναμένεται να κληθεί κάποια στιγμή να εξηγήσει ο Πρόεδρος είναι τι έκανε για να αποτρέψει αυτή την εξέλιξη και γιατί δεν απέδωσε αυτή του η προσπάθεια. Πλέον παραδέχεται ότι προέβη σε προσπάθειες, οι οποίες δεν είχαν αποτέλεσμα, ωστόσο δεν έγινε γνωστή η φύση και η έντασή τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Προσπάθησε να αποτρέψει την αίτηση για παύση Ελεγκτή ο Πρόεδρος-«Ναι, έκανα κινήσεις»

Η βαθιά αντιπαράθεση μεταξύ του Οδυσσέα Μιχαηλίδη από τη μία και του Γιώργου Σαββίδη και (κυρίως) του Σάββα Αγγελίδη από την άλλη, δεν είναι, άλλωστε, κάποιο πρόσφατο γεγονός, αλλά χρονολογείται από την περίοδο της προηγούμενης διακυβέρνησης. Άρα ήταν ένα υπαρκτό πρόβλημα, γνωστό στον κ. Χριστοδουλίδη όταν ανέλαβε τα ηνία της χώρας, το οποίο όχι απλώς δεν εκτονώθηκε, αλλά διογκώθηκε ακόμη περισσότερο το τελευταίο διάστημα. Ο ίδιος δήλωσε δημόσια τη δυσφορία του για την εξέλιξη, λέγοντας ότι «αν μπορούσε να είχε αποφευχθεί αυτή θα ήταν η θετικότερη εξέλιξη για μένα. Για να μην έχει αποφευχθεί, σημαίνει ότι αυτοί που αποφάσισαν να προχωρήσουν, ήθελαν να προχωρήσουν. Είναι απλά τα πράγματα».

Και μπορεί να είναι απλό το παρόν, καθώς τηρείται στάση αναμονής, όμως ο Νίκος Χριστοδουλίδης γνωρίζει πως θα κληθεί να λάβει αποφάσεις αναλόγως του αποτελέσματος της δικαστικής διαδικασίας. Εάν, δηλαδή, κριθεί από τους δικαστές ότι ο Γενικός Ελεγκτής επέδειξε ανάρμοστη συμπεριφορά, όπως του καταλογίζουν οι Εισαγγελείς, τότε θα πρέπει να βρει ένα νέο Γενικό Ελεγκτή που να έχει σωστή συμπεριφορά. Εάν, όμως, η κατηγορία αποδειχθεί έωλη, τότε θα έχει ως επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας του κράτους δύο νομικούς που, στην πλέον πολύκροτη υπόθεση των τελευταίων ετών, θα στείλουν το μήνυμα ότι κάνουν λανθασμένες νομικές αναγνώσεις και προβαίνουν σε προσωπικές επιθέσεις κατά άλλων αξιωματούχων και προφανώς θα πρέπει να αντικατασταθούν για να προστατευτεί το κύρος του θεσμού. Συνεπώς, ο κ. Χριστοδουλίδης γνωρίζει πως όσο περνά ο χρόνος και προχωρά η δικαστική διαδικασία, πλησιάζει η ώρα των πολιτικών αποφάσεων, στον απόηχο αυτής του Δικαστηρίου.

Αποφάσεις, όμως, θα πρέπει να ληφθούν και σε άλλα επίπεδα, που δεν αφορούν τα πρόσωπα αλλά τους ίδιους τους θεσμούς. Αυτό το έχει αναγνωρίσει ο Πρόεδρος, ο οποίος, κατά την ομιλία του για τον προγραμματισμό του 2024, ανήγαγε την ενδυνάμωση των θεσμών σε βασικό πυλώνα για τον εκσυγχρονισμό και την ανασύνταξη του κράτους, υποδεικνύοντας ότι το κράτος θα πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες της εποχής και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και «η μετάβαση στη νέα εποχή που όλοι οραματιζόμαστε δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς τους θεσμούς». Στο ίδιο πλαίσιο, προανήγγειλε ότι θα κατατεθούν νομοθετικές προτάσεις στη Βουλή, εκ των οποίων και προτάσεις για θέματα που άπτονται της λειτουργίας της Νομικής και της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.

Στις προθέσεις αυτές επανήλθε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης, κατά τη διάρκεια του απολογισμού του Υπουργείου του, λέγοντας ότι η επαναξιολόγηση των θεσμών της Νομικής και της Ελεγκτικής Υπηρεσίας περιλαμβάνεται στις πολιτικές του προγράμματος διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας και το Υπουργείο βρίσκεται στο τελικό στάδιο της μελέτης του. Ερωτηθείς αν είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν οι επικεφαλής των δύο Υπηρεσιών, τόνισε πως θα πρέπει οι δύο θεσμοί να τύχουν εκσυγχρονισμού, θεωρώντας ότι είναι ίσως οι σημαντικότερες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται. «Οι όποιες αντιδράσεις, επιφυλάξεις, αναστολές ή και αποδοχές -για να μην είμαστε εκ των προτέρων αρνητικοί- θα τις δούμε όταν και εφόσον θα μπούμε σε διαβούλευση με τους συγκεκριμένους θεσμούς», τόνισε.

Όπως ανακοινώθηκε στη Βουλή, βρίσκεται υπό επεξεργασία από το Υπουργείο Δικαιοσύνης το νομοσχέδιο που διαχωρίζει τις αρμοδιότητες του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος αυτή τη στιγμή ασκεί καθήκοντα τόσο νομικού συμβούλου του κράτους, όσο και δημόσιου κατήγορου. Πρόκειται για ένα πολυσυζητημένο ζήτημα, για το οποίο έχουν γίνει ενέργειες και από πλευράς βουλευτών, καθώς υπάρχει έντονη πεποίθηση πως ο εκάστοτε Γενικός Εισαγγελέας συγκεντρώνει στα χέρια του υπερεξουσίες, οι οποίες, σε συνδυασμό με το ανέλεγκτο που διαθέτει, δημιουργούν μία κατάσταση μη συμβατή με την εποχή που ζούμε και τις ανάγκες για έλεγχο και λογοδοσία.

Ο ίδιος ο Γιώργος Σαββίδης έχει εκφράσει πολλές φορές τη διαφωνία του έναντι ενός τέτοιου ενδεχομένου, παρά το γεγονός πως γνωρίζει πως πρόκειται για προεκλογική δέσμευση του Προέδρου, η οποία βρίσκει αντίκρισμα σε ένα ευρύ πολιτικό φάσμα συμπολιτευόμενων και αντιπολιτευόμενων δυνάμεων. Στο παρελθόν, μάλιστα, έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει μύθο την ερμηνεία που γίνεται της σύστασης της GRECO υπέρ του διαχωρισμού και να αφήσει να νοηθεί πως ο Νίκος Χριστοδουλίδης παραπλανήθηκε προεκλογικά από τους συνεργάτες του. Ο ίδιος θεωρεί ότι όλες οι συστάσεις ικανοποιούνται, εάν υπάρξει περαιτέρω αυτονόμηση της Νομικής Υπηρεσίας και δεν είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός.

Δεν είναι εξίσου ξεκάθαρο τι είδους μεταρρύθμιση προωθείται για την Ελεγκτική Υπηρεσία. Η ιδέα που φαίνεται να επιστρέφει κατά καιρούς στο τραπέζι είναι αυτή της μετατροπής της σε Ελεγκτικό Συμβούλιο. Η δική της πλευρά, ωστόσο, αντιτείνει πως κατά κάποιο τρόπο αυτό το έχει πράξει ήδη εμμέσως, με τον τρόπο που έχει αλλάξει το οργανόγραμμα και τη δημιουργία διευθυντικής ομάδας. Ο ίδιος ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης, έχει εκφράσει στο παρελθόν πολλές φορές τη θέση πως αυτό που χρειάζεται πραγματικά να γίνει είναι η περαιτέρω αυτονόμηση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Ενδεχομένως στην εξίσωση να μπει και το όριο θητειών, κάτι που ισχύει και για άλλους ανεξάρτητους κρατικούς αξιωματούχους, καθώς αποτελεί διαπίστωση και της Βουλής πως στον τομέα αυτό επικρατεί πλήρης ανομοιομορφία, καθώς για κάποιους θεσμούς υπάρχουν όρια και άλλοι διορίζονται μέχρι τη συνταξιοδότησή τους.

Ενδεχομένως η απόφαση του Δικαστηρίου να επιταχύνει διαδικασίες σε ό,τι αφορά την θεσμική μεταρρύθμιση, η οποία βρίσκεται επί τάπητος και από πλευράς νομοθετικής εξουσίας, στο πλαίσιο της αναζήτησης checks and balances. Γίνεται, ωστόσο, κατανοητό πως αυτά είναι σύνθετα νομικά θέματα, καθώς απαιτούν σημαντικές τροποποιήσεις του Συντάγματος, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις «πατούν» πάνω στο δίκαιο της ανάγκης και το πιθανότερο είναι πως, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα της προσφυγής, δεν θα απλοποιήσει περισσότερο τα πράγματα.