Η ανάγκη για διαφάνεια, οι επαναλαμβανόμενοι πρωταγωνιστές και ο πολιτικός αντίκτυπος

Διαχείριση καταστάσεων που σχετίζονται με την αλήθεια, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία προσπαθεί να κάνει τις τελευταίες ημέρες η Κυβέρνηση, η οποία βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με πολύ σοβαρά ζητήματα, που δεν δημιούργησε η ίδια και για τα οποία έχει περιορισμένη ή καθόλου εξουσία παρέμβασης. Κοινή συνισταμένη των ζητημάτων που προέκυψαν είναι οι χειρισμοί και οι αποφάσεις της Νομικής Υπηρεσίας, οι οποίοι όμως σε πολιτικό επίπεδο είναι στον Νίκο Χριστοδουλίδη που έχουν αντίκτυπο.

Η Νομική Υπηρεσία είναι ένας ανεξάρτητος θεσμός, επί του οποίου πολύ περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης έχει η εκτελεστική εξουσία. Ωστόσο οι αποφάσεις που λαμβάνει είναι αποφάσεις του κράτους, το οποίο στα μάτια των πολιτών, που δεν διαβάζουν το Σύνταγμα για να χαλαρώσουν τα Σαββατοκύριακα, ταυτίζεται με την εκάστοτε Κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, ο Πρόεδρος υφίσταται κραδασμούς και από γεγονότα στα οποία δεν είχε απαραιτήτως εμπλοκή ή λόγο καθώς κινούνται έξω από την σφαίρα των αρμοδιοτήτων του.

Είναι, άλλωστε, τις προεκλογικές (και μετεκλογικές) διακηρύξεις του Νίκου Χριστοδουλίδη για αντιμετώπιση της διαφθοράς που θυμούνται οι πολίτες, όχι τις απόψεις του Γιώργου Σαββίδη και του Σάββα Αγγελίδη για το θέμα. Είναι τον Νίκο Χριστοδουλίδη που εμπιστεύτηκαν και όχι δύο διορισμένους από την προηγούμενη Κυβέρνηση πρώην Υπουργούς της. Γι’ αυτό και όταν αισθάνονται πως υπάρχει ασυνέπεια λόγων και έργων, τα σκάγια στρέφονται προς την Κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να κάνει τη δική της διαχείριση μιας κατάστασης που δεν ελέγχει.

Το πρώτο ζήτημα που προέκυψε και που η επόμενη του πράξη αναμένεται σήμερα, ήταν η απόφαση των επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας να καταχωρίσουν προσφυγή εναντίον του Γενικού Ελεγκτή στο Δικαστήριο για ανάρμοστη συμπεριφορά. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, όπως έχει πλέον ξεκαθαριστεί στη δημόσια συζήτηση, πρόκειται για μια τεράστια θεσμική σύγκρουση, την οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν απέτρεψε και που, στον απόηχό της, αναλόγως και του αποτελέσματος, θα πρέπει να λάβει σημαντικές αποφάσεις τόσο ως προς τα πρόσωπα, όσο και ως προς τους θεσμούς.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στις 75 σελίδες η ένσταση Γενικού Ελεγκτή επί του αιτήματος της Εισαγγελίας για παύση του-Πρόσθεσε έγγραφα

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει ήδη ανακοινώσει προθέσεις για νομοθετικές ρυθμίσεις, ενώ δέχεται και ισχυρές πιέσεις από την κατεύθυνση της Βουλής, οι οποίες μάλιστα έχουν πολυκομματικό χαρακτήρα. Στην πράξη, όμως, ως θεματοφύλακας του κράτους, δική του δουλειά θα είναι να βρει τη φόρμουλα εκείνη που θα επιτρέπει στους διάφορους ανεξάρτητους θεσμούς να λειτουργούν ομαλά και σε αρμονία και αυτό δεν αφορά μόνο τη Νομική και την Ελεγκτική Υπηρεσία αλλά όλους τους ανεξάρτητους ρυθμούς και τις μεταξύ τους δυναμικές. Αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν, βέβαια, και ως προς τα πρόσωπα, καθώς στην προκειμένη περίπτωση η σύγκρουση έχει ονοματεπώνυμα.

Λίγες ημέρες μετά και ενώ αναμενόταν να ξεκινήσει η νομική μάχη, ανακοινώθηκε το πόρισμα της θανατικής ανάκρισης για την υπόθεση Θανάση Αθανασίου. Και ήταν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που ισχυρίζονταν διαχρονικά η Αστυνομία και η Νομική Υπηρεσία. Η δικαστής κατέληξε ότι ο 26χρονος εθνοφρουρός ήταν θύμα στραγγαλισμού, αυτό δηλαδή που υποστήριζε από την πρώτη ημέρα η οικογένειά του, και το κράτος πέρασε δύο δεκαετίες να προσπαθεί να τη διαψεύσει και να διασταυρώνει μαζί της τα ξίφη του στο Δικαστήριο, αντί να αναζητά την αλήθεια και τη Δικαιοσύνη. Αυτό αφορά και τους προκατόχους των υφιστάμενων υπευθύνων αλλά και τους ίδιους.

Η δολοφονία του Θανάση διαπράχθηκε πριν από 19 χρόνια και έκτοτε πέρασε βασικά ολόκληρο το πολιτικό σύστημα του τόπου από την Κυβέρνηση, χωρίς να κάνει αυτό που έπρεπε. Σαφώς δεν μπορεί κανένας να αποδώσει ευθύνες στον Νίκο Χριστοδουλίδη για παραλείψεις και ανεπάρκειες του παρελθόντος. Ωστόσο, η τελευταία έρευνα που έγινε, όταν ξανάνοιξε η υπόθεση, ήταν υπό τον υφιστάμενο Αρχηγό Αστυνομίας και τους υφιστάμενους επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας και απέτυχαν για άλλη μία φορά να σημειώσουν πρόοδο. Και όχι μόνο δεν υπήρξε πρόοδος, αλλά κατά τη διάρκεια της θανατικής ανάκρισης, που πραγματοποιήθηκε τους τελευταίους μήνες, επέμεναν σθεναρά στη θέση πως δεν επρόκειτο για εγκληματική ενέργεια και μάλιστα με τρόπο εριστικό, όπως επεσήμανε η δικαστής. Σε μία υπόθεση για την οποία αφήνονται εδώ και σχεδόν 20 χρόνια υπόνοιες για συγκάλυψη, οι αρμόδιες Αρχές του κράτους έδειξαν όχι απλώς να μην κυνηγούν την αλήθεια, αλλά και να πολεμούν τις προσπάθειες της οικογένειας να την αποκαλύψει, όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και τώρα.

Η Κυβέρνηση, υπό το βάρος των εξελίξεων, και έχοντας ήδη αναγνωρίσει και στα προηγούμενα στάδια τα δίκαια αιτήματα της οικογένειας Νικολάου, αποφάσισε τον διορισμό του νομικού Θανάση Αθανασίου και του αντιστράτηγου εν αποστρατεία της Ελληνικής Αστυνομίας Λάμπρου Παππά, ως ποινικούς ανακριτές για την υπόθεση Θανάση Νικολάου. Οι όροι εντολής τους είναι ακόμη ασαφείς, ωστόσο, όπως δήλωσε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης, «οι όροι δεν θα είναι τίποτε άλλο, παρά να διερευνηθεί, αν έπρεπε να γίνουν κάποιες ενέργειες από το 2005 μέχρι σήμερα και δεν έχουν γίνει». Συνεπώς, οι ποινικοί ανακριτές αναμένεται να αναζητήσουν κατά κύριο λόγο ευθύνες για τα λάθη του κράτους μέσα στον χρόνο. Δεν είναι όμως, σε αυτό το στάδιο, ξεκάθαρο σε ποιο βαθμό θα αναζητήσουν τους δολοφόνους και τι θα ακολουθήσει, δεδομένης της στάσης των διωκτικών Αρχών. Και θα είναι ακόμη σοβαρότερο πρόβλημα για την εικόνα του κράτους, εάν οι ανακριτές καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα (όπως έγινε και με τους Μάτσα και Αλεξόπουλο) και η Αστυνομία και η Νομική Υπηρεσία τα αγνοήσουν εκ νέου. Η υπόθεση Θανάση, άλλωστε, είναι πλέον υπόθεση όλης της Κύπρου και έχει καταστεί σύμβολο της αναζήτησης της αλήθειας και της διαφάνειας.

Λίγα εικοσιτετράωρα μετά την απόφαση της θανατικής ανακρίτριας, η Νομική Υπηρεσία μπήκε εκ νέου στο στόχαστρο, μετά από ανακοίνωση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, στην οποία αναφέρεται πως ο Γενικός Εισαγγελέας αρνήθηκε να διώξει τον Μιχάλη Κατσουνωτό, κατόπιν της σχετικής εισήγησής της, με αποτέλεσμα να σκέφτεται να καταχωρήσει ιδιωτική δίωξη. Δηλαδή, ένας κρατικός θεσμός, με την απόφασή του, αναγκάζει έναν άλλο κρατικό θεσμό να λειτουργεί ως ιδιώτης για να φέρει εις πέρας την αποστολή του. Και αυτό, όπως διευκρινίστηκε, μπορεί να γίνει περιορισμένα, μόνο σε περίπτωση παρακοής των διατάξεων του Νόμου και όχι για θέματα διαφθοράς, που είναι και το βασικό αντικείμενο που διερευνά η Αρχή.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ούτε και η πολυσυζητημένη νομοθεσία για την Αρχή κατά της Διαφθοράς έγινε επί διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Όμως το ζήτημα προέκυψε τώρα και η όποια πολιτική διάσταση της συζήτησης, προφανώς αντανακλάται στον ίδιο. Οι λεπτομέρειες, που αναμένεται να συζητηθούν αρκετά τις επόμενες ημέρες, ενδεχομένως να μην ενδιαφέρουν τον μέσο πολίτη, αλλά σίγουρα έδειξαν να ενδιαφέρουν την Επιτροπή Θεσμών της Βουλής, που ζήτησε εξηγήσεις, όχι απλώς για το συγκεκριμένο περιστατικό αλλά για την στάση και τον ρόλο της Νομικής Υπηρεσίας ευρύτερα. Το κυριότερο ζήτημα τέθηκε από τον ίδιο τον Επίτροπο Διαφάνειας, Χάρη Πογιατζή, ο οποίος ανέφερε στη Βουλή πως «εάν σε μια μελλοντική απόφαση βρεθούν ύποπτοι και ζητήσουμε δίωξη, ο Γενικός Εισαγγελέας θα μας πει συγνώμη, δεν τηρήθηκαν τα δικαιώματα, σταματώ οποιαδήποτε ανάκριση. Αυτό μας ανησυχεί». Σε αυτή την ανησυχία πρέπει να απαντήσει η εκτελεστική εξουσία, θωρακίζοντας τον θεσμό και αν είναι προβληματική η νομοθεσία ως έχει, να προβεί άμεσα σε διορθωτικές κινήσεις (υπενθυμίζεται ότι υπάρχει κατατεθειμένη πρόταση νόμου ώστε να δοθούν ανακριτικές εξουσίες στην Αρχή).

Επί της ουσίας τίποτα από όλα αυτά δεν αποτελεί δημιούργημα της ίδιας της Κυβέρνησης. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, πως δεν τοποθετείται στο επίκεντρο των εξελίξεων, αφού η ίδια θα πρέπει να βρει λύσεις για την κατάσταση που δημιουργείται με τους ίδιους πρωταγωνιστές. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα πρέπει να προστατέψει το κράτος, τους θεσμούς του αλλά και τη δική του συνέπεια λόγων και έργων και αυτό δεν μπορεί να το πράξει όταν οι ανεξάρτητοι θεσμοί σέρνουν ο ένας τον άλλο στα Δικαστήρια, όταν οι χειρισμοί δημιουργούν εντυπώσεις για κουκούλωμα και όταν τίθενται εμπόδια στον δρόμο ενός θεσμού που προσπαθεί να καταπολεμήσει τη διαφθορά από έναν θεσμό που έχει την ευθύνη της Δικαιοσύνης.