Ο αόριστος ρόλος του αντιδημάρχου και το ενδεχόμενο αξιωματούχων πολλαπλών ταχυτήτων

Ένα από τα πολλά ψηφοδέλτια που θα πάρουν στα χέρια τους οι πολίτες των δημαρχούμενων περιοχών στις 9 Ιουνίου είναι αυτό για τους αντιδημάρχους. Ο κάτοικος κάθε δημοτικού διαμερίσματος θα έχει την ευκαιρία, πέραν από τους δημοτικούς συμβούλους που θα εκπροσωπούν την περιοχή του, να ψηφίσει και για τον/την αντιδήμαρχο που θα προέρχεται από εκεί. Και ενώ ξεκίνησε ο προεκλογικός βομβαρδισμός από υποψηφίους για το αξίωμα αυτό, παραμένει ασαφές ποιος θα είναι ο ρόλος τους και κατά πόσον θα έχουν όντως τις εξουσίες να κάνουν αυτά που υπόσχονται στους πολίτες.

Για την ακρίβεια, ο νέος ρόλος του αντιδημάρχου είναι ο πιο αόριστος σε ολόκληρο το φάσμα της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και προκύπτουν διάφορα ερωτήματα αναφορικά με τον τρόπο που θα εφαρμοστεί και κατά πόσον θα υπάρχει συνοχή και ομοιομορφία ανάμεσα στους διάφορους Δήμους.

Στον περί Δήμων Νόμο, προνοείται ότι οι αντιδήμαρχοι επικουρούν τον δήμαρχο κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του και προεδρεύουν της δημοτικής επιτροπής του δημοτικού τους διαμερίσματος. Από εκεί και πέρα ξεκινά το… μυστήριο. Αναφέρεται πως «οι αντιδήμαρχοι, χωρίς επηρεασμό των εξουσιών του δημάρχου, ο οποίος προΐσταται των υπηρεσιών του Δήμου, ασκούν τις κατά τόπο αρμοδιότητες που τους μεταβιβάζει με απόφασή του ο δήμαρχος, αναφορικά με το δημοτικό διαμέρισμα στο οποίο εκλέχθηκαν».

Σε αυτές τις εννέα αρμοδιότητες που αναφέρονται, «είναι δυνατόν» να περιλαμβάνεται η λειτουργία των δημοτικών υπηρεσιών, η παρακολούθηση εξέλιξης έργων και εργασιών και η μέριμνα για την καλή κατάσταση και λειτουργία του δημοτικού εξοπλισμού. Επίσης, εάν τους δοθεί εξουσιοδότηση από τον δήμαρχο, θα μπορούν να υπογράφουν βεβαιώσεις, πιστοποιητικά και άλλα διοικητικά έγγραφα, να ασκούν άλλες αρμοδιότητες και να εκπροσωπούν τον Δήμο. Σύμφωνα με τον Νόμο, στις αρμοδιότητες επίσης περιλαμβάνεται η συνεργασία με τους συμβούλους για την επίλυση τοπικών προβλημάτων στο πλαίσιο της επιτροπής του τοπικού διαμερίσματος, η συμμετοχή στην Διαχειριστική Επιτροπή (που έχει συγκεκριμένο ρόλο) και η συμμετοχή σε συνεδριάσεις όλων των επιτροπών του Δήμου όταν συζητούν θέματα του οικείου δημοτικού διαμερίσματος.

Ακόμη και τη σημαντικότερη αρμοδιότητα που έχουν σήμερα οι αντιδήμαρχοι (οι οποίοι εκλέγονται από το Δημοτικό Συμβούλιο και όχι απευθείας από τους δημότες) δεν θα την έχουν οι νέοι αντιδήμαρχοι, αυτή της αναπλήρωσης του δημάρχου σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος. Με εξαίρεση τους Δήμους Στροβόλου και Πάφου, όλοι οι υπόλοιποι Δήμοι θα έχουν περισσότερους του ενός αντιδημάρχου, αναλόγως του αριθμού των δημοτικών διαμερισμάτων στους οποίους είναι χωρισμένοι (σε ακραίες περιπτώσεις αυτά υπερβαίνουν τα δέκα) και δεν μπορούν όλοι τους να αναπληρούν τον δήμαρχο. Ως εκ τούτου, στον νέο Νόμο εισήχθη πρόνοια, όπως την ευθύνη αυτή αναλαμβάνει ο αντιδήμαρχος του μεγαλύτερου σε αριθμό εκλογέων δημοτικού διαμερίσματος και σε περίπτωση που και αυτό το πρόσωπο κωλύεται, να αναλαμβάνει ο αντιδήμαρχος του δεύτερου μεγαλύτερου διαμερίσματος σε αριθμό εκλογέων.

Γίνεται κατανοητό πως η άσκηση και το εύρος συγκεκριμένων εξουσιών και αρμοδιοτήτων από τα πρόσωπα που θα εκλεγούν στο αξίωμα του αντιδημάρχου θα βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε δημάρχου και θα υπόκειται στη δική του κρίση, καθώς ο Νόμος θεωρητικά επιτρέπει δυνητικά την μεταβίβαση πάρα πολλών και σοβαρών αρμοδιοτήτων στους αντιδημάρχους, ωστόσο δεν είναι αναγκαστικό. Αυτό προξενεί μία σειρά ερωτήματα για το τι θα συμβεί πραγματικά με πρώτο και κύριο αν θα έχουμε αξιωματούχους πολλών ταχυτήτων. Για παράδειγμα, με ποια κριτήρια θα επιλέγει ένας δήμαρχος αν θα παραχωρήσει ή όχι συγκεκριμένες αρμοδιότητες, από τη στιγμή που δεν καθορίζονται ρητώς; Είναι πιθανόν ένας δήμαρχος να αποφασίσει να εκχωρήσει αρμοδιότητες σε κάποιους από τους αντιδημάρχους που εμπίπτουν στον Δήμο του αλλά να μην τις εκχωρήσει σε όλους, στη βάση προσωπικών προτιμήσεων ή κομματικής προέλευσης; Θα έχουμε αντιδημάρχους στον Χ Δήμο που θα έχουν πολύ περισσότερες αρμοδιότητες από τους αντιδημάρχους στον Ψ Δήμο, αλλά θα πληρώνονται το ίδιο;

Άλλο ένα ερώτημα είναι με ποια πολιτικά κριτήρια καλούνται οι πολίτες στις 9 Ιουνίου να ψηφίσουν αυτούς τους ανθρώπους. Οι υποψήφιοι καταθέτουν προγραμματικές προτάσεις, όμως δεν θα έχουν απαραιτήτως την εξουσία να τις προωθήσουν, πέραν του επιπέδου των εισηγήσεων ή πιέσεων, άρα στην ουσία οι εκλογείς θα ψηφίζουν ένα συνδυασμό οράματος και ιδεών, οι οποίες θα λάβουν μετεκλογικά κυρίως συμβουλευτικό χαρακτήρα. Στην πραγματικότητα, η ατζέντα του Δήμου θα καθορίζεται από τον δήμαρχο για όλη την επικράτειά του, ο οποίος θα πρέπει να εξισορροπεί ανάμεσα στις ανάγκες του κάθε δημοτικού διαμερίσματος, ασχέτως ποιες είναι οι προτεραιότητες των κατοίκων ή του οικείου αντιδημάρχου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτά τα ερωτήματα δεν είναι καινούρια. Το θέμα είχε τεθεί κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης για τη μεταρρύθμιση. Οι απόψεις στην Ένωση Δήμων ήταν μοιρασμένες, με περίπου το μισό Σώμα να εκφράζει σοβαρούς προβληματισμούς. Και αυτές οι ανησυχίες είχαν μεταφερθεί και στα κόμματα και στους βουλευτές, πριν από τη ψήφιση του Νόμου, χωρίς ωστόσο να γίνουν πολλά για να αποσαφηνιστεί καλύτερα ο ρόλος ενός αιρετού αξιωματούχου, με αποτέλεσμα η εφαρμογή του να εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον κάθε δήμαρχο.