Ο θεσμικός κυκεώνας, το κοτσιάνι της εξουσίας και η αδικία εις βάρος των πολιτών

Ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, προώθησε καταγγελίες που αφορούν τον Γενικό Εισαγγελέα και τον Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα στην Αρχή κατά της Διαφθοράς. Εάν αυτές οι καταγγελίες αποδειχθούν, θα πρέπει να ζητηθεί η παύση των προσώπων που εμπλέκονται και να ακολουθηθούν οι διαδικασίες. Ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης, προειδοποίησε ότι αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση και η Ελεγκτική Υπηρεσία δίνει την εντύπωση πως εκφεύγει των συνταγματικών της αρμοδιοτήτων, θα αιτηθεί την παύση του Γενικού Ελεγκτή. Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης απάντησε ότι θα καταγγείλει διεθνώς τον Γιώργο Σαββίδη για εκφοβισμό. Κι είναι άλλο ένα κανονικό φθινόπωρο στον θεσμικό κυκεώνα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Οι πάντες μπορούν να είναι σίγουροι πως αυτή δεν θα είναι η τελευταία φορά που συγκρούονται η Νομική και η Ελεγκτική Υπηρεσία, όπως και άλλοι ανεξάρτητοι θεσμοί μεταξύ τους. Έχουμε δει το έργο πολλές φορές ανάμεσα σε διάφορους θεσμούς. Και θα το ξαναδούμε, ενόσω δεν είναι ξεκάθαρα τα όρια των αρμοδιοτήτων τους, συνεχίζουν να συγκεντρώνουν υπερεξουσίες, λειτουργούν σε πολλές περιπτώσεις υπό τη σιγουριά της μονιμότητας και δεν υπάρχουν επαρκείς μηχανισμοί ελέγχου της δουλειάς τους. Θα συνεχίζουμε να το βλέπουμε ενόσω οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία τους ανήκουν σε μια άλλη εποχή και δεν γίνονται βήματα εκσυγχρονισμού τους, που να διασφαλίζουν ότι είναι συμβατοί με τις σημερινές ανάγκες και τις σημερινές κοινωνικές απαιτήσεις.

Το θέμα έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές την επικαιρότητα, αφού στην πραγματικότητα το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να κατευναστούν τα πνεύματα, αλλά καμία ουσιαστική αλλαγή, που να βάζει μία τάξη σε αυτό το θεσμικό μπάχαλο και που θα διασφαλίζει ότι οι διάφοροι θεσμοί και το κράτος θα συνεργάζονται αρμονικά για το καλό του τόπου και δεν θα βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση ή, σε κάποιες περιπτώσεις, και ανταγωνισμό.

Το ποιος έχει δίκαιο και ποιος άδικο είναι, βεβαίως, ανοικτό προς συζήτηση και θα αποδειχθεί μέσα από τις σχετικές διαδικασίας. Δεν υπάρχει, όμως, περιθώριο αμφιβολίας, ως προς το ποιος αδικείται από αυτήν την κατάσταση. Αδικείται όποιος θέλει να ζει σε ένα φυσιολογικό κράτος, που να λειτουργεί με ξεκάθαρους κανόνες, σε ορθή βάση και χωρίς τα πάντα να αποτελούν αντικείμενο αντιπαράθεσης. Αδικείται όποιος θέλει να ζει σε μια χώρα που υπάρχει για όλα έλεγχος και λογοδοσία, που οι αξιωματούχοι λειτουργούν σε συνθήκες πλήρους διαφάνειας και που γίνεται κατανοητό πως η εξουσία δεν έρχεται με κοτσιάνι. Αδικείται ο πολίτης.

Είναι σαφές πως κανείς δεν μπορεί να βρίσκεται στο απυρόβλητο. Και προφανώς, όποιος περιέρχεται εις γνώσιν του οποιοδήποτε στοιχείο χρίζει διερεύνησης, έχει την ηθική υποχρέωση να το παραπέμψει στους αρμοδίους, ακόμη κι αν κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται συγκεκριμένα από τη νομοθεσία ή αν η νομοθεσία ως προς τους ελέγχους αξιωματούχων είναι ελλιπής. Τα νομοθετικά κενά δεν μειώνουν την ανάγκη για διαφάνεια, αλλά αντιθέτως την αυξάνουν.

Όμως τα νομοθετικά κενά πρέπει κάποτε να αντιμετωπιστούν. Με σωστή συνεργασία εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας, να γίνουν επιτέλους οι αλλαγές που χρειάζονται, ώστε να μπουν περιορισμοί εκεί και όπου πρέπει, να δημιουργηθούν μηχανισμοί ελέγχου συμβατοί με την εποχή που ζούμε και να διασφαλιστεί ότι οι θεσμοί θα εργάζονται με τρόπο που να ενισχύει την ορθή λειτουργία του κράτους.

Από τη Βουλή υπάρχει η πρόθεση. Πριν από το καλοκαίρι ξεκίνησε στην Επιτροπή Θεσμών μια μεγάλη συζήτηση για την εισαγωγή θεσμικών αντιβάρων και τη δημιουργία checks and balances, με στόχο να μπει μια τάξη στους ανεξάρτητους θεσμούς, να θεσπιστούν κανόνες ομοιομορφίας και να εισαχθούν μηχανισμοί αποτελεσματικού ελέγχου. Σε αυτές τις αλλαγές εμπίπτει και ο διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων του Γενικού Εισαγγελέα, που αυτή τη στιγμή φορά και το καπέλο του Νομικού Συμβούλου του κράτους και αυτό του Δημόσιου Κατήγορου, αν και αυτό το ζήτημα ενδεχομένως θα ρυθμιστεί με νομοσχέδιο από την εκτελεστική εξουσία, καθώς είναι υπό μελέτη από την Κυβέρνηση και αποτελεί προεκλογική δέσμευση του Νίκου Χριστοδουλίδη. Εμπίπτουν, επίσης, ζητήματα που αφορούν τον περιορισμό θητειών και τις διαδικασίες διαφάνειας και λογοδοσίας.

Βέβαια από την πρόθεση μέχρι την εφαρμογή η απόσταση είναι πολύ μεγάλη και, στην προκειμένη περίπτωση, πολύ περίπλοκη. Γι’ αυτό και ζητήθηκαν τα ακαδημαϊκά φώτα των Νομικών Σχολών των κυπριακών πανεπιστημίων, στα οποία δόθηκε χρόνος να μελετήσουν το ζήτημα και η συζήτηση θα επαναρχίσει στο τέλος του τρέχοντος μήνα. Υπενθυμίζεται ότι, όταν άνοιξε η συζήτηση, οι νομικοί φάνηκε να τάσσονται υπέρ των διάφορων προτεινόμενων αλλαγών, ωστόσο επεσήμαναν ότι για όλα αυτά απαιτούνται τροποποιήσεις του Συντάγματος. Δεδομένης της έκτασής τους, ενδεχομένως οι αλλαγές να προσκρούουν στο δίκαιο της ανάγκης, βάσει του οποίου λειτουργεί το κράτος μας εδώ και δεκαετίες και, ως εκ τούτου, δεν είναι απλώς μια νομική πράξη.

Όποιος κι αν είναι ο δρόμος, όποιοι κι αν θα τον βαδίσουν τελικά κι όσα εμπόδια κι αν προκύψουν στην πορεία, είναι μονόδρομος. Η κατάληξη μπορεί να είναι μόνο η αποκατάσταση του κύρους των θεσμών, η εύρυθμη λειτουργία του κράτους και ο τερματισμός του μπαχάλου.