Τα κόμματα, οι υποψήφιοι και η εναλλαγή ρόλων στην προεκλογική παράσταση

Οι τελευταίοι μήνες του προεκλογικού είναι διαφορετικοί για τα κόμματα, καθώς μετακινούνται στα μετόπισθεν και τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημόσια σφαίρα αναλαμβάνουν οι υποψήφιοι και τα επιτελεία τους. Αυτή η αλλαγή δεν σημαίνει, βεβαίως, λιγότερη δουλειά για τις πολιτικές δυνάμεις. Αντιθέτως, είναι μια πολύ busy περίοδος γι’ αυτές. Όμως ο τρόπος εργασίας τους προσαρμόζεται πλήρως στις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας.  

Κατά τους πρώτους μήνες μιας προεκλογικής χρονιάς, ο προβολέας είναι στραμμένος στα κόμματα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, καθώς η προσοχή επικεντρώνεται στις διαβουλεύσεις για επίτευξη συνεργασιών, την ονοματολογία, τις εσωκομματικές τάσεις και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για τη ΔΗΠΑ και το Κίνημα Οικολόγων αυτή η διαδικασία κράτησε μέχρι τον Οκτώβριο, γι’ αυτό και παρέμειναν ως κόμματα ψηλά στην επικαιρότητα σε τόσο προχωρημένο στάδιο του προεκλογικού. Αν οι αποφάσεις τους λαμβάνονταν πριν από το καλοκαίρι, θα κινούνταν όλοι ταυτόχρονα σε αυτή την αλλαγή ρόλων που παρατηρείται σήμερα.

Βρισκόμαστε στα μέσα του Φθινοπώρου, το οποίο θεωρείται η προτελευταία και εξαιρετικά σημαντική περίοδος της προεκλογικής εκστρατείας. Είναι το χρονικό σημείο κατά το οποίο οι υποψήφιοι παρουσιάζουν τις θέσεις τους και πραγματοποιούν αρκετές εκδηλώσεις και που πολλοί πολίτες λαμβάνουν τις αποφάσεις τους ως προς το τι θα ψηφίσουν στις Προεδρικές Εκλογές. Τα κόμματα έχουν ρόλο σε όλες αυτές τις διαδικασίες, καθώς αναλαμβάνουν να διαδώσουν μέσω των διάφορων διόδων που διαθέτουν τις θέσεις των υποψηφίων που υποστηρίζουν, έχουν σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη της οργανωτικής υποστήριξης των εκστρατειών και δίνουν τη δική τους μάχη για τη συσπείρωση των ψηφοφόρων τους υπέρ του δικού τους υποψηφίου.

Ταυτόχρονα, όμως, «αραιώνουν» τις παρουσίες τους στα πάνελ, καθώς στις περισσότερες πολιτικές συζητήσεις πλέον εκπροσωπούνται τα επιτελεία παρά τα κόμματα. Σε αρκετές περιπτώσεις πρόκειται, βέβαια, για κομματικούς, όμως δεν βρίσκονται εκεί με την κομματική τους ιδιότητα αλλά με συγκεκριμένο στόχο υποστήριξης και προώθησης των υποψηφίων τους.

Παρομοίως, προσαρμόζονται και οι κομματικές ατζέντες στις ανάγκες των υποψηφίων. Αυτό αφορά και το πρακτικό κομμάτι, δηλαδή τον τρόπο που κινούνται ανάμεσα στους ψηφοφόρους τους, αλλά και το πολιτικό και επικοινωνιακό, καθώς στόχος είναι να προωθήσουν τα προγράμματα των δικών τους υποψηφίων και να επιφέρουν ζημιά στους εκλογικούς αντιπάλους. Ως αποτέλεσμα, παραμερίζονται ζητήματα που υπό άλλες περιστάσεις θα ήταν ψηλά στις προτεραιότητές τους, για χάρη αφηγημάτων που εξυπηρετούν πιο άμεσα τον προεκλογικό στόχο. Προσαρμογή συχνά παρατηρείται και στη ρητορική, καθώς τα κομματικά στελέχη φροντίζουν να εντάξουν στο λεκτικό τους τα σλόγκαν της εκστρατείας του υποψηφίου τους, επαναλαμβάνοντας και με αυτό τον τρόπο το μήνυμα και επιτυγχάνοντας τη διασύνδεση μεταξύ των δύο πλευρών, στις περιπτώσεις που δεν πρόκειται για κομματικούς υποψηφίους.

Όσο πλησιάζουν οι εκλογές, συνηθίζεται να παραμερίζονται οι ανάγκες των κομμάτων και να ιεραρχούνται αυτές των επιτελείων, αφού η επικράτηση του υποψηφίου τους αποτελεί τον νούμερο ένα στόχο για τις πολιτικές δυνάμεις. Τα στελέχη πρώτης γραμμής προσπαθούν να καλύψουν όσο μεγαλύτερο έδαφος γίνεται με την παρουσία τους σε πολλαπλές εκδηλώσεις και τη διαπροσωπική επαφή, ενώ ακόμη και ο τρόπος που ασκούν αντιπολίτευση ή υποστήριξη της Κυβέρνησης, έχει ως γνώμονα τον προεκλογικό στόχο και υπόκειται σε διαφοροποιήσεις.

Σημειώνεται, ωστόσο, πως παρόλο που αυτές οι αλλαγές είναι καθολικές, καθώς δεν υπάρχει κόμμα που να μην προσαρμόζεται σε πολιτικό, επικοινωνιακό και οργανωτικό επίπεδο στις ανάγκες του προεκλογικού, παρατηρούνται μεταξύ τους διαφοροποιήσει, αναλόγως της σχέσης που έχουν με τον υποψήφιο και του ρόλο που διαδραματίζουν στο επιτελείο και την ευρύτερη εκστρατεία του.

Για παράδειγμα, ΔΗΣΥ και ΕΛΑΜ κατέρχονται με τον πρόεδρό τους και, ως εκ τούτου, ο προεκλογικός τους είναι πρωτίστως κομματική υπόθεση. Η γραμμή που διαχωρίζει κόμμα και επιτελείο είναι πολύ λεπτή και όλος ο μηχανισμός μεταφέρεται στην αρένα των εκλογών. Οι συνηθισμένοι εκπρόσωποι αυτών των πολιτικών δυνάμεων είναι και οι εκπρόσωποι των υποψηφίων τους και υπερτονίζουν προς τις βάσεις την κομματική ιδιότητα του υποψηφίου, ο οποίος εμφανίζεται ταυτόχρονα και ως αρχηγός, καθιστώντας πλήρως αλληλένδετη την ταυτότητα του κόμματος με αυτήν της υποψηφιότητας. Συνεπώς, η υποψηφιότητα Αβέρωφ Νεοφύτου έχει ως κεντρικό άξονα τον ΔΗΣΥ και ως πρόσωπά της τα συναγερμικά στελέχη και συχνά και Υπουργούς της Κυβέρνησης. Στην περίπτωση του κ. Χρίστου η εκστρατεία είναι πολύ πιο μικρής εμβέλειας, αλλά και πάλι κινείται γύρω από το κόμμα και τα στελέχη του.

Διαφορετική είναι η προσέγγιση του ΑΚΕΛ αλλά και των κεντρώων κομμάτων. Το κόμμα της Αριστεράς υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Ανδρέα Μαυρογιάννη, έχοντας ενεργό ρόλο σε αυτήν και στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο. Επιλέγει, ωστόσο, να δίνει χώρο στον κ. Μαυρογιάννη να κινείται σε κάποιο βαθμό ανεξάρτητα, με αποτέλεσμα να μην έχει μετατραπεί ο κομματικός μηχανισμός σε επιτελείο, με τον ίδιο τρόπο που αυτό συμβαίνει στον ΔΗΣΥ, παρά τη μεγάλη εμπλοκή του. Ταυτόχρονα, αν και πολύ συχνά τα στελέχη της πρώτης γραμμής του ΑΚΕΛ εκπροσωπούν τον κ. Μαυρογιάννη στις δημόσιες συζητήσεις, διαθέτει και εκπροσώπους πέραν του κόμματος. Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρουσία του ΑΚΕΛ στο οργανωτικό κομμάτι, καθώς και η φυσική προσέλευση στελεχών και μελών στις διάφορες εκδηλώσεις. Το κόμμα έχει ξεκάθαρο ρόλο να διαδραματίσει και ασκεί τον απαραίτητο έλεγχο στην εκστρατεία του υποψηφίου, αλλά το κάνει από μια σχετική απόσταση ασφαλείας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το δημόσιο σκέλος.

Πολύ μεγαλύτερη είναι η απόσταση μεταξύ του Νίκου Χριστοδουλίδη και των κομμάτων του Κέντρου που τον υποστηρίζουν, καθώς δίνεται συχνά η εντύπωση πως τρέχουν παράλληλες εκστρατείες με κοινό στόχο. Επιθυμία του ίδιου του υποψήφιου ήταν να μην εκπροσωπείται από στελέχη της πρώτης γραμμής του ΔΗΚΟ, της ΕΔΕΚ και της ΔΗΠΑ στο δημόσιο διάλογο, αν και δεν έχει αποκλείσει πλήρως τους κομματικούς από τη δημόσια επικοινωνία του. Ως εκ τούτου, δεν παρατηρείται η συνταύτιση που υπάρχει στην περίπτωση του ΔΗΣΥ και σε κάποιο βαθμό και στο ΑΚΕΛ.

Αν και τα κόμματα που υποστηρίζουν τον κ. Χριστοδουλίδη συχνά βρίσκονται πλάι πλάι στις προεκλογικές του εκδηλώσεις, τόσο σε επίπεδο ηγεσίας όσο και σε στελεχών και μελών, συνεχίζουν να πραγματοποιούν τα δικά τους events για υποστήριξή του. Παρομοίως, λειτουργούν επιτελικά σε κομματικό επίπεδο, σε συντονισμό με το κεντρικό επιτελείο αλλά και με μια μεγάλη ανεξαρτησία, όπως φαίνεται, στον τρόπο που ενεργούν, με προσήλωση στα δικά τους οργανωτικά. Οι τρεις δυνάμεις συνέβαλαν στο πρόγραμμα του υποψηφίου θέτοντας ενώπιον του θέσεις-κόκκινες γραμμές, οι οποίες υιοθετήθηκαν, αλλά δεν είχαν τον ευρύ ρόλο που είδαμε στην περίπτωση του ΔΗΣΥ ή του ΑΚΕΛ.  

Παρά τις διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται, είναι ξεκάθαρο πως τα κόμματα έχουν σημαντικό ρόλο στις εκστρατείες, κι ας είναι αυτός του δεύτερου βιολιού. Μοναδική εξαίρεση είναι το Κίνημα Οικολόγων, το οποίο, με την απόφασή του για κατά βούληση ψήφο, στην ουσία αφαίρεσε από τον εαυτό του πολιτικό ρόλο και πολιτικό κεφάλαιο. Το κόμμα θα συνεχίσει, ουσιαστικά, να συμπεριφέρεται όπως σε μη προεκλογικές περιόδους και, ως εκ τούτου, θα είναι εκτός κλίματος. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, με τον πολυκερματισμό που παρατηρείται, να βλέπουμε κατά καιρούς στελέχη των Οικολόγων στα πάνελ, τα οποία θα παρουσιάζονται ως εκπρόσωποι των επιτελείων συγκεκριμένων υποψηφίων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Οι ιδιομορφίες των εκλογών, τα προβλήματα συσπείρωσης και οι ψηφοφόροι-τιμωροί
• Τα σενάρια για την έκβαση των εκλογών και η κανονικότητα κυβέρνησης μειοψηφίας