Χρυσή ευκαιρία για την Κύπρο η απεξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο

Τα άστρα δεν ευθυγραμμίζονται πολλές φορές και τώρα είναι μια από αυτές, σε σχέση με την προσπάθεια της Κύπρου να εκμεταλλευτεί τις ποσότητες του φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν στην κυπριακή ΑΟΖ, είναι το μήνυμα που στέλνει ο Αναπληρωτής Καθηγητής, στο Πρόγραμμα Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κωνσταντίνος Χατζηστάσου.

Όπως σημειώνει ο κ. Χατζηστάσου οι διεθνείς συγκυρίες, αλλά και τα δεδομένα που επικρατούν αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου, με την Ευρώπη να ψάχνει εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας σε μια προσπάθεια να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αποτελεί μια χρυσή και ενδεχομένως τελευταία ευκαιρία για την Κύπρο, έτσι ώστε να εκμεταλλευτεί τις ποσότητες που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.

Τα δεδομένα για τις ανάγκες της ΕΕ

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα σκληρά πακέτα κυρώσεων που έχουν ήδη ανακοινωθεί, τόσο από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο κι από κάποιες χώρες που ανήκουν στο ΝΑΤΟ, έχουν ξεκάθαρο στόχο να πλήξουν τη ρωσική οικονομία. Αν και στα πακέτα κυρώσεων που ανακοινώθηκαν δεν συμπεριλαμβάνεται το μποϋκοτάζ του ρωσικού φυσικού αερίου, η συμφωνία μεταξύ Βρυξελών και Ουάσιγκτον για προμήθεια της Ευρώπης με αμερικανικό φυσικό αέριο μέχρι το 2030, αποσκοπεί ξεκάθαρα στον στόχο της απεξάρτησης της Γηραιάς Ηπείρου από τη Μόσχα.

Η συμφωνία προβλέπει πως οι ΗΠΑ θα προμηθεύσουν την Ε.Ε. με επιπλέον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) φέτος, που τα επόμενα χρόνια με βάθος το 2030 θα ανέλθει στα 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως.

Μια δεύτερη πηγή εισαγωγών φυσικού αέριου για την Ευρώπη, αποτελεί το Κατάρ. Σύμφωνα με τον κ. Χατζηστάσου, υπολογίζεται ότι το Κατάρ σήμερα παράγει 77 εκατομμύριά τόνους φυσικού αερίου ανά έτος, ωστόσο δεν μπορεί άμεσα να αυξήσει την παραγωγή του. Η χώρα δεσμεύθηκε πως θα συνεχίσει να προμηθεύει με τις ποσότητες που το πράττει σήμερα την ΕΕ με φυσικό αέριο, ωστόσο θα μπορεί να αυξήσει την παραγωγή του από 77 σε 126 εκατομμύρια τόνους ανά έτος το 2027. Συνεπώς η όποια βοήθεια για να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες της ΕΕ θα μπορούν να καλυφθούν από το κράτος του κόλπου μετά από πέντε χρόνια.

«Η Ευρώπη», σημείωσε ο κ. Χατζηστάσου μιλώντας στον REPORTER, «είναι σε μια χρονική συγκυρία που ουσιαστικά είναι κοσμογονική από την άποψη ότι σοκαρίστηκε όλος ο κόσμος από τον πόλεμο και η Ευρώπη αναγκάστηκε να συνειδητοποιήσει πράγματα που τις πήρε δεκαετίες που δεν κατάφερε να τα διορθώσει ή να τα αλλάξει».

Η ανατολική Μεσόγειος και τα σενάρια

Τα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο πόλεμος, έσπρωξαν μια σειρά από κράτη που διαθέτουν κοιτάσματα φυσικού αερίου να εξετάσουν την προοπτική προμήθειάς του προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι είναι η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Κράτη τα οποία διαθέτουν εγνωσμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου που ψάχνουν τις επιλογές για την εκμετάλλευσή τους.

Σε ένα ενεργειακό μπαν ντε φερ η Τουρκία επιχειρεί να διαδραματίσει τον δικό της ρόλο σε όλο αυτό, επιδιώκοντας μέσω της αναθέρμανσης των σχέσεων της με κράτη που τα τελευταία χρόνια ήταν σε αντιπαλότητα, όπως το Ισραήλ, να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο.

Αυτό κυρίως επιδιώκει να το επιτύχει μέσω της κατασκευής ενός αγωγού που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη. Εγχείρημα που σύμφωνα με τον κ. Χατζηστάσου σε πρακτικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα δύσκολο, αρκετά δαπανηρό για την κατασκευή του αγωγού, αλλά συνάμα και χρονοβόρο, την ώρα που η Ευρώπη «καίγεται» για να εξασφαλίσει άμεσα τα επόμενα χρόνια μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου. Επιπλέον στα πρακτικά προβλήματα θα πρέπει να προστεθούν και τα πολιτικά ζητήματα που προκύπτουν, αφού η Ευρώπη αφενός επιδιώκει να απεξαρτηθεί από μια χώρα όπως η Ρωσία, αφετέρου θα υπερεξαρτηθεί από μια χώρα όπως η Τουρκία.

Ένα δεύτερο σενάριο που ανακινήθηκε τις τελευταίες ημέρες, έχει να κάνει με την κατασκευή του αγωγού EastMed. Μετά το non paper του State Department, το οποίο μετέτρεψε σε σημαία η Άγκυρα, το όλο ζήτημα φάνηκε να ναυαγεί, ωστόσο οι εξελίξεις το επανάφεραν στη σφαίρα του δημόσιου διαλόγου. Σύμφωνα με τον κ. Χατζηστάσου, το μεγάλο ερώτημα για τον EastMed παραμένει το κόστος. «Η μεγάλη απόσταση, η χαμηλή του δυναμικότητα και το μεγάλο βάθος νερού σε συνδυασμό με την ανώμαλη επιφάνεια του βυθού», σημειώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, «αποτελούν τους τρεις βασικούς παράγοντες που μαζί συνηγορούν πως θα είναι δύσκολο να προχωρήσει. Υπάρχουν κάποιες προοπτικές, ωστόσο θα πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα της μελέτης σκοπιμότητας που διεξάγεται, για να διαφανεί κατά πόσον είναι εφικτό».

«Επιπλέον», πρόσθεσε ο Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, «την ίδια ώρα η Ευρώπη επιταχύνει τη μετάβασή της προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειες, άρα δεν επιθυμεί να κατασκευάσει ένα αγωγό με βάθος τριακονταετίας, από τη στιγμή που δεν είναι σίγουρο αν μετά θα υπάρχει ζήτηση. Βέβαια από την άλλη πλευρά, εάν δεν υπάρχει μεγάλη ζήτηση στην Ευρώπη, το υγροποιημένο φυσικό αέριο είναι ένα ευέλικτο καύσιμο και πολύ εύκολα μπορεί να διοχετευθεί προς τις αγορές της Ασίας», εξήγησε.

Η χρυσή ευκαιρία της Κύπρου

Για τον κ. Χατζηστάσου οι συγκυρίες που δημιούργησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, δημιουργούν μια μοναδική ευκαιρία για την Κύπρο, την οποία εάν την εκμεταλλευτεί θα καταφέρει να αξιοποιήσει το φυσικό αέριο που διαθέτει στα αδειοδοτημένα βυθοτεμάχια  της. Όπως εξηγεί, ακόμα και οι ΗΠΑ που δεσμεύθηκαν να προμηθεύουν με σημαντικές ποσότητες την Ε.Ε. δεν διαθέτουν τους σταθμούς υγροποίησης που χρειάζονται για να προωθήσουν το φυσικό τους αέριο την Ευρώπη, συνεπώς θα κατασκευάσουν το επόμενο διάστημα σταθμούς. Στην ανατολική Μεσόγειο ωστόσο, υπάρχουν δύο σταθμοί υγροποίησης στην Αίγυπτο που μπορούν να δεχθούν τις ποσότητες, τόσο από την Κύπρο όσο και από το Ισραήλ και ακολούθως να τις προωθήσουν προς την Ευρώπη.

«Στην Αίγυπτο υπάρχει το δυναμικό της παραγωγής. Αυτό που χρειάζεται αυτή τη στιγμή είναι η ανάπτυξη των πεδίων και κατόπιν ο αγωγός. Οπότε αν κάνουμε ένα fast track development, το Αφροδίτη με το Λεβιάθαν ή ακόμα και το τεμάχιο 10 εάν συμφωνήσει η Exxon Mobil-Qatar Energy, υπάρχει η ευχέρεια να προλάβουμε, να έχουμε παραγωγή πιο γρήγορα ακόμα και από τις αμερικανικές εταιρείες», εξηγεί ο κ. Χατζηστάσου.

«Τα άστρα δεν ευθυγραμμίζονται πολλές φορές, αυτή όμως είναι μια από αυτές τις φορές. Οπόταν ελπίζω να λάβουν τα μηνύματα και να προσπαθήσουν να το αξιοποιήσουν όσο καλύτερα γίνεται. Υπάρχουν αρκετές προοπτικές, και πρέπει να προχωρήσουν οι διεργασίες. Φυσικά μαζί με τον ρόλο των εταιριών καταλυτικό ρόλο έχουν να διαδραματίσουν οι κυβερνήσεων των χωρών».

Πόσος χρόνος θα χρειαστεί

Εάν οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις και οι εταιρείες συμφωνήσουν στη διαδικασία που θα ακολουθηθεί και παρουσιάσουν το πλάνο τους στην Ε.Ε. η οποία έχει ανάγκη τις ποσότητες του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (σ.σ., Η Ευρώπη από τις ΗΠΑ θα καλύψει μόλις το 10% των ενεργειακών της αναγκών),  θα μπορούσε με fast track διαδικασίες εντός δυόμιση με  τριών χρόνων, η Κύπρος και οι Αίγυπτος να προμηθεύουν την Ε.Ε. με φυσικό αέριο.

Όπως εξηγεί ο κ. Χατζηστάσου το Ταμάρ, το Λεβιάθαν και το Ζορ χρειάστηκαν δύο με τρία χρόνια για να αναπτυχθούν. «Μάλιστα στην περίπτωση του Ζορ, επειδή η Αίγυπτος  είχε ανάγκη τις ποσότητες άμεσα, η ανάπτυξη διήρκεσε μόλις 22 μήνες. Εάν τηρηθούν ανάλογα χρονοδιαγράμματα και στην περίπτωση της ανατολικής Μεσογείου, υπολογίζεται ότι μέχρι το 2025 η Κύρος θα μπορεί να μιλά για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της», υποδεικνύει.  

Τα κοιτάσματα και οι αγωγοί

Όταν μιλάμε για κυπριακά κοιτάσματα, στην παρούσα φάση η αναφορά γίνεται για το τεμάχιο 12 και το κοίτασμα «Αφροδίτη», τη διαχείριση του οποίου έχει η αμερικανική εταιρεία Chevron καθώς επίσης και το κοίτασμα «Γλαύκος» στο θαλασσοτεμάχιο 10 του οποίου τη διαχείριση έχει η Exxon Mobil, ενώ συμμετέχει και η Qatar Energy. Σε ότι αφορά το οικόπεδο δέκα, το επόμενο διάστημα αναμένεται να ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της επιβεβαιωτικής γεώτρησης. Υπενθυμίζεται ότι τα αποτελέσματα της πρώτης γεώτρησης κατέδειξαν την ανακάλυψη φυσικού αερίου συνολικής εκτιμώμενης ποσότητας 5 έως 8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Σε ότι αφορά το «Αφροδίτη» η επιβεβαιωτική γεώτρηση κατέδειξε την ύπαρξη αποθεμάτων φυσικού αερίου που ανέρχονται στα 4,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια.

Το επόμενο διάστημα, εξάλλου, σύμφωνα με την υπουργό Ενέργειας προγραμματίζονται νέες γεωτρήσεις και από την κοινοπραξία ENI-Total που δραστηριοποιείται σε επτά από τα 13 μπλόκς της ΑΟΖ.

Ωστόσο πριν ξεκινήσει η ανάπτυξη των κοιτασμάτων, θα πρέπει να διασφαλιστεί ο τρόπος με τον οποίο θα μεταφερθούν στον σταθμό υγροποίησης. Αυτό θα πρέπει να συμβεί με ένα αγωγό από τα κυπριακά κοιτάσματα προς την Αίγυπτο. Μπορεί οι αποστάσεις είναι μεγάλες, εξηγεί ο κ. Χατζηστάσου, «όμως σίγουρα είναι πιο μικρές από το να κατασκευαστεί ένας αγωγός μέσω Τουρκίας ή από την πόντιση του EastMed».

Στην Αίγυπτο υπάρχουν δύο σταθμοί υγροποίησης στο Ιτκού και την Δαμιέτα. Σύμφωνα με τον κ. Χατζηστάσου, από τη στιγμή που το φυσικό αέριο που διαθέτουμε στην ανατολική Μεσόγειο, είναι βιογενές, δεν χρειάζεται σοβαρή επεξεργασία. «Το φυσικό αέριο ανεβαίνει στην επιφάνεια της θάλασσας μέσω της γεώτρησης στην πλατφόρμα. Εκεί με ένα συμπιεστή θα μεταφέρεται μέσω αγωγού στο Ιτκού ή/και στη Δαμιέτα. Κατόπιν γίνεται μια επεξεργασία για αφυδάτωση του φυσικού αερίου και στη συνέχεια πάει κατευθείαν για υγροποίηση. Ακολούθως αποθηκεύεται και στη συνέχεια με πλοία υγροποιημένου φυσικού αερίου μεταφέρεται οπουδήποτε υπάρχει σταθμός εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη», εξηγεί ο κ. Χατζηστάσου.

«Η Κύπρος αν αξιοποιήσει αυτή τη συγκυρία είναι χρυσή ευκαιρία. Εάν καταφέρει να αναπτύξει τα δικά της αποθέματα, σε συνεργασία με την Αίγυπτο αλλά και με το Ισραήλ και μπορέσει να τα διοχετεύσει τότε κερδήθηκε το στοίχημα.  Όμως για να συμβεί αυτό χρειάζεται βούληση, χρειάζεται η Κυβέρνηση να πιστέψει σε αυτό και να γίνουν μια σειρά από μικρά αλλά πολύ σημαντικά βήματα για να υπερπηδηθούν τα εμπόδια», κατέληξε ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.