«Έγινε ταυτοποίηση οστών αγνοουμένων, αλλά δεν υπάρχουν άλλα οστά για ταφή»

Σαράντα επτά χρόνια έχουν περάσει από την βάρβαρη τουρκική εισβολή, όμως το τεράστιο θέμα των αγνοουμένων παραμένει μια τεράστια ανοιχτή πληγή για τις οικογένειες τους, αρκετές από τις οποίες μέχρι και σήμερα, δεν γνωρίζουν που βρίσκονται οι δικοί τους άνθρωποι.

Σε αυτά τα χρόνια έγιναν εκταφές λειψάνων, όμως από αυτές, πέραν του 85% των χώρων που έχουν εκταφεί, δεν έχουν αποδοθεί λείψανα. Παράλληλα, με την ευθύνη πάντα της κατοχικής δύναμης, υπήρξαν περιπτώσεις που από τα οστά που εντοπίστηκαν, έγινε ταυτοποίηση, ωστόσο δεν υπάρχουν άλλα, για να γίνει η ταφή τους.

Σε συνέντευξή του στον REPORTER, o Eπίτροπος Προεδρίας Φώτης Φωτίου, στάθηκε στην αδιάλλακτη πολιτική της Τουρκίας στο θέμα, η οποία αντί να συνδράμει στις προσπάθειες βάζει συνεχώς τροχοπέδια. Παράλληλα ανέφερε σε ότι αφορά στον τάφο, που βρίσκεται κοντά στο οίκημα της Ανόρθωσης στην Αμμόχωστο, έδωσε οδηγίες για να γίνει άμεση εκταφή.

Αυτούσια η συνέντευξή του:

Το πρόβλημα των αγνοουμένων συνεχίζει να βασανίζει τις οικογένειες των ανθρώπων, τα ίχνη των οποίων χάθηκαν πριν από 47 χρόνια. Σε δύο μήνες φεύγει άλλη μία χρονιά. 

Σαράντα επτά χρόνια έχουν περάσει από τον μαύρο και προδομένο εκείνο καλοκαίρι που οι ορδές του Αττίλα πάτησαν τα ιερά χώματα της πατρίδας μας σκορπώντας το θάνατο και την καταστροφή. Σαράντα επτά χρόνια και εκατοντάδες οικογένειες αναζητούν πληροφορίες για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων. Σαράντα επτά χρόνια ανείπωτου πόνου και δυστυχίας.  Μια κατάσταση απάνθρωπη, απαράδεκτη αλλά και αφύσικη η οποία διαιωνίζει την τραγωδία σε βάρος των οικογενειών.  Όσα όμως χρόνια και αν περάσουν, σας διαβεβαιώ ότι θα συνεχίσουμε παρά τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες τον αγώνα μέχρι την διευκρίνιση της τύχης και του τελευταίου αγνοούμενού μας.  Αυτό δεν αποτελεί βάλσαμο στις χαίουσες πληγές των οικογενειών αλλά το θεωρώ καθήκον και εθνική υποχρέωση όλων μας απέναντι σε αυτούς που στάθηκαν και αγωνίστηκαν στις επάλξεις για απόκρουση του τούρκου εισβολέα.

Μπορούμε με βάση την εμπειρία σας, από την εντρυφή σας με το θέμα όσα χρόνια είστε Επίτροπος Προεδρίας, να ελπίζουμε ότι το επόμενο διάστημα μπορεί να υπάρξουν οποιεσδήποτε εξελίξεις;

Εμείς μαζί με τις οικογένειες των αγνοουμένων αγωνιζόμαστε και θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για τερματισμό της τραγωδίας.  Δυστυχώς αυτό δεν εξαρτάται από εμάς αλλά συναρτάται απόλυτα από την κατοχική δύναμη η οποία έχει την ευθύνη όχι μόνο για τη δημιουργία της τραγωδίας των αγνοουμένων αλλά και για την διαιώνιση του πόνου των συγγενών. Οι ελπίδες και οι προσδοκίες μας είναι η διεθνής κοινότητα, τα Ηνωμένα Έθνη αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξασκήσουν εκείνες τις πιέσεις που θα οδηγήσουν την Τουρκία να πάρει τις ανθρωπιστικές και πολιτικές αποφάσεις για επίλυση του προβλήματος.  Από πλευράς μας επεξεργαζόμαστε τρόπους και μέτρα, αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες ώστε να ανατραπεί το σκηνικό που έχει δημιουργηθεί από την αδιαλλαξία και άρνηση της κατοχικής δύναμης να συνεργαστεί.

Γίνονται ανασκαφές σε επτά σημεία, ένα εκ των οποίων στις ελεύθερες περιοχές. Ποιες ενδείξεις υπάρχουν για αυτά τα σημεία κι αν μπορούμε να αναφερθούμε στις μαρτυρίες που μας οδήγησαν στη διερεύνηση.

Το ζητούμενο, και πρέπει να το τονίσω αυτό, δεν είναι η πραγματοποίηση ανασκαφών αλλά οι ανασκαφές να οδηγούν σε ομαδικούς τάφους και στον εντοπισμό λειψάνων.  Μέχρι σήμερα δυστυχώς πέραν του 85% των χώρων που έχουν εκταφεί δεν έχουν αποδώσει λείψανα.  Είναι ένα τραγικό στατιστικό γεγονός.  Ο λόγος οφείλεται στην έλλειψη τεκμηριωμένων και έγκυρων πληροφοριών από εκείνους που τις κατέχουν.  Είναι για αυτό το λόγο που αποτελεί πάγια θέση μας έστω και τώρα να ανοίξουν τα αρχεία του τουρκικού στρατού όπου σύμφωνα με ακριβείς πληροφορίες μας υπάρχουν οι πληροφορίες για χώρους ταφής αλλά και άλλες πληροφορίες για τους αγνοούμενούς μας.  Το κλειδί στην βελτίωση των ανασκαφών όπως και σε άλλα θέματα βρίσκεται στα χέρια της κατοχικής δύναμης.

4. Πριν λίγες μέρες ήρθε στο φως μαρτυρία για ένα τάφο κοντά στο οίκημα της Ανόρθωσης, στο Βαρώσι. Υπάρχουν στοιχεία για άλλους ομαδικούς τάφους στα κατεχόμενα, για τους οποίους δεν δόθηκε η δέουσα σημασία από την τ/κ πλευρά; Γίνονται κάποια διαβήματα για να αρχίσουν ανασκαφές;

Για τους τάφους στην Αμμόχωστο και τους κινδύνους για καταστροφής τους έχουν επανειλημμένα δηλώσει την ανάγκη για άμεση πρόσβαση στην περίκλειστη πόλη για καταγραφή, χαρτογράφηση και προστασία τους ώστε να προχωρήσει άμεσα η ανασκαφή τους. 

Θεωρούμε υπόλογη και υπεύθυνη την κατοχική δύναμη για την κατάσταση που επικρατεί στην κατεχόμενη Αμμόχωστο και την άρνησή της να συνεργαστεί στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν τις εκταφές από τους γνωστούς χώρους ταφής.  Η πληροφορία για τον ομαδικό τάφο απέναντι από το σωματείο της Ανόρθωσης είναι ενδεικτική των προβλημάτων που δημιουργεί η κατοχική δύναμη.  Το πρώτο αφορά τον αυθαίρετο χαρακτηρισμό περιοχών σε ούτω καλούμενες στρατιωτικές ζώνες και το δεύτερο αφορά τις πληροφορίες που πρέπει να καταθέσει η Τουρκία από τα αρχεία της.  Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο χώρος ταφής δημιουργήθηκε από τούρκους στρατιώτες μετά από οδηγίες του διοικητή τους.  Σίγουρα αυτές οι πληροφορίες είναι καταχωρημένες στα αρχεία του τουρκικού στρατού.  Από πλευράς μου, μετά τη δημοσιοποίηση της πληροφορίες έχω ζητήσει από τον Ε/κ εκπρόσωπο να θέσει αίτημα για άμεση εκταφή του χώρου.

5. Η Τουρκία έκανε ανέκαθεν τη ζωή δύσκολη στις Αρχές της Δημοκρατίας, για τον εντοπισμό ομαδικών τάφων. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό βελτιώνεται ή γίνεται χειρότερο όσο περνά ο καιρός; Και ποια διαβήματα γίνονται για να επιλυθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Υπάρχει ένα τεράστιο θέμα όσον αφορά την υπόδειξη μαζικών χώρων ταφής από τον τουρκικό στρατό. Ο τουρκικός στρατός μετά την κατάπαυση του πυρός προχώρησε στην περισυλλογή των νεκρών από τα πεδία των μαχών δημιουργώντας μεγάλους μαζικούς τάφους αγνοουμένων μας.  Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών σε παλαιότερη επιστολή του είχε ζητήσει οι πληροφορίες αυτές να κατατεθούν στη ΔΕΑ.  Δυστυχώς δεν υπήρξε οποιαδήποτε ανταπόκριση στο αίτημα του Γενικού Γραμματέα.  Η κατάθεση των πληροφοριών από την Τουρκία εκτιμώ ότι θα συμβάλει στην βελτίωση των αποτελεσμάτων όσον αφορά τον εντοπισμό λειψάνων από τις εκταφές.  Η κατάσταση, δυστυχώς, δεν φαίνεται να βελτιώνεται.  Η Τουρκία συνεχίζει την αδιάλλακτη πολιτική της, δεν συνεργάζεται και εν μέρει αυτό οφείλεται και στην ανοχή που επιδεικνύουν στην απάνθρωπη συμπεριφορά της κατοχικής δύναμης, διεθνείς οργανισμοί και χώρες.

Υπάρχουν εξελίξεις όσον αφορά το μείζον διπλό έγκλημα των σκόπιμων μετακινήσεων των λειψάνων από τους πρωτογενείς χώρους ταφής;

Δυστυχώς και σε αυτό το τραγικό θέμα δεν υπάρχει οποιαδήποτε ανταπόκριση και συνεργασία από τον κατοχικό στρατό. Σωστά το αποκαλέσατε ως διπλό έγκλημα∙ ένα έγκλημα το οποίο δεν επιτρέπει στις οικογένειες να προχωρήσουν σε μια αξιοπρεπή ταφή ώστε να κλείσει το οδυνηρό κεφάλαιο του χαμού του δικού τους ανθρώπου. Είναι απάνθρωπο να παραδίδονται στις οικογένειες μεμονωμένα οστά του δικού τους ανθρώπου για ταφή.

Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που ενώ έγινε η ταυτοποίηση, τα οστά χρησιμοποιήθηκαν για τις ανάγκες των εξετάσεων DNA και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν άλλα οστά για να τους δοθούν ώστε να προχωρήσουν σε κηδεία και ταφή τους.

Η απάνθρωπη αυτή πολιτική του κατοχικού στρατού στοχεύει στην απόκρυψη των εγκλημάτων και άλλων βαρβαροτήτων που διέπραξε σε βάρος των αιχμαλώτων πολέμου και των αγνοουμένων μας. Η πολιτική αυτή επηρεάζει μαζικούς χώρους ταφής αγνοουμένων μας, σε περιοχές όπως της Άσσιας, του Κορνόκηπου, του Lapatsa Hill, του Celebrity, της Αγκαστίνας, του Αγ. Ιλαρίωνα και πάρα πολλούς άλλους χώρους. Η κατοχική δύναμη γνωρίζει που επανατάφηκαν τα οστά που μετακινήθηκαν αλλά αρνείται, παρά τις έντονες προσπάθειες μας, να υποδείξει τους νέους χώρους ταφής.

Η πολιτισμένη ανθρωπότητα και οι διεθνείς μηχανισμοί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπορούν και δεν πρέπει να κλείνουν τα μάτια σε τέτοια εγκλήματα και γι’ αυτό το μείζον θέμα, θέλω να είμαι ξεκάθαρος, τόσο εμείς όσο και ο οικογένειες δεν θεωρούμε τις υποθέσεις αυτές κλειστές κι ως επιλυθείσες. Συνεχίζουμε και θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες μέχρι να εντοπιστούν τα ιερά λείψανα των ηρώων μας και να επιστραφούν στις οικογένειες τους για μια αξιοπρεπή ταφή σύμφωνα με την θρησκεία και τις παραδόσεις μας.

Πως προχωρεί η εφαρμογή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τους αγνοούμενους;

Γνωρίζετε ότι η πρώτη απόφαση λήφθηκε το 2001 και 13 χρόνια αργότερα ακόμα μια σημαντική απόφαση που αφορά στην καταβολή αποζημιώσεων από την Τουρκία στις οικογένειες των αγνοουμένων.  Αν και έχουν παρέλθει τόσα χρόνια, παρά τις συζητήσεις στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Τουρκία αρνείται και στο θέμα αυτό να συνεργαστεί και να σεβαστεί τους κανόνες και τις αρχές της Ευρωπαϊκής και Διεθνούς νομιμότητας.  Είναι λυπηρό και το τονίζω αυτό, ότι η ενωμένη Ευρώπη ανέχεται την περιφρόνηση και τον εμπαιγμό της κατοχικής δύναμης σε ένα βασικό πυλώνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ως Επίτροπος Προεδρίας τα τελευταία επτά χρόνια, ενημερωθήκατε για πολλούς εντοπισμούς οστών και εκφωνήσατε πάρα πολλούς επικήδειους, στις κηδείες πεσόντων που εντοπίστηκαν μετά από τόσα χρόνια. Ποια περίπτωση θα σας μείνει αξέχαστη και γιατί;

Είναι όντως μια από τις πιο δύσκολες ερωτήσεις που μου έχουν υποβληθεί.  Είναι μια ερώτηση που προκαλεί αισθήματα και συνειρμούς επειδή κάθε κηδεία, κάθε οικογένεια, κάθε επικήδειος αποτελούν μια ξεχωριστή και μοναδική εμπειρία γεμάτη έντονα συναισθήματα.  Δεν μπορώ να ξεχωρίσω και δεν μου επιτρέπεται να ξεχωρίσω μίαν υπόθεση από τις υπόλοιπες.  Κάθε οικογένεια βίωσε και βιώνει το δικό της δράμα.  Είναι τραγικό ότι η εξαφάνιση του αγαπημένου τους προσώπου προκαλεί και τεράστια άλλα προβλήματα και δυσκολίες σε αυτούς που αναμένουν απαντήσεις.  Προσωπικά αξέχαστα θα μου μείνουν τα μαθήματα ανθρωπιάς, πατριωτισμού, ταπεινότητας αλλά και αγωνιστικότητας που έχω πάρει από την τριβή μου από αυτές τις οικογένειες, προς τις οποίες εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου.

Σε ότι αφορά στα θέματα διασποράς, υπάρχει η συνεργασία μεταξύ Κύπρου-Ελλάδας-Αιγύπτου, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως κάτι περισσότερο από πετυχημένη. Πώς εκτιμάται εσείς αυτή τη συνεργασία;

Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Γραφείου μας, που αποτελεί κυρίαρχο άξονα της στρατηγικής μας,  είναι οι συνεργασίες μας τόσο σε Διμερές όσο και σε Τριμερές επίπεδο με διάφορες χώρες για θέματα Διασποράς.

Μία από τις πλέον επιτυχημένες  συνεργασίες μας, είναι η Τριμερής Συνεργασία  Κύπρου- Ελλάδας- Αιγύπτου για θέματα Διασποράς, η οποία  ξεκίνησε το 2017 στα πλαίσια Συνόδου Κορυφής των τριών χωρών, όπου και αποφασίστηκε η υλοποίηση του προγράμματος ΝΟΣΤΟΣ-Επιστροφή στις Ρίζες. Το ΝΟΣΤΟΣ I, πραγματοποιήθηκε το 2018 στην Αλεξάνδρεια,  σε επίπεδο  αρχηγών κρατών.  Λίγους μήνες αργότερα, πραγματοποιήθηκε  το πρόγραμμα ΝΟΣΤΟΣ II στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 2019 στην Μελβούρνη το ΝΟΣΤΟΣ   III. Το καλοκαίρι που μας πέρασε είχαμε την χαρά να πραγματοποιήσουμε το ΝΟΣΤΟΣ IV, με τη συμμετοχή της Νεολαίας των τριών χωρών. Εκτός από τα προγράμματα ΝΟΣΤΟΣ, υλοποιήθηκαν διάφορες άλλες δράσεις και εκδηλώσεις Κύπρου- Ελλάδας- Αιγύπτου, με θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Παράδειγμα είναι η τριμερής διαδικτυακή συζήτηση που πραγματοποιήθηκε με θέμα την πανδημία του κορωνοϊού και τη συμμετοχή ιατρών της Διασποράς των τριών χωρών.

Πρόσφατα ανανεώσαμε το Μνημόνιο Συνεργασίας Κύπρου- Ελλάδας- Αιγύπτου για θέματα Διασποράς, το οποίο υπογράφτηκε  στα πλαίσια της 9ης Συνόδου Κορυφής των τριών χωρών στην Αθήνα.

Η Τριμερής αυτή συνεργασία όντως μπορεί να χαρακτηριστεί κάτι περισσότερο από πετυχημένη, αφού οι τρεις χώρες, έχοντας άριστες σχέσεις και συνεργασία σε διάφορα θέματα, προσπαθούν να φέρουν κοντά και να αξιοποιήσουν την Διασποράς τους.

Καταφέραμε, μέσα από αυτήν τη στενή συνεργασία να δημιουργήσουμε και να αναπτύξουμε ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των Αποδήμων μας. Η Διασπορά των τριών χωρών έχει τη δυνατότητα να προωθήσει τα κοινά συμφέροντα μας σε ισχυρά κέντρα λήψης αποφάσεως στις διάφορες  χώρες που διαμένουν και να πετύχουν σημαντικά επιτεύγματα για τις χώρες μας.

Σημαντική είναι η ενθάρρυνση και η ενεργός συμμετοχή μας απόδημης νεολαίας για την προώθηση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος αλλά και η γνωριμία μας με την ιστορία, μας ρίζες, μας παραδόσεις, τον πολιτισμό, τη γλώσσα μας κάθε μιας από αυτές μας χώρες. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν και η τέταρτη φάση του προγράμματος ΝΟΣΤΟΣ, που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι.

Υπάρχουν στα σκαριά συνεργασίες που θα γίνουν στο προσεχές διάστημα ή εκδηλώσεις για ενδυνάμωση των σχέσεων μας;

Όπως ανέφερα και πιο πριν, τέτοιες συνεργασίες αποτελούν βασικό άξονα της πολιτικής και στρατηγικής του Γραφείου μας, γιατί μπορούν να στηρίξουν και να προωθήσουν σημαντικά θέματα της Κύπρου στο εξωτερικό, αλλά και να φέρουν κοντά τη Διασπορά των χωρών.

Σημαντικό άξονα αποτελεί η στενή μας συνεργασία με την Ελλάδα, όπου και δίνεται η υπέρτατη σημασία. Ο Απόδημος Ελληνισμός είναι ένας και από κοινού προωθούμε δράσεις για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του, των κοινών μας συμφερόντων και δράσεων, ιδιαίτερα για τη νέα γενιά των Απόδημων μας.

Μαζί με την Ελλάδα έχουμε συνάψει συνεργασίες σε Τριμερές Επίπεδο, πέραν από την Αίγυπτο, με το Ισραήλ και την Αρμενία και σε Διμερές επίπεδο με τη Ρουμανία, Σερβία και Πορτογαλία.

Σε τριμερές επίπεδο, Κύπρου- Ελλάδας- Αρμενίας, προγραμματίζεται έκθεση φωτογραφίας στην Ελλάδα στις αρχές του 2022.

Προγραμματίζονται επίσης, τριμερείς συνεργασίες για θέματα Διασποράς με τον Λίβανο, την Ιρλανδία και την Ιορδανία.

Θεωρούμε, ότι τέτοιες συνεργασίες μπορούν να προωθήσουν τα συμφέροντα μας σε σημαντικά κέντρα λήψης αποφάσεων στο εξωτερικό.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Βρέθηκαν οστά σε τάφο, πιθανόν να ανήκουν στον μικρότερο ήρωα της ΕΟΚΑ
• Διαβήματα Φωτίου για ανασκαφές στο σημείο όπου φέρονται να είναι θαμμένοι δυο Ε/κ
•  
• Φωτίου: Οι απαράδεκτες προκλήσεις της Αγκυρας μας πεισμώνουν στον αγώνα για ελευθερία