Οι πρώτες συνομιλίες μετά την εισβολή-Όταν ο Ντενκτάς έβαζε τροχοπέδη σε λύση

Η εβδομάδα των Παθών για το Κυπριακό, βρίσκεται προ των πυλών, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη να αναχωρεί τη Δευτέρα για τη Γενεύη, όπου θα συμμετάσχει στην πιο κρίσιμη μέχρι σήμερα διάσκεψη για την Κύπρο. Ο Πρόεδρος, κουβαλά μαζί του, τις όποιες ελπίδες υπάρχουν, για εξεύρεση κοινής γραμμής με την άλλη πλευρά, ώστε να βρεθεί διέξοδο στο χάσμα που προκαλούν οι τουρκικές θέσεις και να οδηγηθούμε σε μια διεθνή Διάσκεψη για την Κύπρο.

Τα όσα λέγονται από τουρκικής και τουρκοκυπριακής πλευράς, είτε δια στόματος του κατοχικού ηγέτη Ερσίν Τατάρ, είτε του Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για λύση δύο κρατών, δεν αφήνουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας στη συγκεκριμένη διάσκεψη. Παρόλα αυτά, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, αλλά και η ειδική αντιπρόσωπός του για το Κυπριακό, Τζέιν Χολ Λουτ, θα κυνηγήσουν κάθε πιθανότητα υπάρχει, για να εξευρεθεί λύση στο πρόβλημα.

Εάν γυρίσει κάποιος τον χρόνο 45 χρόνια πίσω, βλέποντας όσα γράφονταν τότε στον τύπο της εποχής, για τις πρώτες συνομιλίες για το Κυπριακό, θα διαπιστώσει ότι οι μοναδικές διαφορές συγκριτικά με τα σημερινά δεδομένα που υπάρχουν στο τραπέζι, είναι οι ημερομηνίες εκδόσεως των εφημερίδων, αλλά και τα πρόσωπα που είχαν ενεργώ ρόλο στις συνομιλίες. Όλα τα υπόλοιπα, παραμένουν ίδια.

Οι συνομιλίες Κληρίδη-Νενκτάς

Οι διαβουλεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού, άρχισαν μετά τις δικοινοτικές ταραχές το 1963, ωστόσο, διακόπηκαν το 1974, λόγω του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Οι πρώτες διαβουλεύσεις, οι οποίες αφορούσαν την κατάσταση, όπως ισχύει μέχρι και σήμερα, ξεκίνησαν το 1975, μερικούς μόλις μήνες δηλαδή, μετά την εισβολή.

Ήδη από τις αρχές του έτους, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ κάλεσε διάσκεψη Τύπου για το Κυπριακό, καταλογίζοντας ευθύνες στην Τουρκία για το Κυπριακό πρόβλημα, ενώ περί τα τέλη Ιανουαρίου, ήρθαν στο φως πληροφορίες, για σχέδιο λύσης, το οποίο θα επέδιδε ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ. 

Αμέσως, οι πληροφορίες διαψεύστηκαν από επίσημους κύκλους, ενώ την ίδια ώρα οι διαπραγματευτές για το Κυπριακό, Γλαύκος Κληρίδης και Ραούφ Ντενκτάς, παρακάθισαν σε διευρυμένες συνομιλίες.

Τον  Ιούλιο του 1975, λίγο πριν ο Ντενκτάς συναντήσει τον Κληρίδη, στο πλαίσιο του τρίτου γύρου των συνομιλιών, που θα διεξάγονταν στη Βιέννη, απέστειλε τελεσίγραφο, αξιώνοντας τη μεταφορά Τούρκων στη βόρεια πλευρά του νησιού. Παράλληλα, τόνισε πως δεν είναι πλέον δεσμευμένος στη συμφωνία που σύναψαν οι δύο τους και η οποία αφορούσε την μη μετακίνηση οποιουδήποτε εγκλωβισμένου, προς το Νότο, εκτός κι αν ήταν δική του απόφαση. 

Η απάντηση, ήρθε δια στόματος του Γλαύκου Κληρίδη, ο οποίος απαντώντας στον Ντενκτάς, έστειλε το μήνυμα ότι δεν έχει σημασία εάν αναγνωρίζει ή όχι τις αποφάσεις της διάσκεψης του Ελσίνκι, αφού, το «κράτος» του δεν αναγνωρίζεται.

Τελικά, οι δύο διαπραγματευτές μετέβησαν στην Βιέννη, όπου διεξήχθη ο τρίτος γύρος των συνομιλιών, παρά τα όσα είχαν διαμειφθεί προηγουμένως, με τον Ραούφ Ντενκτάς να θέτει προτάσεις για τις εξουσίες της Κεντρικής Κυβέρνησης, όπως για παράδειγμα τον τρόπο λειτουργίας των υπουργείων και του κρατικού μηχανισμού, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν ως εντελώς απαράδεκτες.

Σε δηλώσεις του, ο Γλαύκος Κληρίδης διαμήνυσε στις 24 Ιουλίου, ότι «η στασιμότητα οφείλεται εις την τουρκικήν αδιαλλαξίαν, αφ’ ετέρου δε εις το γεγονός ότι η διεθνής πίεσις επί της Τουρκίας επί του παρόντος τουλάχιστον ευρίσκεται εις το στάδιον της θεωρητικής υποστηρίξεως των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνελεύσεως, άνευ ουσιαστικής πιέσεως προς υλοποίηση των ψηφισμάτων τούτων. Το θέμα το οποίο προτιθέμεθα να συζητήσωμεν είναι λύσις του Κυπριακού εντός των πλαισίων των Ηνωμένων Εθνών».

Το δυσοίωνο μήνυμα Βάλντχάιμ και η διάψευση

Απευθυνόμενος στους δύο λαούς, ο τότε Γ.Γ. του ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ εξέφρασε την απαισιοδοξία του, για την έκβαση των συνομιλιών στη Βιέννη.

Όπως είχε αναφέρει, «ουδεμία ελπίς υφίσταται δι’ εξεύρεσιν τελικής λύσεως του Κυπριακού κατά τον νέον γύρον των συνομιλιών. Θα χρειαστούν πολύ περισσότεροι γύροι συνομιλιών, δια την κατάληξιν εις γενικήν συμφωνίαν δια το πρόβλημα. Αντιμετοπίζομεν τόσας πολλάς διαφοράς απόψεων εις το Κυπριακόν. Αι θέσεις είναι ακόμη πολύ σκληραί και άκαμπτοι. Προειδοποιώ ότι δεν πρέπει να υπάρτχουν υπερβολικαί ελπίδες. Θα καταβάλωμεν βεβαίως προσπάθειας δια να σημειωθεί πρόοδος».

Μια δήλωση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος ως προφητική, αφού μέχρι σήμερα υφίσταται κι αν κάποιος την διάβαζε μετά από 45 χρόνια, θα νόμιζε ότι έγινε το 2021.

Παρά την απαισιοδοξία που διακατείχε όλες τις πλευρές, κατά τις συνομιλίες, όπως γράφει ο Τύπος της εποχής, επετεύχθη συμφωνία για τους εγκλωβισμένους Τουρκοκύπριους, οι οποίοι θα μεταφέρονταν εντός έξι εβδομάδων στα κατεχόμενα. Συμφωνήθηκε επίσης να γίνει ένας τέταρτος γύρος συνομιλιών στη Νέα Υόρκη, ώστε να υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη πρόοδος. Συμφωνήθηκε παράλληλα, η τουρκοκυπριακή πλευρά να δώσει γραπτώς τις προτάσεις της, για συνολική λύση του Κυπριακού, μέχρι το τέλος Αυγούστου.

Κατά την επιστροφή του στην Κύπρο, ο Γλαύκος Κληρίδης δήλωσε μεταξύ άλλων ότι, «η πρόοδος που επετεύχθη κατά την τρίτην φάσιν των συνομιλιών της Βιέννης επί θεμάτων διαδικασίας, μπορεί να λεχθή ότι ανοίγει τον δρόμον δια μιαν πραγματικήν διαπραγμάτευσιν εις την επόμενην φάσιν των συνομιλιών, τον ερχόμενο Σεπτέμβριον εις την Νέαν Υόρκην».

Κλίμα απαισιοδοξίας και ναυάγιο στις συνομιλίες

Όταν έφθασε η στιγμή οι δύο πλευρές να ταξιδέψουν για τη Νέα Υόρκη, το κλίμα ήταν ίδιο, όπως και πριν από τις προηγούμενες συνομιλίες.

Επικρατούσε, σύμφωνα με τις εφημερίδες, απαισιοδοξία, με τον Γλαύκο Κληρίδη να εκφράζει την επιφυλακτικότητά του, για την έκβασή τους. Μια επιφυλακτικότητα, που τελικά επιβεβαιώθηκε κάποιες μέρες αργότερα.

Η απαισιοδοξία του Κληρίδη, πήγαζε από το γεγονός ότι μέχρι την ημέρα αναχώρησης για τις ΗΠΑ, οι Τουρκοκύπριοι δεν κατέθεσαν τις προτάσεις τους, επιδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο κωλυσιεργία και απροθυμία για διαπραγμάτευση.

«Κατά πάσαν πιθανότηταν η Κύπρος θα προσφύγη και πάλιν στον ΟΗΕ, για να επιδιώξη την καταδική της Τουρκίας, η οποία δεν έχει συμμορφωθή στις προηγούμενες αποφάσεις του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας για την Κύπρο», ήταν το μήνυμα του Γλαύκου Κληρίδη.

Στο δικό του μήνυμα, ο Πρόεδρος Μακάριος έστειλε το μήνυμα ότι η λύση μπορεί να επέλθει μόνο με την επάνοδο των προσφύγων.

Την 9η Σεπτεμβρίου, ημέρα κατά την οποία θα άρχιζαν οι συνομιλίες, η «Αλήθεια» έφερε τον τίτλο, «ο τέταρτος γύρος των συνομιλιών αρχίζει υπό κακούς οιωνούς», ενώ ο «Φιλελεύθερος», έγραφε «Αγών προς αποφυγήν ναυαγίου».

Από την πλευρά της, η «Χαραυγή», τιτλοφορείτο με «24ωρη αναβολή».

Ήδη από τη 10η Σεπτεμβρίου άρχισε να διαρρέεται προς τα έξω ότι υπάρχει σενάριο ναυαγίου στις συνομιλίες, αφού μετά την αναβολή, συμφωνήθηκε όπως οι δύο πλευρές δεν είχαν οποιεσδήποτε άλλες προτάσεις να συζητήσουν και ως εκ τούτου θα συναντιούνταν για να ετοιμάσουν το εν λόγω ανακοινωθέν.

Την επόμενη μέρα, οι εφημερίδες επιβεβαίωσαν το… τουμπάρισμα των συνομιλιών. Ο «Φιλελεύθερος» έγραψε, «τέρμα στας συνομιλίες, η αρνητική στάσις του Ντενκτάς ανετίναξε κάθ προοπτικήν», ενώ η Χαραυγή, είχε τίτλο, «κατέρρευσαν οι συνομιλίες, ο Ντενκτάς απέφυγες μέχρι τέλους να υποβάλει προτάσεις».

Κάπως έτσι οι πρώτες συνομιλίες μετά την εισβολή έπεσαν στο κενό, όπως συνέβη σε πάρα πολλές περιπτώσεις στο μέλλον.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Οι πέντε της Γενεύης και οι άλλοι-Ο ρόλος των τρίτων στις εξελίξεις
• Στήνει στον τοίχο την Τουρκία ο Αναστασιάδης, κόβει τον βήχα της αντιπολίτευσης
• Σε θολά νερά η άτυπη πενταμερής, διαβουλεύσεις με Τουρκία για την παρουσία της ΕΕ
• Τελευταία παρτίδα και πρόσω ολοταχώς για Γενεύη-Εμπόδιο η τουρκική εμμονή