17 χρόνια από το Σχέδιο Ανάν-Καταλύτης εξελίξεων ο τουρκικός αιφνιδιασμός

Δεκαεπτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου του 2004 για το Σχέδιο Ανάν, όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι κλήθηκαν να τοποθετηθούν επί του τελικού σχεδίου που ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν κατέθεσε στις δύο πλευρές, με τη μεγάλη πλειοψηφία του Κυπριακού Ελληνισμού να το απορρίπτει. 

Η φετινή επέτειος εκείνου του δημοψηφίσματος, συμπίπτει χρονικά με τις κρίσιμες εξελίξεις που επίκεινται τις επόμενες ημέρες στη Γενεύη, όπου ο νυν γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προσκάλεσε τα εμπλεκόμενα μέρη στο Κυπριακό, ώστε να διερευνήσει κατά πόσο, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να οδηγήσει τη διαδικασία στο επόμενο στάδιο με τη σύγκληση μιας Διάσκεψης για την Κύπρο.

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή η νέα προσπάθεια του Γενικού Γραμματέα εξελίσσεται είναι γνωστό, αφού όλα τα εμπλεκόμενα μέρη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν τοποθετηθεί επί των κρίσιμων ζητημάτων. Το ξεκάθαρο συμπέρασμα που προκύπτει, είναι πως αν η άλλη πλευρά δεν θα επιδιώξει να αιφνιδιάσει με αναθεωρημένες θέσεις στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, τότε με μαθηματική ακρίβεια η νέα προσπάθεια του Αντόνιο Γκουτέρες θα αποτελεί ακόμα ένα ναυάγιο στην ιστορία του Κυπριακού.

Οι σημερινές συνθήκες, δηλαδή αφενός η συμπόρευση της Ελληνοκυπριακής πλευράς με το πλαίσιο που και ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας θέτει και αφετέρου οι μαξιμαλιστικές και αδιάλλακτες τοποθετήσεις από την άλλη πλευρά, θυμίζουν σε πολλούς μια παρόμοια κατάσταση που είχε δημιουργηθεί πριν από τις ραγδαίες εξελίξεις και την κατάθεση του τελικού σχεδίου από τον Κόφι Ανάν το 2004.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αλαλούμ με την παρουσία της ΕΕ στη Γενεύη-«Δεν λάβαμε ακόμα πρόσκληση»

Πώς φτάσαμε στο Σχέδιο Ανάν
Η προσπάθεια του Κόφι Ανάν εγκαινιάστηκε στα τέλη του 1999. Μετά από  μια περίοδο έντονων καταστάσεων, τόσο στην Κύπρο όσο και στο Αιγαίο, με τα γεγονότα στα Ίμια, τις δολοφονίες των Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού, την κρίση των S-300, και με την Κύπρο να βρίσκεται στο κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Κόφι Ανάν κατάφερε να φέρει ξανά στο ίδιο τραπέζι τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη και τον κατοχικό ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς.

Μεταξύ των δύο έγιναν πέντε συναντήσεις που έλαβαν χώρα στη Γενεύη, όπου, εξάλλου, θα πραγματοποιηθεί και  άτυπη πενταμερής και στη Νέα Υόρκη στην παρουσία του τότε ειδικού συμβούλου του Κόφι Ανάν για το Κυπριακό, Αλβάρο Ντε Σότο.

Στόχος εκείνων των συναντήσεων, ήταν να δημιουργηθεί το έδαφος, για να προχωρήσει η διαδικασία σε πιο ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Εκείνη η προσπάθεια κατέρρευσε, όταν πριν την έκτη διαδοχική συνάντηση μεταξύ των δύο, ο Ραούφ Ντεντκάς αρνήθηκε να συμμετάσχει χαρακτηρίζοντας την ως «χάσιμο χρόνου».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στο... περιθώριο η ΕΕ στην Γενεύη-Εκτός διάσκεψης, μόνο διμερείς συναντήσεις

Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, ο Ραούφ Ντενκτάς αιφνιδιάζοντας τους πάντες αναδιπλώνεται και ζητά κατ΄ ιδίαν συναντήσεις με τον Γλαύκο Κληρίδη. Εκείνες οι συναντήσεις λειτουργούν ως καταλύτης των εξελίξεων. Οι συναντήσεις μεταξύ των δύο συνεχίζονται την ίδια ώρα που ο Κόφι Ανάν καταθέτει ένα πρώτο προσχέδιο για τα θέματα που υπήρχαν διαφορετικές προσεγγίσεις. Εκείνο το προσχέδιο απορρίπτεται από τον Ραούφ Ντενκτάς. Τον Νοέμβριο του 2002 ο Κόφι Ανάν καταθέτει ένα αναθεωρημένο σχέδιο που καταπιανόταν με κάθε πτυχή της λύσης του Κυπριακού.

Ένα μήνα αργότερα ο Κόφι Ανάν κατέθεσε το δεύτερο του σχέδιο, με την Ελλάδα και την Κύπρο τις επόμενες ημέρες, να επιτυγχάνουν την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. χωρίς κανένα όρο για το Κυπριακό. Στις 16 Φεβρουαρίου του 2003 πραγματοποιούνται οι Προεδρικές Εκλογές, με τον Γλαύκο Κληρίδη, αν και είχε διαβεβαιώσει πως αυτή που ολοκληρωνόταν θα ήταν η τελευταία του θητεία, τελικά να επαναδιεκδικεί, μόνο για 16 μήνες. Τελικά νικητής των εκλογών, αναδεικνύεται ο Τάσσος Παπαδόπουλος.

Δεκαπέντε μέρες μετά, στις 28 Φεβρουαρίου ο Κόφι Ανάν επισκέφθηκε την Κύπρο και κατέθεσε το αναθεωρημένο του Σχέδιο, το Ανάν 3, στις δύο πλευρές. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος δηλώνει θετικός, ωστόσο ζητά κάποιες αλλαγές, ενώ ο Ραούφ Ντενκτάς το απορρίπτει. Αυτή η στάση του Ντενκτάς συνεχίζεται και τις επόμενες ημέρες σε συνομιλίες που πραγματοποιούνται στη Χάγη στις 11 Μαρτίου του 2003. Η αποτυχία μέσα από τα επίσημα χείλη του ΟΗΕ βαραίνει τον κατοχικό ηγέτη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τι είχες Τατάρ, τι είχα πάντα… Εμμένει για δύο κράτη, δεν συζητά για ομοσπονδία

Η συνάντηση στη Νέα Υόρκη
Μέσα σε αυτό το κλίμα και με το Κυπριακό ουσιαστικά να παραμένει στάσιμο από τον Μάρτιο του 2003 μέχρι τις αρχές του 2004, εξ υπαιτιότητας της άλλης πλευράς, ο Κόφι Ανάν καλεί τις δύο πλευρές στη Νέα Υόρκη. Στο μεσοδιάστημα ο Κύπριος Πρόεδρος με επιστολές του προς τον Κόφι Ανάν ζητούσε την ανάληψη νέας πρωτοβουλίας από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, με τον ίδιο να τονίζει πως αυτό θα συμβεί μόνο αν και τα δύο μέρη επεδείκνυαν πολιτική βούληση. Πολλοί πίστευαν, ακόμα και ο ίδιος ο Τάσσος Παπαδόπουλος, πως οι Τουρκοκύπριοι θα επέμεναν στα όσα δημόσια διακήρυτταν για απόρριψη των Σχεδίων του Γενικού Γραμματέα.

Ο Ραούφ Ντενκτάς όμως μας αιφνιδιάζει.

Όπως άλλωστε παραδέχτηκαν κατά καιρούς πρωταγωνιστές εκείνων των συνομιλιών στη Νέα Υόρκη, ενώ όλοι περίμεναν πως η διαδικασία θα κατέρρεε οριστικά, προσκρούοντας στις ακραίες και αδιάλλακτες θέσεις που δημόσια εξέφραζε ο κατοχικός ηγέτης, τελικά αιφνιδίασε άπαντες και όχι μόνο αποδέχθηκε την πρόταση του Κόφι Ανάν, αλλά υιοθετούσε πλήρως τη διαδικασία, φέρνοντας τη δική μας πλευρά προ τετελεσμένων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Σμπαράλια το εσωτερικό λίγο πριν τη Γενεύη-Απασφάλισε κατά Άντρου και Νικόλα η Κυβέρνηση

Από τη… ναφθαλίνη στα δημοψηφίσματα
Κι εκεί που το Κυπριακό βρισκόταν ένα βήμα πριν από ένα ακόμα αδιέξοδο, η αιφνιδιαστική κίνηση από την άλλη πλευρά, έφερε αλυσιδωτές εξελίξεις αφού από τον Φεβρουάριο του 2004 και καθόλη τη διάρκεια του Μαρτίου πραγματοποιήθηκαν σειρά συναντήσεων μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς με τη διαδικασία να ολοκληρώνεται στο τέλος του μήνα με τη γνωστή διάσκεψη στο Μπούργκενστοκ της Ελβετίας που κατατέθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη στις 31 Μαρτίου με τον Κόφι Αναν, μέσω της επιδιαιτησίας να καλύπτει τα κενά που δημιουργούνταν από τις διαφωνίες των δύο πλευρών.

Οι μέρες που ακολούθησαν μέχρι την 24 Απριλίου θα μείνουν στην Ιστορία. Ακριβώς μια εβδομάδα μετά την κατάθεση του Σχεδίου, στις επτά Απριλίου ο Τάσσος Παπαδόπουλος απευθύνθηκε στον κυπριακό λαό και τον κάλεσε να απορρίψει το Σχέδιο Ανάν, με δάκρυα στα μάτια και λέγοντας την φράση που έμεινε στην ιστορία, «παρέλαβα κράτος, δεν θα παραδώσω κοινότητα».

Το δημοψήφισμα έγινε στις 24 Απριλίου 2004, με το οποίο το 76% των Ελληνοκυπρίων να απορρίπτουν το σχέδιο. Το δημοψήφισμα έχει μείνει στην ιστορία αφού αποτελεί τη μοναδική στιγμή στην μακροχρόνια ιστορία του Κυπριακού, που ο λαός κλήθηκε να τοποθετηθεί με ένα «ναι» ή ένα «όχι», σε ένα σχέδιο λύσης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Επαναβεβαίωσαν το πλαίσιο που θα κινηθούν στη Γενεύη Αναστασιάδης-Μητσοτάκης

Η μεγάλη διαφορά
Τι ήταν αυτό όμως που ανάγκασε τον Ραούφ Ντενκτάς να αναδιπλωθεί, να αποδεχθεί την επιδιαιτησία του Κόφι Ανάν και που τελικά οδήγησε μεγάλη πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων να αποδεχθούν το Σχέδιο Ανάν; Ο Ταγίπ Ερντογάν. Ένα από τα πρώτα θέματα που κλήθηκε να διαχειριστεί αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Πρωθυπουργός το 2003, ήταν το Κυπριακό και το Σχέδιο Ανάν. Το νεοσυσταθέν τότε κόμμα του που γνώριζε και συνεχίζει να γνωρίζει μέχρι σήμερα μέρες δόξας, πρωτοστάτησε υπέρ της λύσης του Κυπριακού στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάν.

Ο ίδιος εμφανιζόταν, ως θιασώτης της ειρήνης και της ευημερίας της Κύπρου με τη λύση του Κυπριακού και αυτό αποτέλεσε εξ αρχής τον λόγο της ρήξης του με τον Ραούφ Ντενκτάς που διήρκησε μέχρι τον θάνατο του του ιστορικού ηγέτη των Τουρκοκυπρίων. Από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Ταγίπ Ερντογάν πίεσε με όλες του τις δυνάμεις τη λύση του Κυπριακού, κόντρα στον Ραούφ Ντενκτάς.

Χαρακτηριστικά είναι και τα πρωτοσέλιδα του τουρκοκυπριακού Τύπου εκείνης της εποχής. Η εφημερίδα Kibris προέβαλλε δηλώσεις Ερντογάν με τίτλο «Είμαι απελπισμένος από τον Ντενκτάς» και η Yeni Duzen «Χαστούκι στον Ντενκτάς από τον Ερντογάν». Κατά την περίοδο πριν από το δημοψήφισμα η κόντρα διατηρήθηκε αφού λίγες ημέρες πριν από το δημοψήφισμα, ο  Ταγίπ Ερντογάν, όντας πλέον Πρωθυπουργός της Τουρκίας χαρακτήρισε τον Ραούφ Ντενκτάς, περιθωριακό.

Από τότε όμως τα πράγματα, άλλαξαν, ο Ταγίπ Ερντογάν έκανε στροφή 180 μοιρών και πλέον οι απόψεις του είναι απόλυτα ταυτισμένες με αυτές που τότε εξέφραζε ο Ραουφ Ντενκτάς και σήμερα ο Ερσίν Τατάρ, ο οποίος εξάλλου προέρχεται από τον ίδιο πολιτικό χώρο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Το μενού της άτυπης πενταμερούς-Διάσκεψη υπό κλοιό πανδημίας