Οι γυναίκες που πρωτοπόρησαν στη Κύπρο-«Δεν μπορώ τις παντρεμένες που δουλεύουν»

Εν έτη 2021, και η ανθρωπότητα, τόσα χρόνια μετά την ύπαρξη της, ακόμα δεν έχει αναγνωρίσει πλήρως τα δικαιώματα των γυναικών... Κάθε 8η Μαρτίου, τιμούμε την ημέρα της γυναίκας και τους αγώνες του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών. Κάθε 8η Μαρτίου, ο κόσμος στρέφει για μια στιγμή το βλέμμα του στις γυναίκες, αναγνωρίζοντας τον μεγάλο δρόμο που χρειάζεται να διανύσει ακόμη, μέχρι να υπάρξει πραγματική ισότητα μεταξύ των φύλων. Την 8η Μαρτίου, ρίχνουμε λουλούδια στα πόδια των γυναικών, δείχνοντας πόσο σεβόμαστε την ύπαρξη τους. Μέχρι την 9η Μαρτίου που τα πράγματα συνεχίζουν να είναι όπως ακριβώς ήταν και πριν την 8η Μαρτίου... Κούφια λόγια και άψυχα λουλούδια, που είναι τα τελευταία πράγματα που ενδιαφέρουν τις γυναίκες. 

Περισσότερο από έναν αιώνα πριν, στα τέλη του 19ου, οι γυναίκες ξεκίνησαν να αποκτούν το δικαίωμα ψήφου ανά τον κόσμο. Στην Κύπρο άργησε αρκετά. Με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη διεξαγωγή των πρώτων εκλογών, οι γυναίκες συμμετείχαν μαζικά. Ωστόσο, πολύ νωρίτερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, το 1905, οι Λευκωσιάτισσες κατάφεραν να ψηφίσουν για τις εκλογές της Εκπαιδευτικής Επιτροπής Λευκωσίας, λόγω ενός λάθους που επέτρεπε σε όλους όσους κατείχαν περιουσία να ψηφίσουν. Ωστόσο, λίγο αργότερα, το «λάθος» διορθώθηκε και με αλλαγή του Νόμου, απαγορεύθηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες. 

Όπως σχεδόν σε όλο τον κόσμο, έτσι και στην Κύπρο, τους περασμένους αιώνες η θέση της γυναίκας ήταν υποδεέστερη. Στόχος και σκοπός της ζωής της κάθε γυναίκας ήταν να παντρεύεται, να κάνει παιδιά και να υπηρετεί τον σύζυγό της. Από τα χωράφια, στο σπίτι και την ανατροφή των παιδιών. Ήταν ουσιαστικά μια «σκλάβα» με τον τίτλο της συζύγου. Χαρακτηριστικά είναι δημοσιεύματα στον Τύπο μέχρι και το 1969 με ανακοίνωση διαγωνισμού, ο οποίος θα αναδείκνυε την ιδανική γυναίκα της Κύπρου. Το τίτλο θα εξασφάλιζε «αυτή που θα αναδειχθεί η καλύτερη νοικοκυρά, η πιο κομψή, η ικανότερη στην κουζίνα, η πιο καλλιεργημένη». Για να συμμετέχει μάλιστα μια γυναίκα, έπρεπε να προετοιμάσει μερικά γεύματα, να ράψει, να πλέξει, να σιδερώσει αντρικό πουκάμισο, να στρώσει τραπέζι κτλ. 

Αυτή είναι μια μικρή ιδέα, για τις αντιλήψεις που υπήρχαν τότε για τις γυναίκες και το πόσο κατώτερη ήταν η θέση τους στην κοινωνία. Το γεγονός και μόνο ότι στον διαγωνισμό έπρεπε να σιδερωθεί αντρικό πουκάμισο, δείχνει πως οι γυναίκες ουσιαστικά υπηρετούσαν τους άντρες. 

Για να διανύσει η κυπριακή κοινωνία την απόσταση, να αντιμετωπίζει ισάξια τα δύο φύλα και οι γυναίκες να μπορούν να διεκδικούν ανώτερα και ανώτατα πολιτειακά αξιώματα, χρειάστηκαν αρκετές δεκαετίες. Βέβαια κατά καιρούς, υπήρξαν κάποιες εξαιρέσεις, με γυναίκες που πρωτοπόρησαν στον πολιτικό στίβο. 

Ειδικότερα, στο πρώτο Υπουργικό της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, διορίστηκε και η πρώτη γυναίκα υπουργός. Η Στέλλα Σουλιώτη, διορίστηκε το 1960 υπουργός Δικαιοσύνης και το 1963 ανέλαβε το Υπουργείο Υγείας. Μεταξύ άλλων, υπήρξε η πρώτη γυναίκα δικηγόρος της Κύπρου και η πρώτη και μοναδική γυναίκα Γενική Εισαγγελέας της χώρας το 1984. 

Από το 1981-1996, η Ρήνα Κατσελλή ήταν η πρώτη γυναίκα που εκλέγηκε βουλευτής στην Εκλογική Περιφέρεια Κερύνειας με το ΔΗΚΟ. Όπως η ίδια δήλωσε σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2016, οι συνάδελφοί της στην Βουλή την αντιμετώπιζαν ως ίση και ο κόσμος την αγκάλιασε. Μεταξύ άλλων, υπογράμμισε ότι η εκλογή της συνέβαλε ώστε «αρκετές γυναίκες να αναμιχθούν ενεργά στην πολιτική τότε, αλλά οι ανδροκρατούμενες δομές των κομμάτων δεν άφησαν πολλές να ανελιχθούν, εγκλωβίζοντάς τις στα γυναικεία τμήματα των κομμάτων τους, δίνοντας σε αυτές ρόλο νεροκουβαλητή και όχι ενεργού ισότιμου πολίτη».

Η πρώτη γυναίκα κοινοτάρχης διορίστηκε τo 1984, στην ενορία του Αγίου Αντωνίου. Η εκλογή της Θέλμας Ιωαννίδου, προκάλεσε το ενδιαφέρον των πολιτών και των δημοσιογράφων και από την πρώτη της ημέρα στην θέση της δέχθηκε αλλεπάλληλες επισκέψεις για συνεντεύξεις και συγχαρητήρια. Σε συνέντευξή της όταν ερωτήθηκε για την θέση της γυναίκας στην Κύπρο, απάντησε ότι η κάθε γυναίκα μπορεί να καταλάβει επάξια οποιανδήποτε θέση. 

Ωστόσο, λίγες ημέρες αργότερα, σε εφημερίδα δήλωσε, «εμένα προσωπικά δεν μου αρέσει η γυναίκα να εργάζεται έξω από το σπίτι. Πολύ περισσότερο δεν ‘’χωνεύω’’ τις παντρεμένες που δουλεύουν και παίρνουν τα μωρά τους στη μάνα τους, κι ακόμα χειρότερα στους βρεφοκομικούς σταθμούς». Μετά τις δηλώσεις τις αυτές δέχθηκε επικρίσεις από την ΠΟΓΟ, η οποία θεώρησε τα σχόλιά της «πρόκληση και ύβρη όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο». 

Το γεγονός ότι μια γυναίκα, που κατάφερε να αλλάξει με τον τρόπο της τα δεδομένα και να λάβει μια τέτοια θέση, θεωρούσε εντελώς φυσικό να σχολιάζει με τέτοιο τρόπο άλλες γυναίκες, δείχνει ότι ακόμα και αν βρισκόταν στο αξίωμα αυτό, δεν αναγνώριζε πραγματικά, τι σήμαινε για τις Κύπριες το βήμα αυτό. 

Σε ανάλογη περίπτωση σήμερα, μια τέτοια δήλωση θα γινόταν viral και θα δεχόταν επικρίσεις από παντού. Φυσικά, αν θέλουμε να είμαστε εντελώς ειλικρινείς, απόψεις παρόμοιες με αυτές της Θέλμας Ιωαννίδου, είναι ακόμα βαθιά ριζωμένες στην πατριαρχική κοινωνία της Κύπρου. 

Η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος στην Κύπρο ήταν η Έλλη Λεπτού η οποία θα αναλάμβανε για μια διμηνία, στη βάση συμφωνίας που έγινε μεταξύ των κομμάτων, τα καθήκοντα της Δημάρχου Κερύνειας.

To 1989, διορίστηκε και η πρώτη γυναίκα διευθύντρια στην Δημόσια Υπηρεσία. Συγκεκριμένα Διευθύντρια του Τμήματος Επισήμου Παραλήπτη και Εφόρου Εταιριών διορίστηκε η Μαρία Α. Κυριάκου. 

Άλλη μια γυναίκα που κατάφερε να καταλάβει ανώτερο κρατικό αξίωμα, ήταν η Ηλιάνα Νικολάου που το 1998, η οποία διορίστηκε η πρώτη γυναίκα Επίτροπος Διοικήσεως επί Προεδρίας Γλαύκου Κληρίδη. 

Η πρώτη βουλευτής μπορεί να εκλέγηκε το 1981, χρειάστηκε όμως να περάσουν 22 χρόνια μέχρι μια γυναίκα να προεδρεύσει σε κοινοβουλευτική επιτροπή. Συγκεκριμένα, το 2003 η Σωτηρούλα Χαραλάμπους, ανέλαβε την προεδρία της Επιτροπής Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην θέση του Άντρου Κυπριανού ο οποίος ανέλαβε την προεδρία της Επιτροπής Εσωτερικών. 

Ένα χρόνο μετά, το 2004, διορίστηκε και η πρώτη γυναίκα Δικαστής τους Ανωτάτου Δικαστηρίου. Πρόκειται για την Έφη Παπαδοπούλου, η οποία πριν τον διορισμό της στο Ανώτατο, ήταν πρόεδρος του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας. 

Κάπως έτσι άνοιξε ο δρόμος για τις γυναίκες, ώστε να μπορέσουν να εισχωρήσουν στην πολιτική ζωή του τόπου. Από τότε μέχρι σήμερα, υπήρξαν σημαντικές αλλαγές και πλέον βλέπουμε περισσότερες γυναίκες, τόσο στην Βουλή όσο και σε άλλες καίριες θέσεις εξουσίας.