Οι δύο ιδιότητες του Γενικού Εισαγγελέα και πώς έλυσε το πρόβλημα Μάλτα

Την ώρα που στην Κύπρο προέκυψε για άλλη μια φορά το ζήτημα των ενισχυμένων εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα ο οποίος λειτουργεί και ως δημόσιος κατήγορος για τις υποθέσεις που καταχωρούνται ενώπιον Δικαστηρίου, αλλά και ως νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης επί παντός επιστητού, η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Έμιλυ Γιολίτη, φέρνει ως παράδειγμα τη Μάλτα και τις αλλαγές που τροχοδρομήθηκαν, στο μικρό κράτος της Μεσογείου, σε σχέση με τον διαχωρισμό των δύο εξουσιών.   

Σε ότι αφορά την Κύπρο, υπενθυμίζεται πως με αφορμή το θέμα των διαβατηρίων, αλλά και άλλων αποφάσεων της Νομικής Υπηρεσίας, συχνά πυκνά επανέρχεται στη σφαίρα του δημόσιου διαλόγου, το ζήτημα για τις υπερεξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος ουσιαστικά αποφασίζει για όλες τις υποθέσεις που καταχωρούνται ενώπιον των Δικαστηρίων, ενώ την ίδια ώρα ως νομικός σύμβουλος του κράτους, με τις γνωματεύσεις του λαμβάνει τέτοιες αποφάσεις που ουσιαστικά χρησιμοποιούνται με τρόπο που επηρεάζουν, όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής. 

Τρανό παράδειγμα αποτέλεσε η γνωμάτευση που είχε εκδώσει τον Αύγουστο του 2020 για το θέμα των διαβατηρίων, όταν ουσιαστικά έδωσε στο Υπουργείο Εσωτερικών το τέλειο άλλοθι για να μην παραδώσει τους φακέλους των πολιτογραφήσεων στον Γενικό Ελεγκτή. Η γνωμάτευση του Γιώργου Σαββίδη, είχε στηριχθεί στο γεγονός ότι βρισκόταν σε εξέλιξη η έρευνα από την επιτροπή Νικολάτου, η οποία είχε διοριστεί από τον ίδιο για το ίδιο θέμα. Το Υπουργείο Εσωτερικών στηριζόμενο στη γνωμάτευση, αρνήθηκε τον έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, προκαλώντας ταυτόχρονα και τεράστια πολιτική κρίση, η οποία κορυφώθηκε με την καταψήφιση του προϋπολογισμού από τη Βουλή. 

Το γεγονός μάλιστα ότι δύο χρόνια σχεδόν μετά ο ίδιος Γενικός Εισαγγελέας έδωσε οδηγίες για δύο ερευνητικές επιτροπές, οι οποίες ασχολούνται αμφότερες με τις Κεντρικές Φυλακές, εγείρει τεράστια ερωτήματα ως προς το σκεπτικό που ακολουθήθηκε, ενώ την ίδια ώρα με βάση και τα όσα έχουν δει το θέμα της δημοσιότητας, πέραν των αποφάσεων για τις ερευνητικές, στην υπόθεση υπάρχουν κι άλλες πτυχές, που συνδέονται με καταχώρηση υποθέσεων ενώπιον της Δικαιοσύνης. 

Εξάλλου στο πρόσφατο παρελθόν βουλευτές έθεσαν το ζήτημα για τον έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος ουσιαστικά δεν λογοδοτεί σε κανένα για τις αποφάσεις του, ενώ ακόμα και οι γνωματεύσεις που εκδίδει δεν δημοσιοποιούνται, πράγμα που αφήνει στο σκοτάδι την κοινή γνώμη και τους άμεσα εμπλεκόμενους για τις αποφάσεις του, γεγονός που σε πολλές περιπτώσεις ενδεχομένως να αδικεί και τον ίδιο. 

Τι άλλαξε η Μάλτα

Αυτά τα ζητήματα προκύπταν και στη Μάλτα είναι τον διαχωρισμό των ιδιοτήτων του Γενικού Εισαγγελέα, έτσι ώστε να μην είναι ταυτόχρονα δημόσιος κατήγορος και νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης. 

Σε ανάρτησή της, στην αγγλική γλώσσα, η κ. Γιολίτη ανέφερε πως «μετά από την έκθεση της Επιτροπής της Βενετίας, η Μάλτα πέρασε μία μεταρρύθμιση, έτσι ώστε διαχωριστεί η εκ φύσεως συγκρουσιακή διπλή λειτουργία του Γενικού Εισαγγελέα ως δημόσιος κατήγορος και νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης και να αναληφθούν από διαφορετικούς αξιωματούχους. Είναι η σειρά της Κύπρου».

Η κ. Γιολίτη παραθέτει παλαιότερο δημοσίευμα από τον μαλτέζικο Τύπο, στο οποίο διαφαίνεται το ιστορικό της απόφασης. Σύμφωνα με την Times of Malta, πρόκειται για μια συνταγματική τροποποίηση, ώστε να διαχωριστούν οι δραστηριότητες του κατηγόρου από αυτές του Γενικού Εισαγγελέα. Ως εκ τούτου, το άτομο που είναι υπεύθυνο για τις διώξεις, να είναι ξεχωριστό από το άτομο που θα λειτουργεί ως νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Γενικής Εισαγγελίας της Μάλτας, «ο διπλός ρόλος του Γενικού Εισαγγελέα ως δημόσιος κατήγορος και βασικός νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης σε όλες τις νομικές σφαίρες συνεχίστηκε μέχρι τις 18 Δεκεμβρίου του 2019, όταν συστάθηκε το γραφείο του Συνηγόρου του Κράτους (State Advocate) για να αναλάβει τον ρόλο του νομικού συμβούλου της Κυβέρνησης».  Σημειώνεται ότι η Επιτροπή της Βενετίας είναι μια Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, που αποτελείται από ειδικούς σε συνταγματικά ζητήματα.

Το ζήτημα αυτό αποτελεί κατά καιρούς πρόβλημα και στην Κύπρο, καθώς ο Γενικός Εισαγγελέας διατηρεί και τους δύο ρόλους. Μάλιστα, η αναθέρμανση του ζητήματος των διαβατήριων αναδεικνύει στην περίπτωσή μας και ένα τρίτο ρόλο, καθώς τόσο ο Γενικός Εισαγγελέας, όσο και ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας, είναι πρώην μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου και καλούνται να αποφασίζουν επί ζητημάτων, για τα οποία είχαν εκτελεστικό ρόλο όταν λήφθηκαν οι σχετικές αποφάσεις.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: H ανεξαρτησία των Ανεξάρτητων θεσμών και πώς λειτουργεί το σύστημα στην Κύπρο