Οι σταθμοί υποκλοπών και πώς η Κύπρος μετατράπηκε σε κέντρο κατασκοπείας

«Αν θέλεις να ψάξεις το θέμα των παρακολουθήσεων, θα πρέπει να εξετάσεις γιατί μια σειρά από εταιρείες, κυρίως ισραηλινών συμφερόντων επέλεξαν την Κύπρο για να ανοίξουν γραφεία και να προμηθεύουν τον υπόλοιπο κόσμο με τα λογισμικά τους. Δεν είναι μόνο η εταιρεία του Ντίλιαν, είναι πολλές οι εταιρείες με λογισμικά παρακολουθήσεων που είναι κερδοφόρες και εδρεύουν κυρίως στη Λεμεσό».

Τα πιο πάνω λόγια ανήκουν σε βουλευτή ο οποίος στο παρελθόν είχε προβεί σε σοβαρές καταγγελίες σε σχέση με το θέμα των παρακολουθήσεων στην Κύπρο, οι οποίες όμως, όπως και τόσες άλλες παρέμειναν απλές καταγγελίες, αφού ουδέποτε ένιωσε κανείς την ανάγκη να τις διερευνήσει.

Επιπλέον ο ίδιος βουλευτής προέβη και σε μια άλλη εκτίμηση. «Ποτέ το θέμα των παρακολουθήσεων δεν θα παρουσιαστεί στην κοινή γνώμη στην πραγματική του διάσταση. Και ο κύριος λόγος δεν θα είναι η συγκάλυψη ή η προσπάθεια κάποιων να το συγκαλύψουν. Ο πραγματικός λόγος, είναι το γεγονός ότι σαν λαός συνηθίσαμε να μας παρακολουθούν και δεν είμαστε διατεθειμένοι να διαμαρτυρηθούμε και να υπερασπιστούμε μια από τις πιο βασικές ελευθερίες μας που πλήττεται».

Πώς όμως συνηθίσαμε να μας παρακολουθούν; Γιατί πέρασε στην κυπριακή νοοτροπία; Γιατί η Κύπρος θεωρείται κέντρο παρακολουθήσεων και κατασκοπείας; Γιατί ξένες εταιρείες επιλέγουν την Κύπρο ως βάση για τις δραστηριότητες τους; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που ψάχνουν απαντήσεις, οι οποίες είναι εύκολο να απαντηθούν μόνο με μια ματιά στα όσα λάμβαναν χώρα στο νησί μας τον περασμένο αιώνα.

Αφενός η γειτνίαση με την περιοχή του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα και αφετέρου η παρουσία κυρίως των Βρετανών και άλλων ξένων, αλλά και η αδυναμία των τοπικών κυβερνήσεων μετά το 1960 να ελέγξουν και να περιορίσουν το φαινόμενο, ενδεχομένως να κρύβουν τις απαντήσεις για τη σημερινή κατάσταση.

Για δεκαετίες στο νησί μας λειτούργησαν και λειτουργούν πάνω από 10 σημεία από τα οποία ξένες μυστικές υπηρεσίες συνέλεγαν πληροφορίες για τις εξελίξεις κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Βαπτίζοντας τα «τηλεπικοινωνιακά κέντρα», Βρετανοί και Αμερικάνοι εγκατέστησαν στην Κύπρο ισχυρά συστήματα παρακολούθησης με εύρος από την Αφρική μέχρι την καρδιά της Ρωσίας.

Αν και παραμένει άγνωστο σε πολλούς στην Κύπρο κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου λειτούργησαν δύο πολύ σημαντικοί κατασκοπευτικοί σταθμοί των Αμερικανών στο νησί μας. Οι πληροφορίες γύρω από τη δράση και τη λειτουργία των εν λόγω σταθμών είναι μέχρι σήμερα πολύ περιορισμένες και συγκεχυμένες.

Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με απόρρητα έγγραφα της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (NSA), ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σύναψε δεκαετή συμφωνία με την Αμερικανική Κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ θα πλήρωναν πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια το χρόνο για να χρησιμοποιούν την Κύπρο για σκοπούς κατασκοπείας μέσω των σταθμών κυρίως σε Καραβά και Γερόλακκο και Μια Μηλιά.

Καραβάς

Στον Καραβά υπήρχε από το 1949 ένα γραφείο στο οποίο εργάζονταν δεκάδες Αμερικανοί από το οποίο συλλέγονταν πληροφορίες μέσω των κεραιών που είχαν αναπτυχθεί κυρίως από χώρες του κόλπου που την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου είχαν συμμαχήσει με τη Σοβιετική Ένωση.

Από το Γραφείο FBIS του Καραβά (Foreign Broadcast Information Service) συλλέγονταν, μεταφράζονταν, αναλύονταν και αποστέλλονταν στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ό,τι κατέγραφαν οι κατασκοπευτικές κεραίες. 

Το Γραφείο λειτούργησε μέχρι την ημέρα της τουρκικής εισβολής κατά την οποία εργάζονταν 85 άτομα. Μάλιστα υπάρχουν καταγεγραμμένες οι δύσκολες στιγμές που πέρασαν οι υπάλληλοι τους από τις 20 Ιουλίου μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974 κατά την τουρκική εισβολή, αφού έμειναν για τρεις μέρες εγκλωβισμένοι μέσα στο γραφείο. 

Γερόλακκος

Μετά από άδεια των Βρετανών, οι Αμερικάνοι ίδρυσαν στο κατεχόμενο σήμερα χωριό Γερόλακκος, βόρεια της Λευκωσίας, την Νaval Facility που ήταν σταθμός παρακολούθησης σημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η ΝAVFAC ήταν σταθμός του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, αλλά στην ουσία ήταν μονάδα συλλογής πληροφοριών από τρίτες χώρες. 

Ο σταθμός εγκαταστάθηκε στον Γερόλακκο τον Ιούνιο του 1957 και διαλύθηκε λίγους μόλις μήνες πριν την τουρκική εισβολή, στις 23 Απριλίου 1974.  Στα καθήκοντα των Αμερικανών εργαζόμενων του σταθμού ήταν η παρακολούθηση μηνυμάτων από τη Μέση Ανατολή, η καταγραφή τους, η μετάφραση, η ανάλυση, η αποκρυπτογράφηση και η αποστολή τους στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.

Ο σταθμός του Γερολάκκου εστίασε στην κατασκοπεία ιδιαίτερα της PLO (Παλαιστινιακής Οργάνωσης) και στον ηγέτη της Γιασέρ Αραφάτ. Συχνά οι πληροφορίες που συνέλεγαν οι Αμερικάνοι στον Γερόλακκο είχαν τεράστιες επιπτώσεις στις εξελίξεις και στις πολεμικές επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με ένα Άραβα μεταφραστή που υπηρέτησε στη βάση και συγκεκριμένα στο αρμόδιο γραφείο για το Παλαιστινιακό οι πληροφορίες στέλνονταν στην NSA κι από εκεί στις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ.

Η βάση υπήρξε για χρόνια πηγή πληροφοριών τόσο της CIA (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ), όσο και της ΝSA (Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ).

Η βάση έβαλε λουκέτο οριστικά στις 23 Απριλίου του 1974. Θεωρείται αξιοσημείωτο το γεγονός πως έκλεισε λίγους μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου 1974 κι από πολλούς μεταφράζεται ως απόδειξη περί γνώσης, ακόμα και εμπλοκής των Αμερικάνων στο πραξικόπημα και την εισβολή. 

Άγιος Νικόλαος 

Η βάση του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο θεωρείται η πιο σημαντική που υπήρχε και υπάρχει στην Κύπρο. Αν και η Βρετανία ακόμα και σήμερα υποστηρίζει πως οι εγκαταστάσεις του Αγίου Νικολάου αποτελούν απλά ένα τηλεπικοινωνιακό κέντρο, ο Άγιος Νικόλαος αποτελεί για πάνω από μισό αιώνα τα αυτιά και τα μάτια των Δυτικών στη Μέση Ανατολή.

Αραβοισραηλινός Πόλεμος, Κρίση του Σουέζ, Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ, Ταραχές του 1963, Πόλεμος των έξι ημερών, Πόλεμος του Γιομ Κηπούρ, τουρκική εισβολή, Πόλεμος Ιράν-Iρακ, Κρίση του Κόλπου, Πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας, Επίθεση στο Ιράκ το 2003… Όλα τα σημαντικά γεγονότα καταγράφηκαν από το κατασκοπευτικό κέντρο των Βρετανών στον Άγιο Νικόλαο και αποτέλεσαν τη σημαντικότερη πηγή πληροφόρησης για το πώς σκέφτονται οι αντιμαχόμενοι στις σημαντικότερες κρίσεις.

Οι πληροφορίες που συλλέγονταν από το σταθμό του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο θεωρούνταν τεράστιας σημασίας  για να παρθούν αποφάσεις τόσο από το Λονδίνο, όσο κι από την Ουάσιγκτον.

Ο σταθμός πρωτολειτούργησε το 1947 όταν και μεταφέρθηκε από την Παλαιστίνη στην Κύπρο. Αρχικά λειτουργούσε υπό την ευθύνη του 9ου Συντάγματος Διαβιβάσεων του Βρετανικού Στρατού ενώ από το 1999 έχει μετονομαστεί σε JOINT (Joint Service Signals Unit δηλαδή Μονάδα Διαβιβάσεων των Ενοποιημένων Σωμάτων).

O σταθμός του Αγίου Νικολάου αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους σταθμούς της GCHQ και κατατάσσεται ως ο δεύτερος μεγαλύτερος πίσω από το σταθμό της RAF στο Menwith Hill του Yorkshire και εντάσσεται στο σύστημα ECHELON συλλέγοντας πληροφορίες από πολλές πηγές όπως κινητά τηλέφωνα, σταθερά, emails, ανταλλαγής δεδομένων μέσω διαδικτύου, φαξ και οτιδήποτε αποστέλλεται από ένα σημείο σε άλλο μέσω δορυφόρων. 

Πέργαμος 

Λίγα χιλιόμετρα δυτικότερα του σταθμού του Αγίου Νικολάου λειτουργούσε ο Σταθμός του Περγάμου που μεταφέρθηκε από το Ιράκ στις αρχές της δεκαετίας του ᾽50 και έκλεισε το 1968. 

Η λειτουργία του σταθμού ελεγχόταν από τους Βρετανούς και τα καθήκοντα των αξιωματικών που υπηρετούσαν ήταν περίπου τα ίδια με αυτά στον Άγιο Νικόλαο.

Σημειώνεται πως στους σταθμούς του Περγάμους και του Αγίου Νικολάου δούλευαν πάνω από 1000 πρόσωπα. 

Κάβο Γκρέκο

20 χιλιόμετρα ανατολικότερα του Αγίου Νικολαου υπήρχε για χρόνια σταθμός έγκαιρης προειδοποίησης τηλεπικοινωνιών που χρησιμοποιείτο από το ΝΑΤΟ μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980. 

Το 1994 ο σταθμός καταστράφηκε μετά από εκρήξεις βομβών που τοποθέτησαν οι Βρετανοί και ο χώρος παραδόθηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία όπου μέχρι σήμερα στεγάζει στρατόπεδα.

WSBA

H στρατιωτική βάση της Μεγάλης Βρετανίας δυτικά της Λεμεσού ήταν μέρος των συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου και δημιουργήθηκε μετά το 1960. 

Στη βάση ακρωτηρίου οι Βρετανοί διαθέτουν δυο διαφορετικά συστήματα παρακολούθησης και καταγραφής τηλεπικοινωνιακών δεδομένων.

Πρόκειται για τις μεγάλες αντένες που υπάρχουν στον βιότοπο του Ακρωτηρίου και τις κεραίες σε θόλους στην περιοχή της Επισκοπής.

Ακρωτήρι

Κοντά στο Ακρωτήρι θα δει κανείς τις τεράστιες αντένες με την κωδικοί ονομασία ΠΛΟΥΤΩ ύψους 100 μέτρων και μήκους 200 μέτρων. Από τις συγκεκριμένες κεραίες καταγράφονται πληροφορίες που αφορούν αεροπορική και πυραυλική κίνηση μέχρι το Αφγανιστάν, το Καζακστάν και μέρους της Ρωσίας. 

Σύμφωνα με στοιχεία των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών που αποκαλύφθηκαν το Ακρωτήρι ήταν ο κεντρικός παρατηρητής των δοκιμών βαλλιστικών πυραύλων που πραγματοποίησε η Σοβιετική Ένωση το 1964.

Για πολλά χρόνια η Βάση του Ακρωτηρίου χρησιμοποιείτο από τις Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες για συλλογή πληροφοριών από τους πράκτορες τρίτων χωρών. Το συγκεκριμένο τμήμα έκλεισε οριστικά το 2008 αφού οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες βρήκαν ευκολότερους τρόπους κατασκοπείας. 

Σημειώνεται πως η βάση του Ακρωτηρίου είναι η μεγαλύτερη βάση της Βρετανίας εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Αξίζει να αναφερθεί πως για την εγκατάσταση της δεύτερης τεράστιας κεραίας στην περιοχή οι Βρετανοί δεν τήρησαν τη συμφωνία που συνάφθηκε με την ΚΔ για διενέργεια περιβαλλοντικής μελέτης από ανεξάρτητο θεσμό και εγκατέστησαν αυθαίρετα τις κεραίες, ενώ η τότε κυβέρνηση απέκρυψε το γεγονός από την Βουλή και την κοινή γνώμη με αποτέλεσμα να ξεσπάσει σάλος μετά την αποκάλυψή του. 

Επισκοπή

Ο σταθμός της Επισκοπής ανήκει στην ίδια συστοιχία με αυτόν του Τροόδους και θεωρητικά παρέχει ασφαλή επικοινωνία μεταξύ της Κύπρου και της Βρετανίας αφού συνδέεται με το σύστημα SKYNET της Βρετανίας. Όμως σύμφωνα με μελετητές η δουλειά που παράγεται στη βάση της Επισκοπής, είναι αντίστοιχη με αυτή που γίνεται στον Αγιο Νικόλαο της Αμμοχώστου. 

Πρώτιστος στόχος των Βρετανικών εγκαταστάσεων στην περιοχή της Επισκοπής είναι η καταγραφή πληροφοριών. 

Πρόσφατα δύο από τις τρεις σφαιρικούς θόλους του σταθμού αφαιρέθηκαν. Ωστόσο, η ασφάλεια γύρω από τις εγκαταστάσεις εξακολουθεί να είναι σε υψηλό επίπεδο. 

Τρόοδος

Η περιοχή που σήμερα αποτελεί έδαφος των Βρετανικών Βάσεων στον Όλυμπο αποτελεί στρατιωτική Βάση από τις πρώτες μέρες εγκατάστασης των Βρετανών στην Κύπρο το 1878.

Ωστόσο είναι πλέον ξεκάθαρο πως από το συγκεκριμένο σύστημα καταγράφει για χρόνια συνομιλίες, μηνύματα και τηλεπικοινωνιακά δεδομένα που αφορούν την εύθραυστη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Από το σταθμό συλλέγονται ηλεκτρονικές πληροφορίες ενώ με τη βοήθεια ενός σημαντικού αριθμού αισθητήρων καταγράφονται οι αδυναμίες στα αμυντικά συστήματα των γειτονικών της Κύπρου χωρών ενώ παρακολουθείται η πορεία πλοίων και αεροπλάνων σε όλη την Λεκάνη της Μεσογείου, τον Κόλπο και την Ερυθρά θάλασσα. 

Σύμφωνα με την επίσημη θέση των Βρετανικών Βάσεων το εν λόγω σύστημα εντάσσεται στο σύστημα SKYNET της Μεγάλης Βρετανίας. 

Αμερικανική Πρεσβεία

Εντός των ορίων της πόλης της Λευκωσίας θα συναντήσει κανείς δύο σταθμούς συλλογής πληροφοριών της NSA.

H πρώτη βρίσκεται στον τελευταίο όροφο και την ταράτσα της Αμερικανικής Πρεσβείας στη Λευκωσία όπου βρίσκονται εγκατεστημένες κεραίες  που καταγράφουν τηλεπικοινωνιακά δεδομένα. 

Αν κάποιος παρατηρήσει καλά το κτίριο της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Λευκωσία θα προσέξει πως ο τελευταίος όροφος δεν διαθέτει παράθυρα. 

Σύμφωνα με τον Mike Frost, βετεράνο της Ασφάλειας τηλεπικοινωνιακών δεδομένων του Καναδά, που ειδικεύτηκε στην εγκατάσταση των εξελιγμένων συστημάτων σε πρεσβείες των ΗΠΑ και του Καναδά σε πολλές χώρες για 34 χρόνια, βλέποντας φωτογραφίες της Αμερικανικής Πρεσβείας στη Λευκωσία κατέληξε στο συμπέρασμα πως εντός της Πρεσβείας βρίσκεται εγκατεστημένο ένα εξελιγμένο σύστημα καταγραφής: τηλεφωνικών συνομιλιών, ανταλλαγής μηνυμάτων, ψηφιακών και αναλογικών κλήσεων,  περιήγησης στο διαδίκτυο, κωδικών από μόντεμ, συναλλαγών πιστωτικών καρτών και άλλων πολλών δυνατοτήτων. 

Αρχάγγελος

Ένα χρόνο μετά το κλείσιμο του σταθμού στον Καραβά και δύο χρόνια μετά το κλείσιμο του σταθμού στον Γερόλακκο, η Αμερικανική κυβέρνηση ζήτησε από την κυπριακή δημοκρατία άδεια για να ανοίξει ξανά το σταθμό της Λευκωσίας κάτω από τη διεύθυνση της αμερικανικής πρεσβείας. 

Η άδεια δόθηκε, ο σταθμός ιδρύθηκε και το 1985 μεταφέρθηκε στις σημερινές του εγκαταστάσεις στην περιοχή του Αρχαγγέλου.

Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου, ο σταθμός εντάχθηκε στο Open Source Center. 

Επίσημα στον δορυφορικό σταθμό του Αρχαγγέλου καταγράφονται δεδομένα από ενημερωτικές ιστοσελίδες, εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις από 160 χώρες σε 80 γλώσσες. 

Όμως οι δυνατότητες του συγκεκριμένου κέντρου είναι πολύ περισσότερες από την απλή καταγραφή πληροφοριών στα ΜΜΕ. 

Ενδιαφέρουν κι αυτά

Σε μερικές περιπτώσεις γύρω από τις κεραίες τοποθετούνται θόλοι. Ο λόγος είναι για να τις προστατεύει από τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Για παράδειγμα στο Τρόοδος είναι απολύτως φυσιολογικό. Το ίδιο όμως συμβαίνει και στον σταθμό της Επισκοπής. Το γεγονός αυτό κάνει πολλούς να πιστεύουν πως εκεί οι Βρετανοί κρύβουν κάτι απόρρητο. 

Στις πλείστες περιπτώσεις οι Μυστικές Υπηρεσίες επιλέγουν πεδιάδες για να εγκαταστήσουν τα συστήματά τους. Ο λόγος που προτιμούν τις πεδιάδες είναι για να φτάνουν τα σήματα χωρίς στρεβλώσεις. 

Η βάση του Γερόλακκου κατάφερε να συλλέξει δεδομένα ακόμα κι από την Ζάμπια για τις συνθήκες του στημένου ατυχήματος αεροπλάνου στο οποίο επέβαινε ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Νταγκ Χαμμαρσκολντ την 18η Σεπτεμβρίου 1961. Σύμφωνα με στοιχεία που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα Αμερικανός αξιωματικός που εργαζόταν στη βάση του Γερόλακκου υπέκλεψε την συνομιλία πιλότου μαχητικού αεροσκάφους που έλεγε στο Κέντρο Ελέγχου της μονάδας του πώς χτύπησε το αεροπλάνο του διπλωμάτη. Για να αντιληφθείτε το μέγεθος δείτε το χάρτη. Η Ζάμπια απέχει από τον Γερόλακκο 5340 χιλιόμετρα.