Ανοίγει το κεφάλαιο παρακολουθήσεις με Pegasus στην Κύπρο-Το κατέχουν οι Αρχές;

Πώς θα ένιωθες εάν γνώριζες πως την ώρα που μιλάς στο κινητό ή που στέλνεις μήνυμα ή που σερφάρεις στο διαδίκτυο κάποιος κάπου, σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, όπως αυτά που βλέπουμε στις ταινίες του Hollywood σε παρακολουθεί, καταγράφει και έχει πρόσβαση σε ότι κι αν κάνεις. Πώς θα ένιωθες εάν κάποιος μπορεί ανά πάσα στιγμή και χωρίς να ελέγχεται, να παρακολουθεί οποιαδήποτε συνομιλία σου με οποιονδήποτε; Μπορεί όντως να μοιάζει με σκηνή βγαλμένη από ταινία δράσης, όπως υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως δεν είναι κάτι πολύ μακρινό από την πραγματικότητα. 

Αυτός είναι και ο σκοπός της νέας επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ήδη διερευνά το σκάνδαλο spyware που προκάλεσε πολιτικό σεισμό σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά και στα ίδια τα θεσμικά όργανα της. Αντιπρόεδρος της επιτροπής, η οποία θα ολοκληρώσει τις έρευνες της σε 12 μήνες, είναι ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου. Ήδη ενώπιον της επιτροπής κατέθεσε ο επικεφαλής της NSO, ο οποίος ρωτήθηκε για το πεδίο που δραστηριοποιείται η εταιρεία του, χωρίς όμως να δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις, σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή του ΑΚΕΛ.

Σημειώνεται ότι η επιτροπή θα ερευνήσει, μπορεί να κάνει συστάσεις, να εκδώσει ψήφισμα, ωστόσο επί της ουσίας δεν θα έχει καμία πραγματική εξουσία να επιβάλλει τιμωρίες ή κυρώσεις.

Τι είναι το λογισμικό Pegasus

Ξεκινώντας από τα βασικά, αποτελεί έτσι κι αλλιώς μια πραγματικότητα που ουδείς αμφισβητεί, ότι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας αιχμής, κυρίως με έδρα στο Ισραήλ, έχουν προχωρήσει στη δημιουργία λογισμικών προγραμμάτων που διαθέτουν αυτές τις δυνατότητες. Εξάλλου το Ισραήλ είναι μια χώρα που ταλαιπωρήθηκε όσο λίγες από τις τρομοκρατικές ενέργειες, όπως χαρακτηρίζονται από τους ίδιους οι επιθέσεις των Παλαιστινίων και των υπόλοιπων μουσουλμάνων γειτόνων τους.

Στα πλαίσια της προσπάθειας για να ανακόψουν τα κύματα των επιθέσεων η Κυβέρνηση της χώρας χρηματοδότησε ερευνητικά προγράμματα και εταιρείες που κατέληξαν στη δημιουργία τέτοιων λογισμικών. Μια εξ αυτών των εταιρειών ήταν η εταιρία NSO Group,  η οποία μπορούσε να εγκαταστήσει το λογισμικό της εύκολα σε κινητά της Αpple και Android, καθώς και άλλων συσκευής με πολύ εύκολο τρόπο και χωρίς ο χρήστης του κινητού να το καταλαβαίνει.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι γνωστά, είναι πως το λογισμικό Pegasus είναι σε θέση να διαβάζει μηνύματα κειμένου, να παρακολουθεί κλήσεις, να συλλέγει κωδικούς πρόσβασης, να παρακολουθεί τοποθεσία, να έχει πρόσβαση στο μικρόφωνο και την κάμερα της συσκευής που τοποθετήθηκε και να συλλέγει πληροφορίες από τις εφαρμογές που είναι εγκατεστημένες στο κινητό.

Πώς αποκαλύφθηκε

Τόσο το λογισμικό, όσο και οι πραγματικά φοβερές ικανότητες του, αποκαλύφθηκαν πριν από έξι χρόνια, όταν το 2016, επιχειρήθηκε να τοποθετηθεί σε κινητό ακτιβιστή υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, η απόπειρα έγινε γνωστή και μετά από έρευνες, αποκαλύφθηκε η προέλευση του λογισμικού υποκλοπής, καθώς και τα κενά στα λογισμικά των κινητών που εκμεταλλεύεται.

Όταν το θέμα έγινε ευρέως γνωστό, έλαβε σημαντική κάλυψη από όλα τα ειδησεογραφικά μέσα σε ολόκληρο των πλανήτη. Οι ειδικοί χαρακτήρισαν το συγκεκριμένο λογισμικό ως την πιο εξελιγμένη επίθεση που έγινε ποτέ μέσω ενός απομακρυσμένου προγράμματος που μπορούσε να αποκτήσει απεριόριστη πρόσβαση εξ αποστάσεως.

Πέντε χρόνια μετά από τις αποκαλύψεις κι αφού προκάλεσε σάλο σε όλο τον πλανήτη, καθώς εντοπίστηκαν πολλοί από τους στόχους που παρακολουθούνταν μεταξύ των οποίων αρχηγοί κρατών, Βασιλιάδες, υπουργοί, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές, δόθηκαν στη δημοσιότητα τα Pegasus Papers, τα οποία περιλάμβαναν μια εις βάθος ανάλυση για το πώς λειτουργεί το σύστημα, ποιοι το αγόρασαν και εναντίον ποιων χρησιμοποιήθηκε.

Τον Αύγουστο του 2016 ένας Άραβας υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έλαβε ένα μήνυμα στο κινητό του που του υποσχόταν αποκαλύψεις μέσα από φυλακές των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων με βασανιστήρια. Το μόνο που είχε να κάνει ήταν να πατήσει έναν σύνδεσμο που συνόδευε το μήνυμα.

Ο Μανσούρ ωστόσο έστειλε τον σύνδεσμο σε ειδικούς στον Καναδά, όπου διαπιστώθηκε πως αν πατούσε το λινκ θα έκανε jailbreak το τηλέφωνό του και θα εγκαθιστούσε εν αγνοία του το λογισμικό. Το λογισμικό εγκαθίσταται μόνο του και συλλέγει όλες τις επικοινωνίες και τις τοποθεσίες των στοχευμένων τηλεφώνων.

Πώς εμπλέκεται η Κύπρος

Όταν για πρώτη φορά αποκαλύφθηκαν στοιχεία για εμπλοκή της Κύρπου επίσημα, αρνείται κατηγορηματικά ότι προμηθεύτηκε το εν λόγω λογισμικό από τη συγκεκριμένη ισραηλινή εταιρεία. Ωστόσο μια σειρά από γεγονότα την εμπλέκουν στην υπόθεση που διερευνάται από το Ευρωκοινοβούλιο, η έρευνα του οποίου ουσιαστικά, μεταξύ των όρων εντολής που έδωσε στην επιτροπή που συστάθηκε, είναι να συμπληρώσει μια λίστα με τις χώρες της ΕΕ που το χρησιμοποιούν. Ήδη η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ισπανία, βρίσκονται ανάμεσα στις χώρες που φέρονται να προμηθεύτηκαν και χρησιμοποιούν το σύστημα.

Πηγαίνοντας πίσω στην εμπλοκή της Κύπρου, όλα ξεκίνησαν με την ανακάλυψη του κατασκοπευτικού βαν στη Λάρνακα. Το βαν, για το οποίο εξάλλου, δεν στοιχειοθετήθηκε υπόθεση. πρόσφατα έκλεισε κι επίσημα, άνηκε σε εταιρεία που συνδεόταν με το εν λόγω σύστημα. Εξάλλου στο γνωστό βίντεο του Forbes που ο ιδιοκτήτης του βαν διαφήμιζε τις ιδιότητες του, ουσιαστικά περιέγραφε τις δυνατότητες που έχει το σύστημα Pegasus.

Κατέχει τέτοιο σύστημα η Κύπρος;

Θεωρείται δεδομένο πως και η Κύπρος όπως κάθε χώρα κατέχει συστήματα παρακολούθησης με το ερώτημα να είναι, αν μεταξύ αυτών είναι και το Pegasus. Επιπλέον τίθεται το ερώτημα σε σχέση με τον τρόπου ελέγχου των εν λόγω συστημάτων, πώς διασφαλίζεται η παρακολούθηση εκείνων και όπου απαιτείται βάση του Νόμου και ποιες είναι οι δικλείδες ασφαλείας για την ορθή χρήση του.

Πάντως στο Ευρωκοινοβούλιο κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην επιτροπή ενώπιον της οποίας βρέθηκε για να δεχθεί ερωτήσει ο Χαϊμ Γκέλφαντ, στέλεχος της NSO, απάντησε αόριστα στο ερώτημα του Γιώργου Γεωργίου, εάν το εν λόγω λογισμικό πουλήθηκε από την εταιρεία του στην Κυπριακή Δημοκρατία. «Όσον αφορά στο ερώτημα ποιος το χρησιμοποιεί, αν το χρησιμοποιεί στην Κύπρο, δεν μπορούμε να απαντήσουμε», περιορίστηκε να πει το στέλεχος της NSO.

Δολοφονία Κασόγκι και Κύπρος

Ο Τζαμάλ Κασόγκι ήταν Σαουδάραβας δημοσιογράφος. Δεν ήταν οποιοσδήποτε δημοσιογράφος, ήταν ένας άνθρωπος που για τρεις δεκαετίες βρισκόταν κοντά στους μονάρχες και διατηρούσε σειρά εφημερίδων και μέσων που τους στήριζαν. Οι σχέσεις σε κάποια στιγμή χάλασαν και ο Κασόγκι διέφυγε στις ΗΠΑ.

Τότε έγινε αρθρογράφος στην Washington Post κι αν και δεν ζητούσε το τέλος της μοναρχίας, εκφραζόταν θετικά για την αραβική άνοιξη σε Αίγυπτο και Τυνησία . Το 2017 σε μια επίσκεψη του στην πρεσβεία της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη, δολοφονείται σχεδόν αμέσως μετά την είσοδο του. Στη συνέχεια οι δολοφόνοι του διαμελίζουν το σώμα του και το εξαφανίζουν.

Προκαλείται παγκόσμιος σεισμός από το ξέσπασμα της είδησης. Δύο μήνες μετά τη δολοφονία και τον τεμαχισμό του, ο Σαουδάραβας αντιφρονών Ομάρ Αμπντουλαζίζ, κάτοικος Καναδά, κατέθεσε μήνυση στο Ισραήλ κατά της NSO Group, κατηγορώντας την εταιρεία που παρέχει στη Σαουδική κυβέρνηση το λογισμικό παρακολούθησης για να κατασκοπεύει αυτόν και τους φίλους του, συμπεριλαμβανομένου του Κασόγκι.

Η λεπτομέρεια που εμπλέκει την Κύπρο, είναι πως ένα χρόνο πριν τη δολοφονία του Κασόγκι, στη Λεμεσό, η NSO διαφήμιζε ότι παρουσίασε τις δυνατότητες του Pegasus, σε αξιωματούχους του Βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας, σε αξιωματούχους του καθεστώτος του δολοφόνησαν τον Τζαμάλ Κασόγκι, δηλαδή.

Το φλέγον ζήτημα

Το ζήτημα που καίει τους Ευρωπαίους, δεν είναι το ίδιο με αυτό που καίει τον μέσο Κύπριο πολίτη. Το μείζων ζήτημα που θέτουν στις Βρυξέλλες στην παρούσα φάση, είναι αν η εταιρεία NSO που διατηρούσε γραφεία στην Κύπρο, πούλησε μέσω της χώρας μας το λογισμικό σε τρίτους, χωρίς προηγουμένως να τηρηθούν οι κανόνες αγοραπωλησίας και εξαγωγής, τέτοιου εξοπλισμού που θεωρείται ανάλογος των στρατιωτικών.

Πάντως ο εκπρόσωπος της εταιρείας στο Ευρωκοινοβούλιο απέρριψε τέτοιο ενδεχόμενο γιατί όπως είπε κάτι τέτοιο απαγορεύεται κι από τους Νόμους που ισχύουν στο Ισραήλ. Ωστόσο δεν απέκλεισε να πωλήθηκε μέσω της Κύπρου λογισμικό ανάλογο του επίμαχου, το οποίο όμως αναπτύχθηκε στην Κύπρο και όχι στο Ισραήλ.

Το όλο ζήτημα δεν αναμένεται να κλείσει σύντομα, αφού η συσταθείσα επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου αναμένεται να περάσει από κόσκινο όλες τις πληροφορίες και να καταλήξει σε κοινό συμπέρασμα καταρτίζοντας τη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που το χρησιμοποιούν. Απώτερος στόχος της επιτροπής, όπως σημειώνεται, είναι η απαγόρευση της χρήσης του Pegasus εναντίον δημοσιογράφων, δικηγόρων και πολιτικών.

Μάλιστα, ευρωπαϊκοί κύκλοι δεν αποκλείουν ακόμα και την επιβολή κυρώσεων ή την αφαίρεση του δικαιώματος ψήφου σε χώρες που προμηθεύτηκαν παράνομα το σύστημα και το χρησιμοποιούν. Πριν συμβεί κάτι τέτοιο ωστόσο, τα κράτη που το προμηθεύτηκαν και το χρησιμοποίησαν κατά παράβαση των εθνικών νόμων και εν αγνοία των πολιτών, είτε αυτό συνέβη για καλό ή για κακό σκοπό, θα πρέπει να λογοδοτήσουν και μαζί τους θα πρέπει να λογοδοτήσουν, και οι αρμόδιοι που κλήθηκαν να το διαχειριστούν.

Εκεί θα διαφανεί και το μέγεθος του ζητήματος, αφού θα κληθούν να δικαιολογήσουν ποιους και γιατί έθεσαν υπό παρακολούθηση, χωρίς προηγουμένως να εξασφαλίσουν τα σχετικά διατάγματα που προβλέπει ο Νόμος από τα Δικαστήρια.