Το άγνωστο σχέδιο Τεύκρος, οι τουρκικές προκλήσεις και οι μεγάλες μάχες του ΚΣΕΔ

Μπορεί το αστυνομικό ρεπορτάζ εκ της φύσεώς του να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με αρνητικές ειδήσεις, αφού, ως επί το πλείστον, μεταφέρονται στους πολίτες πληροφορίες που αφορούν θανάτους, τραυματισμούς, δολοφονίες και γενικότερα διαφόρων ειδών εγκλήματα, ωστόσο μέσα σε αυτό τον κυκεώνα αρνητικών ειδήσεων, υπάρχουν και κάποιες που έχουν πρόσημο θετικό και προέρχονται τις περισσότερες φορές από το Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ).

Οι ειδήσεις που βλέπουν ως συνήθως το φως της δημοσιότητας και αφορούν το ΚΣΕΔ, έχουν σχέση με διάσωση προσώπων από τη θάλασσα, οι οποίες στέφονται σχεδόν πάντα με επιτυχία, γεγονός που δείχνει τη μεγάλη αξία που προσδίδει στην Κυπριακή Δημοκρατία το εν λόγω κέντρο, σώζοντας, από 1995 όταν ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, χιλιάδες πρόσωπα από βέβαιο θάνατο.

Μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία στα πρώτα τριάντα πέντε χρόνια ανεξαρτησίας της να μην είχε τη δυνατότητα να λειτουργεί το δικό της κέντρο Έρευνας και Διάσωσης, με τη συγκεκριμένη δουλειά να αναλαμβάνουν οι Βρετανικές Βάσεις, ωστόσο από τότε που πάρθηκε η απόφαση για τη δημιουργία του, μέχρι και σήμερα, οι διασώσεις ξεπερνούν τις τρεισήμισι χιλιάδες, δηλαδή μία διάσωση κάθε τρεις ημέρες τα τελευταία είκοσι επτά χρόνια. 

Το κρίσιμο 1995 και η εξέλιξη του ΚΣΕΔ

Ο REPORTER επισκέφθηκε το ΚΣΕΔ, όπου ο διοικητής, Ανδρέας Χαραλαμπίδης, και ο Υποδιοικητής, Ανδρέας Ζαχαρίου, μίλησαν για την ιστορία του κέντρου, τα σχέδια σε περιπτώσεις κρίσεων, τις τουρκικές προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν σε πολλά περιστατικά, αλλά και τις ανταποκρίσεις που τους σημάδεψαν.

«Το 1995 αποφασίστηκε η σύσταση του ΚΣΕΔ και μέχρι το 2002, όταν εξασφαλίσαμε τα πρώτα μέσα διάσωσης με τη βοήθεια της Ελλάδας, συνυπήρχε με το ΚΣΕΔ του Ακρωτηρίου. Ήταν τότε που αναλάβαμε πλήρως την έρευνα και διάσωση στην περιοχή ευθύνης μας, η οποία αφορά το FIR Λευκωσίας. Πρόκειται για μια μεγάλη περιοχή σε σχέση με το μέγεθος του νησιού, ωστόσο έχουμε υποχρέωση να παρέχουμε έρευνα και διάσωση.

Η κύρια αποστολή του ΚΣΕΔ είναι να παρέχει βοήθεια σε οποιονδήποτε κινδυνεύει ένεκα ενός ναυτικού ή αεροπορικού ατυχήματος, μέσα στην περιοχή ευθύνης μας. Επιπλέον, όμως, στο ΚΣΕΔ ανατέθηκαν ρόλοι και αποστολές προς όφελος της Δημοκρατίας. Έχουμε να διαχειριστούμε πέραν της έρευνας και διάσωσης, άλλους τρεις πυλώνες. Πρόκειται για το συντονιστικό κέντρο Ζήνων, το οποίο ιδρύθηκε το 2016, ο παράκτιος σταθμός Κύπρος Ράδιο, που ανέλαβε την ευθύνη λειτουργίας του το ΚΣΕΔ το 2015, και το δορυφορικό κέντρο ελέγχου αποστολών, που παρέχουμε υπηρεσίες διαλογής συναγερμών κινδύνων από πλοία, αεροσκάφη και άτομα, στην περιοχή ευθύνης μας», ανέφερε ο διοικητής, Ανδρέας Χαραλαμπίδης.

Σε ό,τι αφορά στη διοίκηση του ΚΣΕΔ, ο διοικητής υπάγεται στον υπουργό Άμυνας, γεγονός που θεωρείται εξέχουσας σημασίας, καθότι υπάρχει αμεσότητα στη λήψη απόφασης, αφού σε περίπτωση που υπήρχαν ενδιάμεσα κλιμάκια, θα επιβάρυναν ή θα μεγάλωναν τη διαδικασία που ακολουθείται, με αποτέλεσμα να τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Ουσιαστικά, ο Υπουργός Άμυνας έχει την ευθύνη για οργάνωση και λειτουργία του κέντρου, ενώ ο υπουργός Μεταφορών έχει την ευθύνη για τεχνοοικονομική υποστήριξη του κέντρου. 

Τα δύο σχέδια χειρισμού του ΚΣΕΔ

Το Κέντρο λειτουργεί στη βάση δύο σχεδίων, που εφαρμόζονται αναλόγως της κατάστασης που καλούνται να διαχειριστούν και τα οποία εκδόθηκαν από τον υπουργό Άμυνας, έπειτα από έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου.

Το πρώτο και πιο γνωστό είναι το σχέδιο «Νέαρχος», που τέθηκε σε εφαρμογή πάμπολλες φορές στο παρελθόν. Σύμφωνα με τον υποδιοικητή Ανδρέα Ζαχαρίου «το σχέδιο Νέαρχος είναι το Ευαγγέλιο μας κατά τις επιχειρήσεις».

Σε αυτό αναφέρονται όλες οι αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και όχι μόνο του ΚΣΕΔ. Μέσα στο σχέδιο καθορίζονται τα πρωτεύοντα μέσα και τα επικουρικά μέσα. Πρωτεύοντα νοούνται τα ελικόπτερα της Ε.Φ (Μοίρα 460) και της Αστυνομίας (ΜΑΕΠ), τα πλωτά μέσα του Ναυτικού, της Λιμενικής Αστυνομίας που βρίσκονται σε όλα τα σημεία του νησιού από το Παραλίμνι μέχρι το Λατσί, καθώς επίσης η ΕΜΑΚ, με αερομεταφερόμενη ομάδα, αλλά και δύο ομάδες νοσηλευτών που υπάρχουν στα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου.

«Αυτό είναι από τα τελευταία που υλοποιήθηκαν, καθότι προηγουμένως έπρεπε να ανακληθούν οι νοσηλευτές για ένα επεισόδιο, ενώ πλέον είναι εκεί και ανταποκρίνονται όταν παραστεί ανάγκη. Έχουμε επίσης τους δύτες της ΜΥΚ και της Αστυνομίας, δύο UAV που στέλνουν εικόνα απευθείας, καθώς και οχήματα με κάμερες εμβέλειας είκοσι χιλιομέτρων. Σημειώνω ότι κάθε βάση έχει μικρά ταχύπλοα μέσα που ανταποκρίνονται σε πέντε λεπτά, όταν για παράδειγμα κινδυνεύει ένας λουόμενος», τόνισε ο κ. Ζαχαρίου.

Σε ό,τι αφορά στα επικουρικά μέσα, αυτά μπορούν να ενεργοποιηθούν μετά από έγκριση των αρμοδίων Τμημάτων. Ως συνήθως, αυτά χρησιμοποιούνται όταν μια επιχείρηση είναι περίπλοκη ή υπάρχει ανάγκη μαζικής διάσωσης.

Το δεύτερο και πιο άγνωστο σχέδιο, είναι το «Τεύκρος», το οποίο εφαρμόζεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις που μπορεί να χαρακτηριστούν κρίσεις για τη Δημοκρατία. Μέχρι σήμερα, ευτυχώς, δεν χρειάστηκε να εφαρμοστεί στην ολότητά του.

Όταν τεθεί σε εφαρμογή το «Τεύκρος», ενεργοποιείται το κέντρο «Ζήνων», που χρησιμοποιείται για διαχείριση κρίσεων και μεταβαίνουν στο χώρο που στεγάζεται όλοι οι λειτουργοί όλων των εμπλεκόμενων Υπουργείων, αλλά και οι πολιτικοί προϊστάμενοι που πρέπει να διαχειριστούν την κρίση.

Όπως εξήγησε ο κ. Χαραλαμπίδης, «εάν έχουμε ένα μεγάλο περιστατικό με ένα κρουαζιερόπλοιο για παράδειγμα, που θα πρέπει να γίνει εκκένωσή του ή μπορεί να έχουμε μεγάλο αριθμό τραυματιών ή ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, χρειάζεται πάρα πολύ καλός συντονισμός. Το σχέδιο Τεύκρος δεν έχει ενεργοποιηθεί σε πλήρη εφαρμογή. Μπορεί να έχει ενεργοποιηθεί μέρος του, κάποιες φορές, αλλά να φτάσουμε σε σημείο να ενημερώσουμε τον υπουργό ότι η κατάσταση οδηγείται σε κρίση, ευτυχώς δεν έχει συμβεί και μακάρι να μην συμβεί, γιατί έχει μεγάλο αριθμό περιστατικών απωλειών ζωής».

Η τελευταία κρίση που χρειάστηκε το κέντρο αφορούσε τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένο καλοκαιριού στα χωριά της Λεμεσού και της Λάρνακας. Παρότι δεν αφορούσε περιστατικό έρευνας και διάσωσης, εντούτοις, λόγω της τεχνογνωσίας που έχει το ΚΣΕΔ, το κέντρο στήθηκε στο συγκεκριμένο χώρο, ώστε να υπάρχει άριστη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών.

Τα περιστατικά που τους σημάδεψαν και η χρονιά-ρεκόρ

Τόσο ο διοικητής, όσο και ο υποδιοικητής του ΚΣΕΔ έχουν μεγάλη εμπειρία από δύσκολα περιστατικά, αφού κλήθηκαν να διαχειριστούν στα χρόνια που βρίσκονται στο κέντρο, εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες δύσκολες περιπτώσεις, οι οποίες στέφθηκαν με επιτυχία. Σε αυτά τα χρόνια ξεχωρίζουν τρία περιστατικά, που έμειναν βαθιά χαραγμένα στη μνήμη τους.

Το πρώτο, αφορούσε μετανάστες, το 2014, οι οποίοι επέβαιναν σε πλοιάριο και βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές, γύρω στα 60 ναυτικά μίλια. Σε εκείνη την περίπτωση, λόγω των συνθηκών, δεν μπορούσαν να μεταβούν στο σημείο άλλα πλοία ή πτητικά μέσα και μέσα από την μεγάλη προσπάθεια που καταβλήθηκε, επετεύχθη η μεταφορά τους στη στεριά.

Εκείνη η χρονιά, λόγω αυτού του περιστατικού, ήταν η δεύτερη στα χρονικά με τις περισσότερες διασώσεις από το ΚΣΕΔ, αφού ξεπέρασε τις 340. Η χρονιά με το ρεκόρ διασώσεων ήταν το 1997, όταν το ΚΣΕΔ κλήθηκε να προσφέρει βοήθεια σε πολίτες που βρίσκονταν στο κρουαζιερόπλοιο Romantica. To κρουαζιερόπλοιο είχε αποπλεύσει στις 4 Οκτωβρίου από την Αίγυπτο, με προορισμό τη Λεμεσό. Σε κάποια στιγμή, όταν το Romantica βρισκόταν περίπου εξήντα ναυτικά μίλια μακριά από τη Λεμεσό, τυλίχθηκε στις φλόγες. Τότε, με την άμεση επέμβαση του ΚΣΕΔ επετεύχθη η διάσωση πάνω από 600 ανθρώπων.

«Είχαμε επίσης την πτώση ενός μικρού αεροσκάφους που πετούσε από την Πάφο προς τη Βηρυτό, το 2015. Είχε καταπέσει σε απόσταση 40 ναυτικών μιλιών από τη Λάρνακα και σε αυτό το περιστατικό είχαν εμπλακεί πάρα πολλές δυνάμεις για έρευνα και εντοπισμό των δύο επιβαινόντων. Δυστυχώς δεν υπήρχαν διασωθέντες.

Σε ένα άλλο περιστατικό υπήρχαν 26 μετανάστες σε σκάφος τριών μέτρων, με τις καιρικές συνθήκες να ήταν πάρα πολύ κακές, που δεν επέτρεπαν σε σκάφη να πλησιάσουν. Αναγκαστήκαμε να τους περισυλλέξουμε από τη βάρκα έναν-έναν με το ελικόπτερο. Ήταν μια δύσκολη περίπτωση», είπε ο διοικητής του ΚΣΕΔ.

«Έχουμε ευθύνη για τα πλοία υπό κυπριακή σημαία σε όλο τον κόσμο»

Παράλληλα, το κέντρο έχει την ευθύνη να διερευνά κάθε περιστατικό κινδύνου, που αφορά σκάφος με κυπριακή σημαία ανά το παγκόσμιο και να επιβεβαιώνει ότι κάποιο ΚΣΕΔ στην περιοχή που βρίσκεται το πλοίο έχει αναλάβει το περιστατικό, εφόσον είναι αληθινός ο συναγερμός.

Αν διαπιστώσουμε, υπέδειξε ο κ. Χαραλαμπίδης, «ότι δεν έχει επιληφθεί το ΚΣΕΔ της περιοχής ή ότι δεν υπάρχει ΚΣΕΔ, όπως συνέβη κάποιες φορές, θα πρέπει το δικό μας ΚΣΕΔ να χειριστεί το περιστατικό από το κέντρο. Άρα εμείς φροντίζουμε να έχουμε τα κατάλληλα συστήματα, ώστε να επικοινωνούμε και να βλέπουμε ποια άλλα πλοία βρίσκονται στην περιοχή, τα οποία θα εκτρέψουμε στο σημείο για να βοηθήσουν».

Τρανό παράδειγμα αποτελεί ένα περιστατικό που σημειώθηκε πριν δύο χρόνια στην Αφρική και πιο συγκεκριμένα μεταξύ Γκαμπόν και Καμερούν. «Ενημερωθήκαμε για άνθρωπο στη θάλασσα και στην περιοχή δεν υπήρχε οργανωμένο ΚΣΕΔ. Έμεινε υπό τη δική μας ευθύνη, εκτρέψαμε πλοία, διεξήγαγαν έρευνες και άρχισαν έρευνες. Με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, όταν τους καλέσει ένα ΚΣΕΔ, πρέπει να μεταβούν στο σημείο και να παρέχουν βοήθεια.

Έχουμε ένα τεράστιο στόλο παγκοσμίως, που ξεπερνούν τα 1500 πλοία, άρα αντιλαμβάνεστε πόσα περιστατικά μπορούν να συμβούν στη θάλασσα. Είναι γι’ αυτό που λειτουργεί σε 24ωρη βάση το Κέντρο», συμπλήρωσε ο κ. Ζαχαρίου.

Οι Τούρκοι τρέχουν σε περιστατικά για να αδειάσουν το ΚΣΕΔ

Σαν να μην τους αρκεί η πίεση χρόνου που έχουν κάθε φορά που καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα περιστατικό, οι εργαζόμενοι του ΚΣΕΔ βρίσκουν σε αρκετές φορές απέναντί τους τους Τούρκους, οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία και κατ’ επέκταση ούτε το FIR Λευκωσίας, με αποτέλεσμα να τρέχουν να προλάβουν ένα περιστατικό, για να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της Κύπρου στην περιοχή.

«Έχουμε να αντιμετωπίσουμε το κεφάλαιο τουρκικές προκλήσεις στην προσπάθειά μας για έρευνα και διάσωση. Είναι πάρα πολύ σημαντικό, πέραν του να σωθεί μια ζωή, να ανταποκριθούμε πρώτοι σε ένα περιστατικό, διότι η Τουρκία, επειδή έχει και τον στόλο και την παρουσία στην περιοχή, τρέχει να ανταποκριθεί για να δηλώσει ότι εκείνη εκτελεί έρευνα διάσωσης.

Μάλιστα, στο περιστατικό με το μικρό αεροσκάφος που κατέπεσε το 2015, ήταν ένα απ’ αυτά που έτρεξε η Τουρκία με πολεμικό σκάφος να ανταποκριθεί και να το θέσει υπό τον συντονισμό της. Ευτυχώς τους προλάβαμε και πήγαμε πρώτοι στο σημείο με σκάφος και ελικόπτερο και επιληφθήκαμε του περιστατικού», τόνισε ο κ. Χαραλαμπίδης και εξήγησε ότι «εμείς χειριζόμαστε περιστατικά σε όλο το FIR Λευκωσίας. Ανταποκρινόμαστε σε περιστατικά, με κινητοποίηση ή εκτροπή σκαφών που βρίσκονται κοντά στο πλοίο που κινδυνεύει. Κάναμε επιχειρήσεις μέχρι και στον Απόστολο Ανδρέα, πρόσφατα».

Είκοσι πέντε ασκήσεις ανά έτος-Ξεχωρίζουν «Αργοναύτης» και «Νέμεσις»

Πάντως, για να φέρει εις πέρας τις αποστολές του, το ΚΣΕΔ πραγματοποιεί κάθε χρόνο σειρά ασκήσεων, ώστε να διατηρούνται τα μέλη του σε ετοιμότητα σε περίπτωση που υπάρξει πραγματική ανάγκη. Για τον λόγο αυτό, διοργανώνονται γύρω στις 25 ασκήσεις, με τη συμμετοχή γειτονικών χωρών και χωρών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.

«Μεταξύ αυτών, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Αγγλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Αξιολογούμε μέσα από τις ασκήσεις τις επιχειρησιακές δυνατότητες, ώστε, σε περίπτωση που προκύψει ανάγκη συνεργασίας για κάποιο περιστατικό, να είμαστε έτοιμοι», σημείωσε ο κ. Χαραλαμπίδης.

Οι πιο σημαντικές ασκήσεις είναι η «Αργοναύτης» και η «Νέμεσις». Η «Αργοναύτης» είναι πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας και προέκυψε να γίνεται μετά την εκκένωση του Λιβάνου, το 2006. Στο σενάριο της άσκησης υπάρχει η έρευνα και διάσωση με τη συμμετοχή αεροσκαφών και πλοίων.

Η δεύτερη άσκηση είναι η «Νέμεσις», η οποία γίνεται υπό τον συντονισμό του ΚΣΕΔ και η οποία ξεκίνησε μετά την εξαγγελία για υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Δημοκρατίας, το 2012.

«Προέκυψε η ανάγκη ανταπόκρισης σε πλοία ή πλατφόρμες που δύναται να δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ. Σε αυτή περιλαμβάνονται σενάρια για κατάσταση κινδύνου που μπορεί να προκύψουν, όπως τρομοκρατικές ενέργειες, φωτιά σε πλατφόρμα, τραυματίες στην πλατφόρμα, εκκένωση, θαλάσσια ρύπανση και λοιπά.    

Πρόκειται για πάρα πολύ σημαντική άσκηση, διότι οι εταιρείες που έχουν αναλάβει την εξόρυξη αισθάνονται πως υπάρχει οργανωμένο κράτος και ότι οι υπηρεσίες, εάν χρειαστεί, είναι έτοιμες να το πράξουν.

Έχει συμβεί πριν λίγες μέρες ένα περιστατικό πάνω σε πλατφόρμα, ενημερωθήκαμε εμείς για άτομο με συμπτώματα καρδιακού επεισοδίου, μετέβη ελικόπτερο της Μοίρας 460 και τον μετέφερε σε νοσοκομείο της Δημοκρατίας. Είναι γι’ αυτό που αποτελεί πολύ σημαντικός ο χειρισμός ενός περιστατικού από τους ανθρώπους που εργάζονται στο ΚΣΕΔ, οι οποίοι είναι για αρκετά χρόνια στις θέσεις τους, ώστε να αποκτούν την ανάλογη εμπειρία», τόνισε ο κ. Ζαχαρίου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Φθάνει εντός της ημέρας η έκθεση για το μοιραίο σχοινί-Στον Σαββίδη ο φάκελος
• Αναβάθμισαν το σύστημα για να τσακώνουν τους ανέντακτους εφέδρους οι Αρχές
• Έρχονται οι «αξιωματικοί γραφείου» στην ΕΦ-Τι αλλάζει για προαγωγές και κρίσεις
• Έστησαν στον τοίχο Εισαγγελία και ΥΠΑΜ, για τον Συνταγματάρχη με τα ναρκωτικά