Νόμος… λαβύρινθος η ευθανασία-Τα κολλήματα, οι φόβοι και η γραμμή της Εκκλησίας

Στα βαθιά μπαίνει σιγά σιγά η συζήτηση για την ευθανασία στην Κύπρο, με τις απόψεις να διίστανται, αφού από τη μια υπάρχουν αυτοί που προκρίνουν την εφαρμογή της Νομοθεσίας που θα δίνει δικαίωμα στον ασθενή να επιλέξει, ενώ από την άλλη, η εκκλησία τραβάει κόκκινη γραμμή, αφού θεωρεί πως δεν θα πρέπει να υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση σε θέματα ζωής και θανάτου.  

Η ευθανασία ή όπως προτιμάται να ονομάζεται, ιατρικός υποβοηθούμενος θάνατος, ήδη έχει υιοθετηθεί από αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες, με τελευταία την Αυστρία, τον περασμένο Δεκέμβριο, η οποία μετά από δικαστική απόφαση υιοθέτησε τη νέα Νομοθεσία.

Στην Κύπρο, άρχισε δειλά δειλά ένας κύκλος συζητήσεων γύρω από το συγκεκριμένο θέμα, με τους πλείστους αρμόδιους να θεωρούν πως ήρθε η ώρα της υιοθέτησης της ευθανασίας και στον τόπο μας, με κάποια σημαντικά ωστόσο ζητήματα και προβλήματα που κρύβονται πίσω από την εν λόγω Νομοθεσία, να τίθενται ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Βουλή. 

Όπως έγινε ξεκάθαρο κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η απόφαση δεν αφορά επιλογή ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, αλλά αφορά επιλογή ανάμεσα σε ένα επώδυνο ή αξιοπρεπή θάνατο για ασθενείς που έχουν διαγνωστεί ότι θα καταλήξουν σε κάποιο χρονικό διάστημα.

Την ίδια ώρα, εγέρθηκαν καίρια νομικά ζητήματα, τα οποία αφορούν επίσης και την επιθυμία του ασθενούς για να θέσει τέρμα στη ζωή του, ενόσω βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση και κατά πόσο είναι εφικτό να εκφράζει εκ των προτέρων τη βούλησή του. Για παράδειγμα, όπως σημείωσε η πρόεδρος της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, «μετά από ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, εάν θα πρέπει να παραμένει στον αναπνευστήρα ο ασθενής, ή εάν η βούλησή του είναι να μην μπαίνει σε αναπνευστήρα».

Ταυτόχρονα, καθορίστηκε επίσης ένα αυστηρό πλαίσιο υιοθέτησης του ιατρικώς υποβοηθούμενου θανάτου, καθώς τέτοιες αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται έπειτα μόνο από γνωμοδοτήσεις ιατροσυμβουλίων, ακόμα και μετά από εξετάσεις ψυχολόγων και ψυχιάτρων, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι είναι δική του απόφαση. Μάλιστα, κατατέθηκαν σημαντικά έγγραφα και ογκώδεις μελέτες στην επιτροπή, από πλευράς του Δικηγορικού Συλλόγου και συνεπώς θα χρειαστεί χρόνος για τη νομοθέτηση της ευθανασίας στην Κύπρο. Όπως υπέδειξε μάλιστα η κ. Χαραλαμπίδου, «πολύ φοβούμαι επειδή έρχονται και Προεδρικές Εκλογές, σε τέτοιες περιόδους το πολιτικό κόστος και ο φόβος αντιδράσεων θα είναι αποτρεπτικός για να μπουν τέτοια ζητήματα επί τάπητος».

Η νομική πτυχή της ευθανασίας

Ένα δεδομένο και ένα ερώτημα, έχει εκφράσει στην Επιτροπή της Βουλής, εκ μέρους του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, ο Αχιλλέας Δημητριάδης. «Το θέμα είναι υπαρξιακό από πλευράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γι' αυτό τον λόγο έχουμε ένα δεδομένο και ένα ερώτημα. Το δεδομένο είναι ότι ένας άνθρωπος έχει δικαίωμα στη ζωή και το ερώτημα είναι εάν ο ίδιος ο άνθρωπος δικαιούται να έχει ένα αξιοπρεπή θάνατο». Μάλιστα, ο κ. Δημητριάδης, αναφέρθηκε και στην πρόσφατη υπόθεση που προκάλεσε σοκ στην κυπριακή κοινωνία, όπου άνδρας σκότωσε τη σύζυγό του, αφού όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε δεν ήθελε να βασανίζεται με τη χρόνια πάθησή της. 

Από την πλευρά του, ο δικηγόρος Αλέξανδρος Κληρίδης, υπέδειξε ότι πρέπει να βρεθεί το νομοθετικό πλαίσιο και ποιες αλλαγές μπορούμε να κάνουμε για την υλοποίηση της ευθανασίας. «Εννοείται ότι πάντοτε μιλάμε για επιλογή και όχι υποχρέωση της ευθανασίας. Εμείς νομοθετούμε για όλους τους πολίτες και εννοείτε όποιος είναι πιστός, προφανώς και δεν θα επιλέξει την πορεία της ευθανασίας. Το πιο επικίνδυνο ερώτημα, είναι τι γίνεται όταν το ίδιο άτομο δεν είναι σε θέση να αποφασίσει, τότε ποιος αποφασίζει και εάν υπάρχει δικαίωμα γι' αυτό; Πρέπει να απασχοληθούμε έντονα στις ερμηνείες. Τι είναι αυτοκτονία, τι είναι ευθανασία, τι θεωρούμε ικανό και ανίκανο άτομο να αποφασίσει, ποιος είναι ο ασθενής, και ποια θεωρούνται νομικά άτομα και ποια είναι τα κατάλληλα άτομα που μπορούν να αποφασίσουν για ένα άτομο».

Κάθετη η άποψη της Εκκλησίας στα περί ευθανασίας

Αντίθετη κατά την υλοποίηση της ευθανασίας είναι η θέση της Εκκλησίας, η οποία θεωρεί ότι η ζωή βρίσκεται στα χέρια του Θεού και δεν γίνεται να υπάρχουν ανθρώπινες παρεμβάσεις. Όπως υπέδειξε ο Αρχιμανδρίτης Γεωργίος Χριστοδούλου,«το θέμα έχει απασχολήσει τη Σύνοδο της Εκκλησίας, πολλαπλός σε αυτό το θέμα και πάντοτε η Εκκλησία είναι ανοικτή στον διάλογο και αφουγκράζεται βέβαια τα μηνύματα των σύγχρονων δεδομένων. Μέσα στα πολλαπλά που κάποιος πρέπει να δει, είναι και την κουλτούρα ενός λαού. Βέβαια ο πολιτισμός αυτού του τόπου, εδράζεται σε δυο πυλώνες. Στην Αρχαία Ελληνική Αντίληψη και παραπέμπω στον Ιπποκράτη και στον όρκο του, ο οποίος μάλιστα λέει ότι ούτε καν θα δώσω συμβουλή όσο αφορά στη διακοπή του θανάτου. Έτσι λοιπόν, τίθεται το δίλημμα, εάν είναι ένας αξιοπρεπής θάνατος η ευθανασία».

Το ζήτημα του ιατρικώς υποβοηθούμενου θανάτου, πρέπει να αναλυθεί πιο φιλοσοφικά υπό το χρίσμα της Εκκλησίας, είναι η άποψη του Αρχιμανδρίτη, ο οποίος σημείωσε ότι πρόκειται για ένα σοβαρό ζήτημα η ευθανασία, «ωστόσο το θέμα το οποίο θέτει η Εκκλησία είναι το κατά πόσο ο άνθρωπος έχει ιδιοκτησιακά δικαιώματα στη βιολογική ύπαρξή του; Και σε τελική ανάλυση, η ελευθερία του ατόμου είναι ανώτερη από την αξία της ζωής; Η ζωή ανάγεται στην υπέρτατη αρχή που είναι ο Θεός». 

Θέλουν υιοθέτηση της ευθανασίας παρά τα προβλήματα οι Βουλευτές

Τα διαβήματα ώστε να βρεθεί η χρυσή τομή για την υιοθέτηση της ευθανασίας και στην Κύπρο, επιθυμούν να κάνουν από την πλευρά τους οι Βουλευτές, με την Πρόεδρο της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου να αναφέρει ότι, «είναι ένα δύσκολο θέμα, που περιβάλλεται από προκαταλήψεις, το οποίο οφείλουμε να αγγίξουμε, με οποιοδήποτε πολιτικό κόστος. Δεν πρόκειται για επιλογή ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Πρόκειται για επιλογή ανάμεσα σε ένα βάναυσο και αξιοπρεπή θάνατο. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, άρχισαν να υιοθετούν τις συγκεκριμένες πρόνοιες». 

Στο ίδιο μήκος κύματος, ήταν και η άποψη που εκφράστηκε από τον Βουλευτή του ΑΚΕΛ, Γιώργο Κουκουμά, ο οποίος υπογράμμισε ότι δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού η ευθανασία. «Το ζήτημα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και από θρησκευτικής άποψης και εμείς έχουμε ως θέση αρχής ότι δεν θα έπρεπε να παρεμβαίνει η εκκλησία στις επιτροπές. Το κράτος νομοθετεί για τους πολίτες, και η εκκλησία μπορεί να θέτει κανόνες για τους πιστούς. Το ζήτημα ευθανασίας έχει πολλές πτυχές, δεν είναι οριστική η τοποθέτησή μας, αλλά είναι μερικοί προβληματισμοί. Σίγουρα όταν έρχεται η επιλογή σε ένα βάναυσο ή αξιοπρεπή θάνατο, είναι και το ερώτημα εάν πρέπει να αφήνουμε κάτι αρρύθμιστο ή πρέπει να παρεμβαίνει το κράτος για να το ρυθμίζει.

Από την πλευρά της, η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, σημείωσε ότι «είναι ένα θέμα το οποίο στην κοινωνία μας συζητείται. Οι απόψεις σίγουρα διίστανται και είναι ένα θέμα θρησκευτικής, κοινωνικής και νομικής πλευράς. Είναι κάτι που δημιουργεί ιδιαίτερους προβληματισμούς». 

Σε αχαρτογράφητα νερά βρίσκεται ακόμη η Κύπρος γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα, υπέδειξε η Βουλευτής των Οικολόγων, Αλεξάνδρα Ατταλίδου. «Η συζήτηση γίνεται για τους χρόνιους ασθενείς και περιπτώσεις που υπάρχει η μη ανατρέψιμη κατάσταση. Πρέπει να γίνει μια προσέγγιση ανθρωπιστική και όχι από νομικής πλευράς. Θεωρώ ότι η εκκλησία έχει ένα εξέχων ρόλο, υπάρχουν και άτομα όμως που δεν είναι σε μια εκκλησία. Το κράτος πρέπει να δει το θέμα από πλευράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και όχι θρησκευτικής άποψης. Η ζωή είναι το ύψιστο δικαίωμα και πουθενά δεν αναφέρεται ότι υποχρέωση. Χωρίς να χωριστούμε σε στρατόπεδα, μπορούμε να πάμε παρακάτω».

Από τη σκοπιά της ιατρικής επιστήμης

Πολύπλοκο χαρακτήρισε την ίδια ώρα το ζήτημα της ευθανασίας, η Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας, Χριστίνα Γιαννάκη, η οποία όπως εξήγησε, «είναι ένα πολύπλοκο θέμα που άπτεται της ηθικής και της βιολογικής ύπαρξης του ανθρώπου. Ήταν υπό συζήτηση στην ιατρική κοινότητα, νομικών και θεολόγων. Ο ασθενής που βρίσκεται στο τελικό στάδιο, δεν παίρνει την απόφαση ο ίδιος ο ασθενής αλλά οι δικοί του, λόγω της κατάστασης που βρίσκεται και της φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνει. Είναι ένα ζήτημα που λαμβάνουν τα κοντινά πρόσωπα. Η επιστήμη έχει προοδεύσει και φυσικά θα πρέπει στο τέλος να δίνεις τη λύση σε ένα άνθρωπο που πραγματικά υποφέρει και θα πρέπει να του δοθεί το δικαίωμα στην αφαίρεση της ζωής. Έχουμε βοηθήσει αρκετό κόσμο να δώσει τα όργανα και είχαμε πάρα πολλούς ασθενείς που έδωσαν όργανα σε άλλους και αυτή την απόφαση την παίρνουν οι ίδιοι οι συγγενείς όταν ο ασθενής είναι κλινικά νεκροί ή είναι σε καταστολή».  

Από τη δική του πλευρά, ο Δρ. Κωνσταντίνος Φελλάς, ανέφερε ότι το θέμα της ευθανασίας, απασχολεί έντονα την εθνική επιτροπή βιοηθικής. «Τα ηθικά ερωτήματα για την ευθανασία είναι πολλά, μερικά απ΄ αυτά είναι εάν η ευθανασία είναι έγκλημα και ποια είναι η σχέση της ευθανασίας με το ιατρικό καθήκον; Πολύ σημαντικό να σκεφτούμε επίσης, με το τι γίνεται με τα παιδιά και τι γίνεται για τους φυλακισμένους. Εάν κάποιο κράτος νομοθετήσει γύρω από την ευθανασία, θα τους αφορά όλους; Δεν πρέπει να αντικαταστήσει την ανακουφιστική φροντίδα που οφείλει ένα κράτος να παρέχει στους συμπολίτες μας. Ταυτόχρονα, πρέπει να αφουγκραστούμε και τον παλμό της κοινωνίας, για να δούμε τις γνώσεις, στάσεις και απόψεις των συμπολιτών μας».