«Δικαιολογημένα τα θύματα νιώθουν αποκαρδιωμένα-Το κράτος πρέπει να τα στηρίζει»

Έχουν μεσολαβήσει τέσσερις μήνες, από τότε που η Άντρη Ελευθερίου κατήγγειλε στην Αστυνομία σεξουαλική κακοποίηση από πρώην παράγοντα της Κυπριακής Ολυμπιακής Επιτροπής, σε δύο περιπτώσεις ενόσω βρισκόταν στο εξωτερικό. Μέσα σε αυτό το διάστημα και μετά την γενναία κίνηση της Άντρης Ελευθερίου, πολλές γυναίκες βρήκαν το θάρρος και το κουράγιο να βγουν μπροστά και να καταγγείλουν και αυτές με την σειρά τους, τους θύτες τους, οι οποίοι τους στέρησαν ένα κομμάτι της ψυχής τους.

Τέσσερις μήνες μετά και ενώ τα γεγονότα ήταν γνωστά, αφού η Άντρη Ελευθερίου είχε μιλήσει ξανά δημόσια χωρίς όμως οποιοσδήποτε αρμόδιος να συγκινηθεί για τις καταγγελίες της, η Νομική Υπηρεσία αποφάσισε ότι δεν δικαιολογείται ποινική δίωξη εναντίον του φερόμενου ως δράστη λόγω νομικού κολλήματος. Γεγονός που έφερε αντιδράσεις και επικρίσεις, με την κοινή γνώμη να κάνει λόγο για κουκούλωμα, ενώ ίδια ήταν και η θέση της Άντρης Ελευθερίου, η οποία έγραψε πως «το κατεστημένο είναι πολύ στημένο». 

Με την νέα τροπή που πήραν τα πράγματα, διερωτάται κανείς, πώς οι γυναίκες που έχουν βιώσει παρόμοια περιστατικά να εμπιστευτούν και να προχωρήσουν σε καταγγελία στην Αστυνομία; Πώς μπορεί κάποιος να μιλάει για Δικαιοσύνη και να προτρέπει τα θύματα να σπάσουν την σιωπή τους, όταν αποθαρρύνονται με αυτό τον τρόπο;

Ευτυχώς στις πλείστες  των περιπτώσεων, ο δρόμος για την Δικαιοσύνη δεν είναι μονόδρομος. Παρόλο που η υπόθεση της Άντρης μπήκε στα συρτάρια, μπορεί να διεκδικήσει μέσω αστικής δίωξης, αποζημίωση για το ψυχολογικό κόστος που υπέστη και με αυτό τον τρόπο να αποδοθεί έστω και αργά «Δικαιοσύνη».

Σε δηλώσεις της στο REPORTER, η Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Σουζάνα Παύλου, αναφέρει ότι υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση από την Νομική Υπηρεσία ως προς την εξέταση του μαρτυρικού υλικού ώστε να αποφασιστεί εάν θα διωχθεί ή όχι ο φερόμενος θύτης, ενώ η εξήγηση που δόθηκε από πλευράς Αστυνομίας ήταν νομικά κωλύματα με βάση την ισχύουσα νομοθεσία κατά τον επίδικο χρόνο. 

Όπως ανέφερε η κ. Παύλου, «η απόφαση του Γενικού Εισαγγελέα καθυστέρησε πάρα πολύ, απαράδεκτα κιόλας θεωρώ, διότι η Άντρη Ελευθερίου περιμένει εδώ και μήνες για να δει αν θα προχωρήσει η υπόθεση».

«Τα θύματα δικαιολογημένα μπορεί να νιώσουν αποκαρδιωμένα»

Παρά το γεγονός ότι η Άντρη μοιράστηκε δημόσια την ιστορία της πριν μερικά χρόνια, η υπόθεσή της ήρθε ξανά στο φως μετά από το ξέσπασμα του #metoo στην Ελλάδα, με την πολιτεία και τους αρμόδιους να την διαβεβαιώνουν ότι θα σταθούν στο πλευρό της, καλώντας μάλιστα όλα τα θύματα να σπάσουν τη σιωπή τους.  

Ωστόσο, τέσσερις μήνες, η υπόθεση έκλεισε, (σ.σ όπως έκλεισαν και τα φώτα της δημοσιότητας), χωρίς στο τέλος το κράτος να στηρίξει, όχι στα λόγια αλλά στις πράξεις, την Άντρη Ελευθερίου, με την Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου να τονίζει πως έπρεπε να βοηθηθεί ώστε να προχωρήσει η υπόθεση αστικά. 

«Είναι κάτι που έπρεπε ήδη να έχει γίνει. Το κράτος μπορεί και το ζητούμε, να δείξει έμπρακτα την στήριξή του στην Άντρη και να προσφέρει νομική αρωγή, για την αξιοποίηση κάθε διαθέσιμης νομικής οδού, ώστε να προχωρήσει η υπόθεση αστικά για αποζημίωση, για το σωματικό, ψυχολογικό και άλλο κόστος που υπέστη. Η ποινική διαδικασία δεν είναι η μόνη διαδικασία για πρόσβαση στην Δικαιοσύνη. Το αίτημά μας αυτό, είναι υποχρέωση που προκύπτει μέσα από το άρθρο 30 της σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Θα έπρεπε ήδη να έχουν πει ότι θα στηρίξουν με κάθε τρόπο την Άντρη να προχωρήσει αστικά για να βρει το δίκαιο της».

Είναι αυτό ένα βήμα που θα έκανε και τις υπόλοιπες γυναίκες να νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια και σιγουριά όσον αφορά τις δικές τους καταγγελίες; Αναμφίβολα, όταν το κράτος στηρίζει ανοιχτά, με έναν τέτοιο τρόπο έναν άνθρωπο που έπεσε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, είναι το σημαντικότερο μήνυμα που μπορεί να στείλει στην κοινωνία και σε όλα τα θύματα, ότι δεν είναι μόνα τους...

Προς το παρόν όμως, όπως δηλώνει και η κ. Παύλου, δικαιολογημένα τα θύματα νιώθουν αποκαρδιωμένα και τα καλεί να μην αποθαρρύνονται σε καμία περίπτωση, αφού η καταγγελία της Άντρης είχε τεχνικά ζητήματα στο πλαίσιο της νομοθεσίας και δεν ήταν μια περίπτωση όπου το Δικαστήριο θεώρησε το θύμα αναξιόπιστο.

«Θεωρώ ότι κάτι θετικό που μπορεί να βγει από το κυπριακό #metoo, είναι ότι πλέον όλες οι υπηρεσίες, κρατικές και μη θα συνεργαστούν, θα στηρίξουν και θα προστατεύσουν με σωστές διαδικασίες τα θύματα, για να μπορούν να προχωρήσουν μέχρι το τέλος, αυτό εύχομαι τουλάχιστον. Εύχομαι ακόμα να προχωρήσει έτσι και αλλιώς η υπόθεση της Άντρης αστικά, αυτό θα δώσει και ένα επιπρόσθετο μήνυμα στις γυναίκες που σκέφτονται ή έχουν καταγγείλει, ότι υπάρχει πρόσβαση στην δικαιοσύνη».  

Την ίδια άποψη έχει και η Πρόεδρος του ΔΣ του Ιδρύματος Προώθησης Ισότητας ”ΥΠΑΤΙΑ”, Δρ. Άννα Πηλαβάκη, η οποία ξεκαθαρίζει «όταν ο κόσμος βλέπει την υπόθεση της Άντρης, η οποία έκανε το πρώτο βήμα και πίσω της ακολούθησαν άλλες τόσες γυναίκες, να μην προχωράει, μπορεί να νιώσουν ότι είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας, δεν είναι όμως, καθώς το κόλλημα που υπήρχε ήταν νομικό».

Είναι γεγονός ότι η Άντρη ήταν αυτή που άνοιξε τον δρόμο σε αρκετά θύματα να σπάσουν τη σιωπή τους, εξού και τον τελευταίο καιρό, υπήρξαν αυξημένες καταγγελίες στην Αστυνομία για τέτοιου είδους υποθέσεις. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η κ. Πηλαβάκη, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη διαδικασία τόσο πριν, όσο και μετά την καταγγελία των θυμάτων. «Τόσο το κράτος, όσο και οι διάφορες υπηρεσίες του, θα πρέπει να φροντίζουν ώστε να δημιουργείται ένα ασφαλές περιβάλλον για αυτά τα άτομα, να μην επαναθυματοποιούνται και να τους παρέχεται ψυχολογική στήριξη καθ’ όλη την διάρκεια. Αυτή η διαδικασία είναι ένας παράγοντας που τα θύματα λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τους για αυτό και σε αρκετές περιπτώσεις δεν προχωρούν σε καταγγελία».

Ο τρόπος που λειτούργησε το κυπριακό #metoo και όσα πρέπει να αλλάξουν

Το κυπριακό #metoo το οποίο ξεκίνησε από την Ελλάδα μετά την πολύκροτη υπόθεση της Σοφίας Μπεκατώρου και επεκτάθηκε στην χώρα μέσω της Άντρης Ελευθερίου, φαίνεται να είχε μεγάλο αντίκτυπο τόσο στην κοινωνία όσο και στο σύστημα, αφού πρόσφατα μάλιστα αυξήθηκαν οι ποινές για τα σεξουαλικά αδικήματα μέσα από νόμοσχέδιο που ψηφίστηκε στην Ολομέλεια της Βουλή.

Η Δρ. Πηλαβάκη, σημειώνει ότι μπορεί να έγινε τροποποίηση του νόμου, ωστόσο η αύξηση των ποινών σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν είναι αποτρεπτικός παράγοντας για τους θύτες.

Το κυπριακό #metoo είχε μεγάλη επίδραση και στα θύματα, τα οποία αντλώντας δύναμη το ένα από το άλλο, ξέθαψαν από την ψυχή τους γεγονότα που προσπαθούσαν να ξεχάσουν, αναζητώντας Δικαιοσύνη και προστατεύοντας πιθανά επόμενα θύματα από τους θύτες τους.

Σχολιάζοντας την αλλαγή αυτή, η κ. Παύλου αναφέρει ότι η κοινωνία των πολιτών πλέον αντιδράει σε τέτοια περιστατικά. «Δημιουργούμε σιγά-σιγά ένα περιβάλλον, όπου οι γυναίκες νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν χωρίς να καταδικάζονται δημόσια, αν και ακόμα υπάρχει αυτό το φαινόμενο. Θεωρώ όμως, ότι κάτι αλλάζει στο επίπεδο της κοινωνίας και σε αυτό φαίνεται να παίζουν ρόλο και τα ΜΜΕ»

Είναι αρκετό όμως από μόνο του το κίνημα #metoo για να αλλάξουμε ριζικά νοοτροπία, κουλτούρα, να καταρρίψουμε στερεότυπα και να μάθουμε πώς να χειριζόμαστε τέτοιες περιπτώσεις σωστά; Σύμφωνα με την Δρ. Πηλαβάκη πρέπει όλοι οι λειτουργοί που χειρίζονται τέτοια περιστατικά να εκπαιδευτούν κατάλληλα μέσα από σεμινάρια, ξεκινώντας από τα βασικά όπως το πότε ξεκίνησαν οι ανισότητες, τι φταίει για αυτό και γιατί πρέπει να παλέψουμε.

«Όλοι οι θεσμοί που έχουν ρόλο να διαδραματίσουν χρειάζονται ακόμα δουλειά.Πρέπει να εκπαιδεύονται και να ευαισθητοποιούνται πάνω σε αυτά τα θέμα, αλλιώς δημιουργείται πρόβλημα. Το να ερμηνεύεις το γράμμα του νόμου και όχι το πνεύμα του, είναι το μεγαλύτερο κακό. Ο νόμος είναι ένα εργαλείο, αν είσαι ευαισθητοποιημένος και καταρτισμένος, μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτό το εργαλείο, όχι για να κάψεις έναν αθώο, αλλά για να βοηθήσεις ένα θύμα. Χρειάζεται μια συντονισμένη και συστηματική δουλειά και όχι να παίρνουμε τα πράγματα αποσπασματικά».

«Δεν ήταν έκπληξη το Κυπριακό #metoo και όταν βγήκαν οι καταγγελίες στην φόρα»

Οι αριθμοί και τα γεγονότα αυτά, ήταν ένα κοινό μυστικό, βρίσκονταν κλειστά σε ένα κουτί κρυμμένο σε κοινή θέα. Με βάση έρευνα του Οργανισμού Θεμελιών Δικαιωμάτων της ΕΕ το 2014, το 36% των γυναικών στην Κύπρο, δήλωσαν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης από την ηλικία των 15 ετών. Στοιχεία από την Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην εργασία, λένε ότι 2 στις 10 γυναίκες έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία τους.

Η κ. Παύλου, ξεκαθαρίζει ότι τα στοιχεία αυτά ήταν γνωστά εδώ και χρόνια και αυτός είναι και ο λόγος που δεν ήταν έκπληξη το κυπριακό #metoo. «Για εμάς δεν ήταν έκπληξη όταν το Κυπριακό #metoo ξεκίνησε και βγήκαν οι καταγγελίες αυτές στην φόρα. Υπήρχαν τα στοιχεία από το 2014. Από αυτό το 36% μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό προχώρησε σε καταγγελία. Αυτό το πράγμα πρέπει να μας προβληματίζει και έπρεπε να μας προβληματίζει πριν πέντε και πριν δέκα χρόνια και όχι να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι τώρα υπάρχουν αυτές οι αναφορές».

Υπενθυμίζεται ότι, από τον Γενάρη μέχρι και σήμερα, έγιναν συνολικά 27 καταγγελίες, από τις οποίες οι 15 έχουν καταχωρηθεί ενώπιον Δικαστηρίου, οι τέσσερις ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίας για οδηγίες και οι άλλες οκτώ, βρίσκονται υπό διερεύνηση.

Στο σύνολο αυτών των καταγγελιών βρίσκονται και πολύκροτες υποθέσεις όπως την περίπτωση του πρώην Μητροπολίτη εναντίον του οποίου έγιναν δύο καταγγελίες. Άλλη μια είναι η καταγγελία που αφορά πρώην Ευρωβουλευτή και η πιο πρόσφατη υπόθεση που αφορά υποψήφιο βουλευτή (σ.σ ο οποίος αποσύρθηκε από την εκλογική διαδικασία). Την ίδια στιγμή έγιναν ακόμα τέσσερις καταγγελίες στον αθλητισμό εναντίον παράγοντα στον χώρο του στίβου, όπως και καταγγελίες στον χώρο του πολιτισμού-θέατρο κ.α.