Η ανάγκη για ποινικοποίηση του bullying και οι παγίδες που πρέπει να αποφευχθούν

Την ώρα που τα περιστατικά εκφοβισμού και επιθέσεων στα σχολεία αυξάνονται, μέρα με τη μέρα, προκαλώντας διάφορα ερωτήματα και κυρίως προβληματισμό και ανησυχία σε όλη την κοινωνία, στη Βουλή αναμένεται να αρχίσει για τα καλά η συζήτηση για την ποινικοποίηση του εκφοβισμού, ώστε να θεσπιστεί στον ποινικό κώδικα το αδίκημα που συνίσταται στη σωματική ή και ψυχολογική κακοποίηση και προσβολή της αξιοπρέπειας ατόμων, ενώ στο τραπέζι αναμένεται να τεθεί και η πρόταση νόμου της Προέδρου της Βουλής, για ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού. 

Η πρόταση της Αννίτας Δημητρίου ήρθε ξαφνικά και αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό, ειδικά από τους αρμόδιους του νομικού τομέα, καθώς υπάρχουν αρκετές ιδιαιτερότητες και θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον ποινικό κώδικα, σε περίπτωση που ψηφιστεί. Το μεγαλύτερο τροχοπέδι στη συζήτηση φαίνεται να είναι το γεγονός ότι πρόκειται για ποινικά ανεύθυνα άτομα, καθώς αφορά παιδιά, κάτι που ανοίγει νέα συζήτηση για αλλαγή στο όριο ηλικίας των ανηλίκων που θα έχουν ποινικές ευθύνες. Η αντίθετη εικόνα επικρατεί στους κύκλους των σχολικών ψυχολόγων αφού θεωρείται σημαντικό όχι μόνο να προχωρήσει η συζήτηση για ποινικοποίηση, αλλά κρίνεται και αναγκαίο να υπάρξει.

«Μπορεί να ποινικοποιηθεί και είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας. Πρέπει και χρειάζεται να έχουμε αυξημένες ποινές, ακόμη και σε άλλες νομοθεσίες που πρέπει να τροποποιηθούν, όπως για παράδειγμα η νομοθεσία για τη σεξουαλική παρενόχληση. Πρέπει να αυξηθούν οι ποινές για να καταλάβουν όλοι, είτε μικροί, είτε μεγάλοι, που έχουν σκοπό τη βία, ότι έχουμε ξυπνήσει ως κοινωνία και δεν θα επιτρέπουμε τέτοιο πράγμα. Ο κόσμος είναι θυμωμένος και βγαίνει στους δρόμους επειδή το κράτος, η Κυβέρνηση δεν το προστατεύει», σημείωσε στον REPORTER ο σχολικός ψυχολόγος, Ανδρέας Δημητρίου.

Το πρώτο μέλημα που πρέπει να γίνει είναι να διευκρινιστεί είναι ο ορισμός του σχολικού εκφοβισμού, καθώς παρατηρείται μία σύγχυση στην κοινωνία, με τους ειδικούς να ξεκαθαρίζουν πως η συμπλοκή ανάμεσα σε δύο πλευρές ή η ανταλλαγή βαριών κουβέντων, δεν συνιστά bullying.

«Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μία συστηματική και επαναλαμβανόμενη πράξη παρενόχλησης και βίας, από ένα μαθητή ή ομάδα μαθητών, προς ένα άλλο μαθητή. Έχει σκοπό την σωματική ή ψυχική βλάβη του παιδιού. Είναι καλά να τους ξεχωρίσουμε από τους απλούς καβγάδες. Είναι κάτι συστηματικό και επαναλαμβανόμενο προς τον άλλο και υπάρχουν πολλές μορφές, όπως ο σωματικός εκφοβισμός, ο λεκτικός, ο ψυχολογικός, ο σεξουαλικός και τα τελευταία χρόνια ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Έφυγε από τη σχολική αρένα πλέον και γίνεται σε διαδικτυακή, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που φτιάχνουν ένα γκρουπ και γράφουν “σε μισούμε τάδε” και όλοι γράφουν από κάτω σχόλια για το συγκεκριμένο άτομο».

Ένα παιδί που είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού, παρουσιάζει κάποια συμπτώματα, τα οποία μπορούν να μαρτυρήσουν ότι δέχεται πιέσεις στο σχολείο και πειράγματα από τους συμμαθητές του, που δεν είναι και τόσο αθώα. Συνήθως, αυτές οι ενδείξεις είναι αρκετές για να καταλάβουν οι γονείς ότι το παιδί δέχεται bullying. Μία από αυτές είναι και η άρνηση.  

«Ένα παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο του, ένα χώρο που τον φιλοξενούσε τόσα χρόνια, που πήγαινε και ένιωθε ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Ξαφνικά δεν νιώθει καλά να πάει και προφασίζεται σωματικά συμπτώματα. Το παιδί μπορεί να τα νιώθει αυτά τα συμπτώματα, να έρχονται τα συναισθήματα του άγχους και να μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα, όπως κοιλόπονοι, πονοκέφαλοι κάθε φορά που αναφέρεται το σχολείο ή κάποια δραστηριότητα».

Όσον αφορά στους εκπαιδευτικούς, μπορούν επίσης να καταλάβουν ότι ένα παιδί είναι θύμα κάποιων συμμαθητών τους, που νιώθουν την ανάγκη να δείχνουν «σημαντικοί», καθώς είναι πιθανό και στο χώρο του σχολείου να παρουσιάζει δυσκολίες.

«Μία άλλη ένδειξη είναι όταν ένα παιδί, που του άρεσε να βγαίνει στην αυλή του σχολείου, πλέον θέλει να είναι κοντά στην αίθουσα των εκπαιδευτικών ή δεν θέλει να βγει καθόλου από την τάξη του και να κυκλοφορεί στους διαδρόμους και να πάει έξω και να κυκλοφορεί».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πρόταση Νόμου Αννίτας για ποινικοποίηση του σχολικού bullying-Οι ποινές που προβλέπονται

Πώς μπορούν να παρέμβουν οι άλλοι

Ένα τέλος στον σχολικό εκφοβισμό μπορεί να μπει μόνο με την παρέμβαση τρίτων και όχι οποιωνδήποτε τρίτων, αλλά του σχολείου και των γονιών, οι οποίοι πρέπει να ενώσουν δυνάμεις, ώστε να προστατευθεί η ψυχική υγεία του παιδιού που είναι θύμα.

«Το παιδί πρέπει να προστατευθεί από το σχολικό περιβάλλον. Πρέπει να δημιουργηθούν ξανά οι συνθήκες ασφάλειας και υγείας στο σχολείο και η Διεύθυνση έχει πρωτόκολλο γι’ αυτό το πράγμα. Πρέπει να έχει συναντήσεις ξεχωριστά με το θύμα, με τους θύτες, με τους γονείς της κάθε πλευράς και το παιδί αν είναι σοβαρά τραυματισμένο θα ξεκινήσει η διαδικασία περίθαλψης, με ψυχική παρέμβαση είτε από τον εκπαιδευτικό ψυχολόγο του σχολείου ή με παραπομπή στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας του Υπουργείου Παιδείας ή σε κάποιο ιδιώτη».

Ο κ. Δημητρίου προσθέτει ότι οι γονείς, αλλά και η Διεύθυνση του Σχολείου πρέπει να ξεκαθαρίσουν στο παιδί που δέχεται σχολικό εκφοβισμό ότι δεν έχει καμία ευθύνη και απλά έτυχε να βρει στο διάβα του, λάθος ανθρώπους, τη λάθος στιγμή, εξυψώνοντας έτσι την αυτοεκτίμησή του. Την ίδια ώρα, πρέπει να γίνεται και ένας έλεγχος και στο παιδί που είναι στο ρόλο του θύτη.

«Πρέπει να γίνεται παρέμβαση και στο παιδί-θύτης και στην οικογένειά του επειδή ψάχνοντας, μπορούμε να βρούμε ότι πρόκειται για οικογένειες που ασκούν πιέσεις στο παιδί μέσα στο σπίτι και αυτό να κάνει κάποιες μιμητικές αντιδράσεις, συνήθως. Πρέπει να μάθει νέους τρόπους για να μάθει να λύνει κάποια προβλήματα στο σπίτι και να κάνει συζητήσεις με φίλους, για να μάθει τι προκαλεί ο εκφοβισμός και η παρενόχληση».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πρόταση νόμου για ποινικοποίηση του Bullying-Οι ποινές που προβλέπονται

Σημαντικό να προσδιοριστούν τα ακριβή στοιχεία

Στο μεταξύ, από πλευράς νομικών, παρατηρείται ένας προβληματισμός, καθώς θεωρούν ότι το μεγαλύτερο κεφάλαιο που πρέπει να τεθεί υπό αρκετή μελέτη, δεν είναι άλλο από το να υπάρξει μία σαφής ερμηνεία της έννοιας του εκφοβισμούς και να προσδιοριστούν τα συστατικά στοιχεία, που να είναι προβλέψιμα και προσβάσιμα για κάθε πολίτη, ώστε να γνωρίζει ποια πράξη, την οποία ενδέχεται να κάνει είναι ποινικά κολάσιμη.

«Για το συγκεκριμένο αδίκημα, δεν το θεωρώ τόσο εύκολο να προσδιοριστούν τα συστατικά του στοιχεία, επειδή υπέχει και το στοιχείο της υποκειμενικότητας. Δηλαδή, μία συμπεριφορά εναντίον κάποιου μπορεί να θεωρηθεί ανεχτή, ότι είναι αστείο, ότι είναι ένα κακόγουστο σχόλιο και για κάποιο άλλο, η ίδια συμπεριφορά να θεωρηθεί ότι είναι εξαιρετικά προσβλητική. Τα συστατικά στοιχεία πρέπει να είναι τόσο συγκεκριμένα, ώστε να μπορεί ο καθένας να γνωρίζει ότι εμπίπτει στη συγκεκριμένη έννοια», εξήγησε στον REPORTER ο ποινικολόγος, Γιάννης Πολυχρόνης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πρόταση νόμου για ποινικοποίηση του Bullying-Οι ποινές που προβλέπονται

Την ίδια ώρα, το γεγονός ότι πλέον η κοινωνία έχει αποκτήσει περισσότερες ευαισθησίες, πράγμα που φαίνεται και από τις πράξεις των βουλευτών, που προωθούν σημαντικά θέματα ενώπιον των Επιτροπών, έχει ανοίξει τον δρόμο για τα άτομα που είναι θύματα εκφοβισμού, να προβαίνουν σε καταγγελίες. Ωστόσο, με τη θέσπιση μίας νομοθεσίας, θα υπάρχει στα χέρια των Αρχών και ένα σημαντικό χαρτί, βάσει του οποίου θα μπορούν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα αντίδρασης.

«Σίγουρα βλέπουμε ότι άνοιξε ο δρόμος να καταγγέλλονται αυτές οι συμπεριφορές, αλλά δεν πρέπει, με ψύλλου πήδημα να γίνονται συλλήψεις ή ανακρίσεις και διερεύνηση, για σοβαρότερες κατηγορίες. Από τη μία, υπάρχει μία απελευθέρωση των ατόμων που κακοποιούνται και ζουν τον εκφοβισμό και έχουν τον τρόπο να αντιδράσουν δυναμικά. Όμως, από την άλλη, δεν πρέπει σε άλλες περιπτώσεις οι οποίες δεν είναι τόσο σοβαρές και έχουμε απλή δημόσια εξύβριση ή τσακωμό, να γίνονται καταγγελίες ή κατηγορίες για bullying».

Πάντως, ο REPORTER επικοινώνησε με την Αστυνομία και προσπάθησε να εντοπίσει τα στοιχεία που καταγράφηκαν, για υποθέσεις εκφοβισμού, ωστόσο όπως μας αναφέρθηκε, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα επίσημα στοιχεία για τέτοιας φύσης περιστατικά. Κάτι που προκαλεί εντύπωση, δεδομένου ότι τον Οκτώβριο του 2021 είχε επιβληθεί για πρώτη φορά ποινή σε τρία άτομα, που εμπλέκονταν σε υπόθεση εκφοβισμού και πρόκειται συγκεκριμένα για την απόφαση για το θάνατο του 16χρονου Παναγιώτη από τους Τρούλλους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η ποινικοποίηση του bullying στα σχολεία, οι αλλαγές και τα προβλήματα