Η δύσκολη καθημερινότητα των long covid ασθενών και η νέα πρόκληση των ειδικών

Ως η επόμενη μεγάλη πρόκληση για το σύστημα υγείας χαρακτηρίστηκε από αρκετούς επιστήμονες το σύνδρομο long covid (μακροχρόνια συμπτώματα κορωνοϊού), το οποίο, σύμφωνα με νέα μελέτη, μπορεί σε κάθε χώρα το ποσοστό ασθενών που παρουσιάζει τα συμπτώματα να είναι γύρω στο 20%, ωστόσο κατέδειξε πως οι απόλυτοι αριθμοί ανθρώπων με long covid είναι πολύ πιο αυξημένοι, γεγονός που θα οδηγήσει σε πίεση το σύστημα υγείας.

Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί πέραν των πενήντα διαφορετικών συμπτωμάτων, τα οποία έχουν διάρκεια από τέσσερις βδομάδες μέχρι τρεις μήνες, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις σε ασθενείς καταγράφηκαν για περισσότερο από ένα χρόνο. Μάλιστα την ίδια ώρα η ιατρική κοινότητα δίνει μάχη μέσα από μελέτες για να βρεθούν θεραπείες που να μπορούν να βοηθήσουν στη γρήγορη ανάρρωση των ασθενών.

Τα διαφορετικά συμπτώματα είναι αυτά που δημιουργούν την ανάγκη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για δημιουργία δικτύων από ασθενείς ώστε να προσελκυστούν τα πολλαπλά προβλήματα που προκαλεί το σύνδρομο στην καθημερινότητά τους, αλλά κυρίως για να δοθεί προτεραιότητα στην έγκαιρη διάγνωση των συμπτωμάτων. Έτσι και στην Κύπρο, έχει συσταθεί υπό την ομπρέλα της Ομοσπονδίας Συνδέσμου Ασθενών Κύπρου(ΟΣΑΚ), το δίκτυο Long Covid Cyprus, το οποίο μέσα από διάφορες δράσεις έχει θέσει ως στόχο την αναγνώριση της κατάστασης αλλά και την εδραίωση συνεργασίας με τους αρμόδιους φορείς για ορθότερη διάγνωση των συμπτωμάτων μέσω ειδικών πρωτοκόλλων.

Αυτό που διαφαίνεται πλέον, είναι πως τα βλέμματα των επιστημόνων βρίσκονται σε αυτή τη νέα πρόκληση και όπως ανέφερε μιλώντας στον REPORTER ο επικεφαλής της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής, Κωνσταντίνος Τσιούτης, το long covid «είναι ένα από τα δευτερογενή προβλήματα που αφήνει η πανδημία στη δημόσια υγεία, για τα οποία θα έπρεπε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι».

Καθυστέρησε η ιατρική κοινότητα

Τα χρόνια συμπτώματα από κορωνοϊό είχαν διαφανεί από το καλοκαίρι του 2020 και το πρώτο μεγάλο κύμα του ιού, ωστόσο σύμφωνα με τον κ. Τσιούτη η ιατρική κοινότητα μέχρι τότε δεν μπόρεσε να εκτιμήσει την έκταση του προβλήματος και καθυστέρησε να ασχοληθεί πιο σοβαρά. «Στις αρχές υποθέταμε ότι θα αφορούσαν περισσότερο το αναπνευστικό σύστημα τα χρόνια προβλήματα. Στην πορεία, ωστόσο διαπιστώθηκε πως η κατάσταση ήταν αρκετά πιο σύνθετη, πιο πολυδιάστατη, αφού οι πρώτες κλινικές μελέτες κατέδειξαν το μεγάλο φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων. Εκεί αντιληφθήκαμε την πολυπλοκότητα του φαινομένου με τα πολλά συμπτώματα. Τότε άρχισαν και οι πρώτες μελέτες από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες έδειξαν πως περίπου το 20% των ανθρώπων είχαν συμπτώματα για αρκετές βδομάδες μετά τη νόσησή τους από κορωνοϊό».

Αυτά που γνωρίζει η ιατρική κοινότητα, μέχρι σήμερα είναι πως παρουσιάζονται δεκάδες συμπτώματα και διαφορετικοί μηχανισμοί. Τα διαφορετικά συμπτώματα είναι και ο λόγος που δεν μπορεί να δοθεί μια συμπτωματική αγωγή ή θεραπεία, κάτι που δίνει έδαφος και τη δυνατότητα σε άτομα να προχωρούν σε πειραματικές θεραπείες που μπορεί να χαρακτηριστούν επικίνδυνες.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Τσιούτη, υπάρχει δυσκολία στην ομαδοποίηση των ασθενών αλλά και στον εντοπισμό των πιθανών μηχανισμών που μπορεί να προσκαλούν τα συμπτώματα. «Πρόκειται για μια φοβερά ετερογενής ομάδα για να δοκιμαστεί από τους επιστήμονες μια αγωγή ή θεραπεία ώστε να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα των ασθενών. Επίσης, οι πιθανοί μηχανισμοί πίσω από το long covid είναι τρεις με τέσσερις διαφορετικοί. Άρα, κάποιος μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα λόγω ενός μηχανισμού, δηλαδή αιτίου ή άλλος μπορεί να έχει συνδυασμό. Άρα σε κάποιους η οποιαδήποτε αγωγή μπορεί να έχει αποτελέσματα σε άλλους όχι. Υπάρχει η θεωρία των μικροθρομβόσεων όπως και ο μηχανισμός της επιμένουσας φλεγμονής που προκλήθηκε από τον ιό αλλά και το εύρημα, πως έχουν βρεθεί RNA του ιού ακόμη και μήνες μετά τη μόλυνση που μπορεί να προκαλεί τοπική φλεγμονή. Μια τέταρτη θεωρία είναι αυτή της αλλαγής του μικροβιώματος του εντέρου».

Συμπτώματα που προκαλούν προβλήματα στην καθημερινότητα

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία αναφέρουν πως το σύνδρομο long covid είναι μακράς διάρκειας covid, αφού τα συμπτώματα των ασθενών που νόσησαν διαρκούν για μήνες. Κατά τους Αμερικανούς επιστήμονες η διάρκεια είναι τέσσερις βδομάδες, ενώ για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, διαρκεί τρεις μήνες.

Όσον αφορά τα συμπτώματα, τα συχνότερα που έχουν καταγραφεί όπως εξήγησε ο κ. Τσιούτης, είναι «η εμμένουσα κόπωση, δηλαδή οι ασθενείς κουράζονται εύκολα. Επίσης, παρουσιάζουν διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης αφού έχει παρουσιαστεί χρόνια φλεγμονή στον εγκέφαλο και όπως περιγράφουν χαρακτηριστικά οι ασθενείς, δεν μπορούν να κάνουν σύνθετες σκέψεις. Επιπλέον καταγράφεται συχνά, εύκολο λαχάνιασμα και νιώθουν πως δεν τους φτάνει ο αέρας. Αρκετοί ασθενείς παρουσιάζουν μυϊκούς πόνους, κάτι που τους εμποδίζει να κάνουν βασικές δραστηριότητες, όπως και ταχυκαρδία. Παράλληλα, έχουν καταγραφεί διαταραχές ύπνου, με τους πιο πολλούς να έχουν ανήσυχο ύπνο, να ξυπνάνε εύκολα αλλά και διαταραχές στην όρεξη με ασθενείς να φουσκώνουν εύκολα όταν τρώνε».

Η ανησυχία των επιστημόνων εστιάζεται στο γεγονός πως το σύνδρομο προκαλεί εξάρσεις υποκείμενων νοσημάτων αλλά και λειτουργικά προβλήματα στην καθημερινότητα των ασθενών. Κάτι που θα έπρεπε να αλλάξει, όπως είπε ο κος Τσιούτης, το πώς βλέπουμε το σύνδρομο long covid, τόσο σε επίπεδο υγείας όσο και σε επίπεδο πολιτείας.

«Πέραν από τα σοβαρά προβλήματα υγείας μπορεί να προκαλέσουν και λειτουργικά προβλήματα. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία, είναι ενήλικες που εργάζονται, έχουν οικογένειες και το σύνδρομο δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει διαβήτη, απορυθμίζεται ο διαβήτης του και μάλιστα είχαμε ασθενείς που ήταν πολύ δύσκολο τους πρώτους μήνες να ρυθμιστεί. Επίσης μπορεί να απορυθμίζεται η λειτουργία του θυροειδή και έτσι χρειάζεται οι ασθενείς να προχωρούν σε τακτικό έλεγχο. Επίσης, άνθρωποι με αυτοάνοσα νοσήματα παρουσίασαν έξαρση όταν νόσησαν με κορωνοϊό και μπορεί να χρειαστεί αλλαγή στη θεραπεία τους για να μειωθούν τα συμπτώματά τους».

Κινήματα long covid σε όλο τον κόσμο και στην Κύπρο

Οι ασθενείς long covid ανά τον κόσμο έχουν τεθεί σε εγρήγορση, με στόχο την αναγνώριση της κατάστασης που επιφέρει το σύνδρομο στην υγεία τους και την ανάδειξη των καθημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Μάλιστα στην Ευρώπη, δημιουργήθηκε το δίκτυο Long Covid Europe, με τη συμμετοχή μελών από μεγάλο αριθμό χωρών της ΕΕ όπως και η Κύπρος με το δίκτυο Long covid Cyprus της ΟΣΑΚ.

Το δίκτυο, εδώ και ένα χρόνο, προσπαθεί μέσα από διάφορες δράσεις να αναδείξει το μέγεθος του προβλήματος ώστε να αναγνωριστεί ακόμη και σε εργασιακό επίπεδο. Δημιουργήθηκε από ασθενείς που έχουν τα συμπτώματα αλλά στο δίκτυο βρίσκεται και ομάδα γιατρών οι οποίοι συμβουλεύουν τους ασθενείς και έχουν άμεση συνεργασία.

Ανάμεσά τους και ο κος Τσιούτης, ο οποίος όπως εξηγεί, «φτιάξαμε και μια ομάδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ώστε έχουν άμεση πρόσβαση ασθενείς που μπορεί να έχουν απορίες. Σίγουρα δεν κάνουμε ιατρική εκτίμηση αλλά εάν αντιληφθούμε πως χρειάζονται ιατρική εκτίμηση τους παραπέμπουμε αρχικά στον προσωπικό γιατρό τους. Παράλληλα, έχουμε έρθει σε επαφή με τις επιστημονικές εταιρείες των προσωπικών ιατρών και έχω ετοιμάσει ένα προτεινόμενο πρωτόκολλο διαχείρισης αυτών των ασθενών, ώστε εάν οι εταιρείες το επιθυμούν να το υιοθετήσουν ώστε να διευκολυνθούν αρχικά οι ίδιοι οι γιατροί στην αναγνώριση και διαχείριση των long covid ασθενών. Επίσης, έχουμε προχωρήσει σε κάποιες μικρές μελέτες σε τοπικό επίπεδο με στόχο να καταδείξουμε το μέγεθος του προβλήματος. Όπως είναι η πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ερωτηματολογίου για να καταγραφούν οι κοινωνικές επιπτώσεις του κορωνοϊού, η οποία επιβεβαίωσε αυτό που ήδη γνωρίζαμε, πως δηλαδή τα άτομα αυτά έχουν καθημερινά λειτουργικά προβλήματα στην εργασία τους και στο περιβάλλον τους. Θέλουμε να έχουμε συνεχή επαφή με τους ασθενείς αυτούς, ώστε να βλέπουμε σε πραγματικό χρόνο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν».

Οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί από το Long Covid Cyprus, είναι η αναγνώριση της κατάστασης και η εδραίωση της συνεργασίας με την κυβέρνηση, τα αρμόδια υπουργεία αλλά και την επιστημονική κοινότητα για να γίνεται ορθότερη και ταχύτερη διάγνωση των ασθενών. «Έχουμε έρθει σε επαφή με τον ΟΑΥ για συνεργασία, ενώ θα αποστείλουμε το επόμενο διάστημα στο Υπουργείο Υγείας επιστολή προς πλήρη ενημέρωση  και για πιθανόν κοινές δράσεις. Επιπλέον, έχουμε μια καλή συνεργασία με το δίκτυο long covid στην Ελλάδα και συζητάμε για κοινές δράσεις που θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε ή ακόμη και σε κοινή μελέτη των δεδομένων που έχουμε».

Ελπίδα από μικρές κλινικές μελέτες για θεραπείες

Όσον αφορά την πιθανότητα θεραπειών, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, είναι κάτι που φαντάζει δύσκολο αφού θα πρέπει να βρεθεί αγωγή για περισσότερα από περίπου 50 διαφορετικά συμπτώματα, ωστόσο βρίσκονται σε εξέλιξη δεκάδες κλινικές δομικές με κάποιες να δίνουν ελπίδες, σύμφωνα με τον κ. Τσιούτη. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε μια θεραπεία και είναι δύσκολο να βρεθεί κοινή θεραπεία για τα διαφορετικά συμπτώματα. Φαίνεται πως έχουμε γύρω στις 20 με 30 κλινικές δοκιμές που τρέχουν, οι οποίες δεν ξέρουμε εάν θα έχουν αποτέλεσμα αλλά ο επιστημονικός κόσμος έχει κινητοποιηθεί για να βρεθεί έστω κάτι για συγκεκριμένα συμπτώματα. Κάποιες μικρές κλινικές μελέτες δίνουν ελπίδα για συγκεκριμένα συμπτώματα».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Kάλεσμα σε Κυβέρνηση από την ομάδα «Long Covid» για κατάρτιση πρωτοκόλλων
• Tέλος τα σημεία για δωρεάν rapid test
• Ανακοινώθηκαν 28 θάνατοι, τρεις την τελευταία εβδομάδα-Στα 5.472 τα κρούσματα κορωνοϊού