Μεγάλη έρευνα για την ευθανασία-Οι επιφυλάξεις, οι λόγοι και η στάση για παιδιά

Διχασμός απόψεων για την εφαρμογή της ευθανασίας στην Κύπρο διαφάνηκε μέσα από τα ευρήματα που κατέδειξε η επιστημονική έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, αφού το 59% των ερωτηθέντων συμφωνεί με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας, σε αντίθεση με το 41%, ενώ το 61% συμφωνεί ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν τον θάνατο μέσω της ευθανασίας, με το 79% μάλιστα να υποστηρίζει πως το δικαίωμα αυτό μπορεί να το έχει κάποιος στην περίπτωση ανίατης και βασανιστικής χρόνιας αρρώστιας ή όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια και οι επιλογές για ανακούφιση του πόνου.

Σε έρευνα που εξασφάλισε ο REPORTER και διενεργήθηκε από τον Οργανισμό IMR του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, μεταξύ Δεκεμβρίου 2021 και Μαρτίου 2022 σε σύνολο 700 ατόμων, εξάχθηκαν πολύτιμα αποτελέσματα, τα οποία παρουσιάστηκαν ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, βάζοντας τις βάσεις για τη συνέχεια της συζήτησης, ώστε να οδηγηθεί στην Ολομέλεια προς ψήφιση, η νομιμοποίηση της ευθανασίας. 

Πιο συγκεκριμένα, η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, πραγματοποίησε έρευνα για καταγραφή των γνώσεων, στάσεων και αντιλήψεων του γενικού πληθυσμού σχετικά με την ευθανασία. Στόχος της έρευνας, της οποίας επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο πρόεδρος της Επιτροπής Βιοηθικής, Κωνσταντίνος Φελλάς, είναι η καλύτερη κατανόηση της γενικής εικόνας που έχει η κυπριακή κοινωνία όσον αφορά την ευθανασία ή τον υποβοηθούμενο από γιατρό θάνατο ή την υποβοηθούμενη από γιατρό αυτοκτονία, καθώς και η συμβολή των ευρημάτων στον κοινωνικό διάλογο που διεξάγεται για το θέμα, παρέχοντας στην πολιτεία επιπρόσθετα δεδομένα για το πώς βλέπει η ευρύτερη κυπριακή κοινωνία τέτοιες διαδικασίες.

Χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της έρευνας είναι η απάντηση στο ερώτημα εάν συμφωνούν ή διαφωνούν με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας ή του υποβοηθούμενου από γιατρό θανάτου ή της υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας στην Κύπρο, με τη συντριπτική πλειοψηφία (59%) να συμφωνεί. Συγκεκριμένα, το 43% είπε ξεκάθαρα ότι συμφωνεί και το 16% μάλλον συμφωνεί, ενώ από την άλλη, το 18% δήλωσε ότι διαφωνεί και το 6% μάλλον διαφωνεί. Παράλληλα, ένα ποσοστό της τάξεως του 16% δήλωσε πως ούτε συμφωνεί, αλλά ούτε διαφωνεί. 

Όσον αφορά τις συνθήκες με τις οποίες έχει το δικαίωμα κανείς να επιλέξει την ευθανασία ή την υποβοηθούμενη από γιατρό αυτοκτονία ή τον υποβοηθούμενο από γιατρό θάνατο, ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 47%, απάντησε πως όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια και οι επιλογές για ανακούφιση του πόνου. Δεύτερη συνθήκη για την οποία δήλωσε το 32%, είναι όταν υποφέρουν από ανίατη και βασανιστική αρρώστια για χρόνια, ενώ ποσοστό της τάξης του 14%, ανέφερε πως όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια και οι επιλογές για ανακούφιση του πόνου, αλλά και όταν υποφέρουν από ανίατη και βασανιστική αρρώστια χρόνια. Την ίδια ώρα, ένα 4% υποστήριξε όταν ο ασθενής το επιθυμεί, ενώ το 3% δήλωσε άλλο λόγο. 

Το θέμα της ευθανασίας και της υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας ή θανάτου, όπως διαφάνηκε μάλιστα μέσα από τα αποτελέσματα, φαίνεται να ενδιαφέρει την κοινή γνώμη της Κύπρου, αφού η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα (47%) δήλωσε ότι έχει κάποιες γνώσεις για το θέμα, ενώ ένα 19% δήλωσε ότι έχει ακριβής γνώσεις. Ένα ποσοστό της τάξεως του 28% απάντησε αρνητικά και ότι δεν έχει επαρκείς γνώσεις για το θέμα, ενώ το 6% είπε ότι δεν έχει καμία γνώση για το θέμα. 

Παράλληλα, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (69%) ανέφερε ότι γνωρίζει πως σε κάποιες άλλες χώρες της Ευρώπης η ευθανασία είναι νόμιμη διαδικασία, ενώ το υπόλοιπο 31% απάντησε αρνητικά πως δεν γνωρίζει. 

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το διαδίκτυο φαίνεται να είναι το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης για το θέμα της ευθανασίας, αφού το επέλεξε το 65% των συμμετεχόντων, ενώ ακολουθεί με αρκετή διαφορά η ενημέρωση από την τηλεόραση (23%) και από εφημερίδες ή ενημερωτικά περιοδικά (20%). Από φίλους απάντησε το 9%, από Πανεπιστήμιο το 6%, από τον γιατρό το 5%, από το ραδιόφωνο το 3%, από την οικογένεια το 3% και από το σχολείο το 1%. Επίσης, το 3% δήλωσε πως δεν έτυχε ποτέ καμίας ενημέρωσης. 

Εάν έχουν λάβει ουδέποτε μέρος με φυσική παρουσία ή ηλεκτρονικά σε εκδήλωση ή έχουν παρακολουθήσει κάποια παρέμβαση αναφορικά με την ευθανασία, η συντριπτική πλειοψηφία απάντησε αρνητικά (89%), ενώ το 11% είπε ότι συμμετείχε. 

Όσον αφορά στο ερώτημα κατά πόσο γνωρίζουν κάποια περίπτωση ευθανασίας ή υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας ή υποβοηθούμενου από γιατρό θανάτου μέσα από τον προσωπικό ή ευρύτερο κοινωνικό τους κύκλο, η πλειοψηφία (91%) απάντησε αρνητικά, ενώ το 9% δήλωσε θετικά ότι γνωρίζει. 

Η τρίτη θεματική ενότητα της έρευνας που στόχευε στην καταγραφή στάσεων και αντιλήψεων, όπως διαφαίνεται και μέσα από τα αποτελέσματα, οι βασικοί λόγοι για τους οποίους στερείται κάποιος το δικαίωμα στην ευθανασία, είναι πνευματικοί και θρησκευτικοί (40%), όπως επίσης και το νομοθετικό κενό που υπάρχει σχετικά με το θέμα (31%). Για καθαρά ηθικούς λόγους και προβληματισμούς απάντησε το 15%, ενώ για όλα δήλωσε το 9%. Παράλληλα, για κανένα λόγο δήλωσε το 3%, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 2%, δήλωσε άλλο λόγο. 

Στην περίπτωση που η ευθανασία ήταν κοινωνικά και ιατρικά αποδεκτή και νομικά επιτρεπόμενη στην Κύπρο, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (38%) δήλωσε ότι συμφωνούσε ή μάλλον θα συμφωνούσε εάν κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο επέλεγε να βάλει τέλος στη ζωή του μέσω αυτής της διαδικασίας. Πιο συγκεκριμένα, το 27% δήλωσε ότι συμφωνεί, το 21% ότι μάλλον συμφωνεί, ενώ την αντίθετη άποψη έχει το 28% που διαφωνεί κάθετα και 12% που απάντησε ότι μάλλον διαφωνεί. Παράλληλα, το 12%, σημείωσε πως ούτε συμφωνεί, ούτε διαφωνεί. 

Στο ίδιο ερώτημα αλλά εάν αυτό αφορούσε φιλικό πρόσωπο, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων απάντησε ότι συμφωνεί (21%) και μάλλον συμφωνεί (18%). Αντιθέτως, τη διαφωνία του εξέφρασε το 33%, όπως και το 9% που δήλωσε ότι μάλλον διαφωνεί. Κάπου στη μέση βρίσκεται το 19%, που ανέφερε πως ούτε συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί. 

Σχετικά με το γενικότερο νομικό πλαίσιο στην Κυπριακή Δημοκρατία, η ευθανασία δεν θεωρείται νόμιμη στην παρούσα φάση. Ερωτηθείς, εάν ήταν νόμιμη και εάν θα συμφωνούσαν με την εξής δήλωση, «η ευθανασία ή ο υποβοηθούμενος από τον γιατρό θάνατος ή η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι αποδεκτή, εφόσον καθίσταται κοινωνική πράξη με ρητή συγκατάθεση», η συντριπτική πλειοψηφία συμφωνεί (40%), όπως και το 23% των συμμετοχόντων, που ανέφερε ότι μάλλον συμφωνεί. Τη διαφωνία του εξέφρασε το 17% και ότι μάλλον διαφωνεί το 9%, ενώ το 11% δήλωσε πως ούτε συμφωνεί, ούτε διαφωνεί. 

Λίγο πιο πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες (55%) δήλωσαν ότι διαφωνούν ή μάλλον διαφωνούν με την εφαρμογή αυτών των πρακτικών σε παιδιά από την ηλικία των 12 ετών και άνω. Από την άλλη, το 12% δήλωσε ότι συμφωνεί, και ακόμη ένα 12% ότι μάλλον συμφωνεί. Επίσης, ένα ποσοστό του 20% ανέφερε πως ούτε συμφωνεί και ούτε διαφωνεί.  

Σε παρόμοιο ερώτημα που αφορά σε παιδιά ανεξαρτήτου ηλικίας με ανίατες ασθένειες, οι μισοί σχεδόν συμμετέχοντες (49%) συνεχίζουν να διαφωνούν ή μάλλον να διαφωνούν με την εφαρμογή αυτών των πρακτικών. Αντιθέτως το 13% συμφωνεί πλήρως, και το 11% μάλλον συμφωνεί. Κάπου στη μέση βρίσκεται το 27% των ερωτηθέντων, οι οποίοι ούτε συμφωνούν αλλά ούτε διαφωνούν. 

Στο ερώτημα για το πώς αισθάνονται όταν γίνεται αναφορά είτε από τους ίδιους είτε από άλλα άτομα για την ευθανασία, ένα ποσοστό 37% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι η αναφορά στην ευθανασία προκαλεί θλίψη, ενώ ένα εξίσου σημαντικό ποσοστό (29%) δήλωσε ότι μια τέτοια αναφορά δεν προκαλεί ενόχληση. Το 25% έκανε αναφορά για ψυχικό πόνο, το 24% για ανησυχία, το 19% για αναστάτωση, το 14% για άγχος, το 13% για φόβο. Το 7% για τρόμο και ένα άλλο 7% για θυμό και οργή. Ένα ποσοστό της τάξης του 13% δήλωσε ότι δεν είναι σίγουρο, ενώ ένα 4% ανέφερε άλλο λόγο. Πιο μικρά ποσοστά, όπως 1% απάντησαν προβληματισμό και ανακούφιση. 

Η συντριπτική πλειοψηφία (89%) συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί ότι πρέπει να διεξάγεται ιατρική έρευνα για διαπίστωση της σωματικής και ψυχικής κατάστασης των ασθενών που αιτούνται την υποβοηθούμενη από γιατρό αυτοκτονία ή θάνατο. Μικρότερα ποσοστά της τάξης του 4% διαφωνούν και το 2% μάλλον διαφωνεί, ενώ ποσοστό της τάξης 6% δήλωσε πως ούτε συμφωνεί και ούτε διαφωνεί. 

Εάν έρχονταν αντιμέτωποι με πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και σοβαρών προβλημάτων υγείας, θα εξέταζαν το ενδεχόμενο της ευθανασίας ή του υποβοηθούμενου από γιατρό θανάτου ή της υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας, ένα μεγάλο ποσοστό 45% απάντησε ότι θα το εξέταζε σαν επιλογή αλλά χωρίς απαραίτητα να πάρει απόφαση. Το 22%, απάντησε αρνητικά ότι δεν επρόκειτο να το εξετάσει καν. Πιο μικρά ποσοστά, απάντησαν ναι θα έπαιρνε την απόφαση (13%), δεν θα το εξέταζε στην παρούσα φάση (12%) και ένα 8% δήλωσε ότι παραμένει αναποφάσιστο.

Εάν συμφωνούν με τα άτομα που μεταβαίνουν στο εξωτερικό για ευθανασία ή τον υποβοηθούμενο από γιατρό θάνατο, η συντριπτική πλειοψηφία απάντησε ότι συμφωνεί (33%) και ένα 15% δήλωσε ότι μάλλον συμφωνεί. Την αντίθετη άποψη διατηρεί ένα ποσοστό της τάξης του 16%, όπως και το 8% που μάλλον διαφωνεί. Στη μέση χωρίς άποψη, είναι το 28%, που ούτε συμφωνεί, αλλά ούτε διαφωνεί. 

Εάν τυγχάνει να αναφερθούν στην ευθανασία κατά τη διάρκεια ενός συνηθισμένου μήνα, η πλειοψηφία απάντησε αρνητικά (71%). Για μια με δυο φορές τον μήνα έκανε λόγο το 20%, ενώ πιο μικρά ποσοστά απάντησαν τρεις με τέσσερις φορές (3%), περισσότερες από πέντε φορές (1%) και ότι δεν τους πειράζει η αναφορά αλλά γενικά επιλέγουν να το αποφεύγουν το 5%. 

Ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, Κωνσταντίνος Φελλάς, υποστηρίζει πως πέραν της θεσμοθέτησης της βιοηθικής βάσης, η ευθανασία θα πρέπει να εξετασθεί από τη νομική της πλευρά και να ενταχθούν παράγοντες που θα προστατεύσουν τον πάσχοντα σε οικονομικά και ασφαλιστικά ζητήματα.

«Το κράτος οφείλει να νομοθετήσει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν για να διασφαλίζεται η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής τους. Αυτό θα αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο στη διάθεση του ασθενή, για να τον απαλλάξει από τον σωματικό πόνο, τη μοναξιά της καθήλωσης σε μια καρέκλα ή ένα κρεβάτι, της εξάρτησης από την καλοσύνη των άλλων, το αίσθημα ότι δεν είναι παρά ένα βάρος για τους γύρω του».

Ως ασφαλέστερο συμπέρασμα, σύμφωνα με τον κ. Φελλά, «μπορεί να εξαχθεί ότι δεν είναι αποδεκτή η εφαρμογή της ακούσιας ευθανασίας και ότι το υφιστάμενο σύστημα είναι γενικά δεκτικό στην εφαρμογή της μη εκούσιας ευθανασίας ειδικά σε περιπτώσεις μόνιμης φυτικής κατάστασης. Ωστόσο, θα πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα ότι, η ευθανασία, σε καμία περίπτωση, δεν μπορεί να αποτελεί υποκατάστατο για την αποτελεσματική ανακουφιστική φροντίδα, την οποία και χρειάζεται να προσφέρει το κράτος».

Η Επιτροπή Βιοηθικής, εισηγείται μάλιστα όπως γίνουν ενέργειες για μεταφορά εμπειριών, εμπειρογνωμοσύνης και γνώσης από άλλες χώρες που εφαρμόζουν πρωτόκολλα ευθανασίας ώστε να εκπαιδευθούν αναλόγως οι διάφοροι εκπρόσωποι εμπλεκομένων φορέων στον καλύτερο δυνατό χειρισμό τέτοιων περιστατικών.

*Η έρευνα διενεργήθηκε από τον Οργανισμό IMR/Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Χρόνος διεξαγωγής της έρευνας ήταν η χρονική περίοδος Δεκέμβριος 2021- Μάρτιος 2022 και το μέγεθος του δείγματος ανήλθε στα 700 άτομα. Η επιλογή του δείγματος έγινε με την μέθοδο της τυχαίας στρωματοποιημένης δειγματοληψίας και σε αυτό συμπεριλήφθηκε ισόποσος αριθμός αντρών και γυναικών, ηλικίας 18 ετών και άνω. Η συλλογή των στοιχείων έγινε με τηλεφωνικές και διαδικτυακές συνεντεύξεις με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, σε παγκύπρια κλίμακα και καλύπτοντας τόσο αστικές όσο και αγροτικές περιοχές. Το ερωτηματολόγιο αποτελείτο από 19 ερωτήσεις που κάλυπταν τις ακόλουθες τρείς βασικές θεματικές ενότητες: 1) Δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, 2) Γνώσεις των συμμετεχόντων σχετικά με την ευθανασία και 3) Στάσεις και Αντιλήψεις των συμμετεχόντων σχετικά με την ευθανασία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Ενώπιον της Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τα επιστημονικά ευρήματα για την ευθανασία
• Η επιστημονική τεκμηρίωση δείχνει τον δρόμο για ευθανασία-Οι τέσσερις πυλώνες
• Νόμος… λαβύρινθος η ευθανασία-Τα κολλήματα, οι φόβοι και η γραμμή της Εκκλησίας
• Κόκκινη γραμμή εκκλησίας στην ευθανασία-«Δεν θα συναινέσει, είναι αυτοκτονία…»
• Οι γρίφοι της ευθανασίας και οι γραμμές-Πώς μπορεί να εφαρμοστεί στην Κύπρο
• Το καυτό ζήτημα της ευθανασίας, ο νόμος της Κύπρου και το όχι της Εκκλησίας