Πάνω από 2,000 μη ταυτοποιημένα οστά στα συρτάρια… «Νιώθω ότι ζητώ το αυτονόητο»

«Κάνω έκκληση, κάνω αίτημα, νιώθω ότι ζητώ το αυτονόητο στο τέλος της ημέρας, τουλάχιστον να πάρω τα οστά του πατέρα μου, που ήδη υπάρχουν. Αυτά τα οστά υπάρχουν, δεν θα κάνουμε άλλες ανασκαφές για να τα βρούμε. Υπάρχουν είναι στα κασόνια. Σκεφτήκατε πώς θα νιώθατε αν ο πατέρας σας ήταν σε ένα κασόνι στο ανθρωπολογικό κέντρο; Ξέρετε πώς νιώθω κάθε φορά που πηγαίνω στον ανθρωπολογικό κέντρο και ζητώ από τις κοπέλες εκεί να μου ανοίξουν το κασόνι του πατέρα μου;»…

Η φωνή της κας Μαρίας Λεοντίου Γεωργίου άρχισε να τρέμει και ήταν φανερό ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει… Τα λόγια της μαρτυρούν τον πόνο που νιώθει τόσα χρόνια, από το μαύρο εκείνο καλοκαίρι του 1974… Τόσα χρόνια περιμένει απαντήσεις, περιμένει να της επιστραφούν τα οστά του πατέρα της, για να μπορέσει να κλείσει αυτή η ανοιχτή πληγή…

Τα λόγια της δεν άφησαν κανένα παρευρισκόμενο στην Επιτροπή Προσφύγων, Εγκλωβισμένων, Αγνοουμένων και Παθόντων της Βουλής ανεπηρέαστο, αφού μαρτυρούν τον πόνο που βιώνουν οι οικογένειες των αγνοουμένων, οι οποίες περιμένουν τόσα χρόνια να μάθουν για την τύχη των δικών τους ανθρώπων. Τα παιδιά των αγνοουμένων μεγάλωσαν, έγιναν μεσήλικες, οι μάνες των αγνοουμένων έφυγαν από τη ζωή και ακόμη αρκετές οικογένειες δεν έχουν λάβει απαντήσεις.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συγγενείς και οι οικογένειες των αγνοουμένων, τέθηκε για ακόμη μία φορά επί τάπητος, ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής, παρουσία τόσο του Επιτρόπου Προεδρίας για θέματα Προσφύγων και Αγνοουμένων, Φώτη Φωτίου, όσο και του εκπροσώπου της Ελληνοκυπριακής Πλευράς στην ΔΕΑ, Λεωνίδα Παντελίδη, αλλά και της Υπηρεσίας Προσφύγων, της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αδήλωτων αιχμαλώτων και αγνοουμένων, του Υπουργείου Εξωτερικών και της Παγκύπριας Επιτροπής Προσφύγων.

Το λόγο πρώτος πήρε ο Επίτροπος Προεδρίας, Φώτης Φωτίου, ο οποίος τόνισε ότι δεν παρατηρήθηκε οποιαδήποτε πρόοδος από την τελευταία φορά που κλήθηκε στην Επιτροπή για το εν λόγω θέμα και αναφέρθηκε στο διαχρονικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ΔΕΑ. αλλά και η Κυπριακή Δημοκρατία, δεν είναι άλλο από την αδιάλλακτη στάση της Τουρκίας, η οποία αρνείται να ανοίξει τα χαρτιά της και να δώσει πληροφορίες για τους ομαδικούς τάφους και τους τόπους που υπάρχουν θαμμένοι αγνοούμενοι.

Ο κ. Φωτίου τόνισε ότι τα αποτελέσματα, όσον αφορά στις ανασκαφές είναι φτωχά και σε αυτό έπαιξε ρόλο, τόσο η άρνηση των κατοχικών δυνάμεων να δώσουν στοιχεία, όσο και η πανδημία, που έβαλε νέα εμπόδια στον δρόμο της ΔΕΑ, αφού δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν πολλές ανασκαφές.

Ο Επίτροπος Προεδρίας επεσήμανε ότι ο χρόνος είναι εχθρός, καθώς μάρτυρες, που γνωρίζουν πληροφορίες για χώρους όπου ενδεχομένως να υπάρχουν θαμμένοι αγνοούμενοι, ξεχνούν ενώ άλλοι πεθαίνουν. Όσον αφορά στις πληροφορίες που φτάνουν κοντά τους, ο κ. Φωτίου τόνισε ότι υπάρχουν περιπτώσεις, που οι πληροφορίες βοηθούν, ωστόσο υπάρχουν και οι περιπτώσεις που οι πληροφορίες μπορεί να είναι λάθος και σε αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι στα κατεχόμενα υπήρξε μία ανάπτυξη οικιστική, που επηρέασε αρκετά τις περιοχές.

Οι μετακινήσεις οστών και τα ψεκασμένα οστά

Οι μετακινήσεις οστών είναι το δεύτερο μεγάλο έγκλημα, το οποίο διέπραξε η Τουρκία, ανέφερε ο Επίτροπος Προεδρίας, το οποίο παραμένει μία μεγάλη πληγή, ενώ αναφέρθηκε και στο θέμα των Ασσιωτών. Όπως υπέδειξε, στην Άσσια έγινε το μεγάλο έγκλημα επειδή εκεί υπήρχαν αναφορές για γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους. Ο κ. Φωτίου σημείωσε, δε, ότι μετακινήσεις οστών υπάρχουν και σε άλλες περιοχές, όπως στον Κοντεμένο, στον Στρογγυλό, στη Λάπηθο, στον Κορνόκηπο. «Υπάρχουν αρκετές περιοχές, για τις οποίες υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες, που έχει διαπραχθεί το έγκλημα που λέγεται μετακινήσεις οστών».

Για να ενισχύσει τη θέση του, ο κ. Φωτίου αναφέρθηκε και στις λιγοστές, πλέον, κηδείες αγνοουμένων που τελούνται και οι οποίες πραγματοποιούνται μόνο με ένα, δύο ή τρία κομμάτια οστών, τονίζοντας, μάλιστα, ότι πραγματοποιήθηκε κηδεία μόνο με ένα δόντι. «Όσο φρικτό και να ήταν για την οικογένεια, ήθελαν να δώσουν ένα τέλος. Άλλες οικογένειες δέχονται να κάνουν κηδεία με τα λίγα που τους δίνουμε, άλλες δεν θέλουν. Θέλουν να γνωρίζουν για την αλήθεια, θέλουν να απαντηθούν τα ερωτήματα και ασφαλώς έχουν το δικαίωμα. Είναι σεβαστές και οι δύο αποφάσεις», επεσήμανε ο Επίτροπος.

Ένα άλλο θέμα, στο οποίο αναφέρθηκε ο Επίτροπος Προεδρίας και όπως το χαρακτήρισε είναι μία μεγάλη πληγή, είναι και τα ψεκασμένα οστά, με τον κ. Φωτίου να υπογραμμίζει πως τα αποτελέσματα από το εργαστήριο στην Ισπανία, δεν είναι ενθαρρυντικά. «Αυτό μας ανησυχεί και είμαστε τώρα σε συνεργασία με ξένους εμπειρογνώμονες και το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, για μία νέα επιστημονική μέθοδο, που οι ίδιοι μας έχουν εξηγήσει, ότι καλό θα ήταν να δοκιμάσουμε και με αυτή τη μέθοδο».

Ο κ. Φωτίου σημείωσε πως θα έχει σύντομα συνάντηση με τον υπουργό Άμυνας και θα συζητήσουν κατά πόσο μπορεί να γίνει ένα οστεοφυλάκιο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας για να μεταφερθούν εκεί αυτά τα οστά, τα οποία είναι 50-60 περίπου κασονάκια, ωστόσο να είναι προσβάσιμο, για τους επιστήμονες.

Η επιστροφή οστών από την Ελλάδα

Ο Επίτροπος Προεδρίας αναφέρθηκε και σε ένα άλλο μεγάλο ζήτημα, της τραγωδίας των αγνοουμένων, που είναι η αποστολή λάθος οστών σε οικογένειες στην Ελλάδα. Όπως επεσήμανε ο κ. Φωτίου, με την Ελλάδα υπάρχει συνεργασία και με τον κ. Χαρδαλιά είχαν συζητήσει για το εν λόγω θέμα και αναφέρθηκαν στα οστά που ακόμη δεν έχουν επιστραφεί στην Κύπρο και ανήκουν αλλού.

«Πρέπει να ασκηθεί πίεση, όσο κι αν ακούγεται σκληρό, από την Ελληνική Κυβέρνηση στις ίδιες τις οικογένειες. Ασφαλώς και κατανοούμε τον πόνο και τη σύγχυση για ένα πατέρα, στον οποίο δόθηκαν οστά το 1980-1990 έκανε κηδεία και τώρα πρέπει να ξεθάψει τα οστά και να μας τα δώσει, δεν είναι μία εύκολη περίπτωση. Πήραμε αρκετά οστά από την Ελλάδα, αλλά παραμένει ένας μεγάλος αριθμός που ακόμη δεν έχουν επιστραφεί και είναι ένα σημαντικό κομμάτι του pazzle και θα δώσει απαντήσεις για άλλες υποθέσεις αγνοουμένων».

Ο τρόπος λειτουργίας της ΔΕΑ

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς της ΔΕΑ, Λεωνίδας Παντελίδης, ο οποίος άρχισε την τοποθέτησή του, τονίζοντας ότι είναι προσεκτικοί όσον αφορά στις πληροφορίες που λαμβάνουν για τις μετακινήσεις και ακόμη και αν έχουν γίνει τέτοιες ενέργειες, είναι πιθανό να εντοπιστεί κάτι, επειδή πολλές φορές έγιναν με βιαστικό τρόπο και ενδεχομένως να άφησαν κάτι πίσω.

Όσον αφορά στους ομαδικούς τάφους, ο κ. Παντελίδης τόνισε πως είναι αυτοί που θα φέρουν την αντιστροφή στην πτωτική τάση για τα αποτελέσματα της ΔΕΑ. Τον περασμένο χρόνο, σημείωσε ο κ. Παντελίδης, είχαν βρεθεί 18 άτομα και είχαν γίνει 37 ταυτοποιήσεις, ωστόσο τόνισε ότι δεν είναι ικανοποιητικά τα στοιχεία αυτά, αφού ακόμη παραμένουν 900 άτομα τα οποία πρέπει να βρεθούν και να ταυτοποιηθούν. Συνεχίζοντας σημείωσε πως υπάρχουν τέσσερις περιπτώσεις ομαδικών τάφων στην περιοχή Κερύνεια, για τους οποίους πιστεύουν ότι κοντεύουν, με την έννοια ότι μέχρι πρόσφατα οι πληροφορίες ήταν γενικής φύσεως.

«Όπως προχωρούμε, συγκεκριμενοποιούμε το σημείο ενδιαφέροντος καλύτερα και θα σκάψουμε. Σε τέτοιες περιπτώσεις, που οι πληροφορίες δεν είναι ακριβείς, θα χρειαστεί να σκάψουμε σε μεγαλύτερη περιοχή, σε δύο τρία σημεία».

Ο κ. Παντελίδης σημείωσε πως η ανταπόκριση στα φτωχά αποτελέσματα, είναι να εντείνουν τις προσπάθειες και υπέδειξε, μάλιστα πως η ΔΕΑ έχει επτά συνεργία, τα οποία δουλεύουν συνεχώς, τα έξι στα κατεχόμενα και το ένα στις ελεύθερες περιοχές, ενώ εξέφρασε την ελπίδα ότι το 2022 θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα, αφού έχουν κάποιες πληροφορίες, για τις περιοχές που υπάρχουν ομαδικοί τάφοι.

Ο εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς στην ΔΕΑ αναφέρθηκε και στο γεγονός ότι γίνεται μία προσπάθεια για να ενσωματωθεί στις προσπάθειές τους και η τεχνολογία, τονίζοντας έχει γίνει χρήση σε κάποιες περιπτώσεις και των drones.

Πιέσεις από πλευράς ΥΠΕΞ

Το Υπουργείο Εξωτερικών εκπροσώπησε ο λειτουργός, Ανδρέας Φωτίου, ο οποίος επεσήμανε ότι η πτυχή των αγνοουμένων είναι ένα σημαντικό θέμα και θα συζητηθεί τον Μάρτιο στο πλαίσιο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, με την Κύπρο να υποβάλλει υπόμνημα, με στόχο να ασκηθούν πιέσεις στην Τουρκία.

«Έχει ταυτοποιηθεί μόνο το πέλμα του πατέρα μου»

Ενώπιον της Επιτροπής Προσφύγων μίλησε και η κα. Μαρία Λεοντίου Γεωργίου, εκπροσωπώντας την Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας, η οποία υπέβαλε, μάλιστα και υπόμνημα ενώπιον των βουλευτών της Επιτροπής, που αναφερόταν ότι στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο υπάρχουν περίπου 2,5 χιλιάδες μη ταυτοποιημένων οστών.

«Υπάρχουν υπολείμματα οστών στο ανθρωπολογικό κέντρο, για τα οποία δεν έχουν γίνει εξέταση DNA και είναι λόγω κόστους. Ο πατέρας μου είναι ένας από τους ανθρώπους εκεί. Για τον πατέρα μου μόνο 22 τεμάχια έχουν ανεβρεθεί, που είναι το πέλμα του. Είναι σε ένα κασονάκι, σε μία αποθήκη στο ανθρωπολογικό κέντρο, σκονισμένο και περιμένουν να τα παραλάβουμε. Εγώ αρνούμαι να το παραλάβω, επειδή δεν μπορώ να δεχθώ ότι υπάρχουν άλλα 40-50 κασονάκια που βρίσκονται εκεί και δεν έχει γίνει εξέταση DNA επειδή το κράτος δεν μπορεί να διαθέσει ένα κονδύλι του 1 εκατομμυρίου, για να γίνει αυτό».

Πρόσθεσε πως η ίδια έρχεται στην εν λόγω Επιτροπή, εδώ και 10 χρόνια και αναφέρει το ίδιο πράγμα. «Κάνω έκκληση, κάνω αίτημα, νιώθω ότι ζητώ το αυτονόητο στο τέλος της ημέρας, τουλάχιστον να πάρω τα οστά του πατέρα μου, που ήδη υπάρχουν. Αυτά τα οστά υπάρχουν, δεν θα κάνουμε άλλες ανασκαφές για να τα βρούμε. Υπάρχουν είναι στα κασόνια. Σκεφτήκατε πώς θα νιώθατε αν ο πατέρας σας ήταν σε ένα κασόνι στο ανθρωπολογικό κέντρο; Ξέρετε πώς νιώθω κάθε φορά που πηγαίνω στον ανθρωπολογικό κέντρο και ζητώ από τις κοπέλες εκεί να μου ανοίξουν το κασόνι του πατέρα μου;».

«Υποχρέωση του κράτους να εκταμιεύσει το ποσό για την ταυτοποίηση»

Σε δηλώσεις του, μετά το πέρας της συνεδρίας, ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Νίκος Κέττηρος υπέδειξε πως είναι υποχρέωση του κράτους να εκταμιεύσει το €1,2 εκατ. για να προχωρήσει η ταυτοποίηση των χιλιάδων μικρών οστών.

«Έχουμε φτάσει στο σημείο να δίνουμε σε συγγενείς πεσόντων ένα δόντι ή οστά από μία παλάμη για να κάνουν κηδείες, ενώ υπάρχουν 2.500 οστά που δεν έχουν ταυτοποιηθεί, λόγω κόστους».

Από πλευράς του, ο Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Γιώργος Κάρουλλας, σημείωσε ότι είναι υποχρέωση της πολιτείας να εκταμιεύσει το ποσό του €1,2 εκατ., αφού για την ταυτοποίηση ενός οστού χρειάζονται €500. Έκανε λόγο και για δράσεις σε επίπεδο κοινοβουλευτικής διπλωματίας, για άσκηση πιέσεων προς την Τουρκία, ώστε να ανοίξουν νέες περιοχές για έρευνα από τη ΔΕΑ.

Προσβολή για το κράτος, χαρακτήρισε το γεγονός ότι παραμένουν 2.500 οστά που δεν έχουν ταυτοποιηθεί, ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Σενέκκης, ο οποίος μάλιστα έκανε λόγο για απογοητευτική πρόοδο στη διαδικασία εντοπισμού και ταυτοποίησης και τόνισε ότι κύρια αιτία της κατάστασης αυτής είναι η σκληρή στάση της Τουρκίας.

«Όπως αποτελεί προσβολή για το Κράτος μας να μην προχωρεί η μελέτη για τον εντοπισμό των Ασσιωτών αγνοουμένων, που μεταφέρθηκαν από το Ορνίθι στον σκυβαλλότοπο του Δικώμου, λόγω μη διάθεσης κονδυλίου ύψους 80,000 ευρώ. Καλούμε την Εκτελεστική Εξουσία να εξεύρει άμεσα τα συγκεκριμένα κονδύλια για να προχωρήσουν οι διαδικασίες και να συμβάλει στην έστω μερική επούλωση των πληγών των συγγενών των αγνοουμένων».