«Αν τον έβλεπα, θα του έλεγα συγγνώμη… Δεν είναι αυτή η Κύπρος που αγωνίστηκε»

«Αν έβλεπα σήμερα τον Γρηγόρη Αυξεντίου, θα του έλεγα ένα μεγάλο συγγνώμη, γιατί δεν είναι αυτή η Κύπρος που αγωνίστηκε ο θείος μου. Σαν κοινωνία και σαν λαός είμαστε όλοι κατώτεροι των προσδοκιών και των θυσιών, όχι μόνο του θείου μου, αλλά όλης της γενιάς του».

Πέρασαν κιόλας εξήντα τέσσερα χρόνια από τη μέρα που ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο «Ζήδρος» της ΕΟΚΑ, έπεσε ηρωικά μαχόμενος, στο κρησφύγετό του, κοντά στον Μαχαιρά.

Ήταν 3η Μαρτίου 1957, όταν τα ελικόπτερα των Άγγλων, τον περικύκλωσαν… Μετά από πολύωρη μάχη κι όταν αρνήθηκε να παραδοθεί, του έριξαν βενζίνη και τον έκαψαν ζωντανό. Ο Γρηγόρης, άφησε την τελευταία του πνοή, μα η μνήμη του, έμεινε άσβεστη. Η αποφασιστικότητά του, έγινε φάρος για δεκάδες άλλους νέους.

Όσα χρόνια κι αν περάσουν, ο Σταυραετός του Μαχαιρά, θα είναι η προσωποποίηση του αλτρουϊσμού και της αποφασιστικότητας για λευτεριά.

Τα πρώτα του χρόνια

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στη Λύση και φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του. Κατόπιν πήγε στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου και αφότου αποφοίτησε, έφυγε για την Ελλάδα, όπου κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού. Παράλληλα, μελετούσε φιλολογία για να μπει στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών. Απολύθηκε από το Στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού και στη συνέχεια υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα για λίγους μήνες, προτού και επιστρέψει στην Κύπρο το 1952.

Στην πρώτη γραμμή του Αγώνα

Με τη βοήθεια του Γρηγόρη Γρηγορά από την Λύση, γνωστού και ως «Νταβέλη», στις 20 Ιανουαρίου 1955, ο «Ζήδρος», συναντήθηκε με τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή, που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. και του έδωσε τον λόγο της στρατιωτικής του τιμής. Έτσι μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Πήρε μεταξύ άλλων τα ψευδώνυμα, «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος».

Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του Υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων, στις αρχές του Αγώνα.

Την 1η Απριλίου 1955, καταζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κερύνειας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι την ημέρα που έπεσε μαχόμενος.

Ο Αυξεντίου μέσα από τα μάτια του αδελφότεκνού του

Ο αδελφότεκνος του ήρωα, Γιάννης Σουρουλλάς, μίλησε στον REPORTER, για την παρακαταθήκη που άφησε στην οικογένεια τους ο Γρηγόρης Αυξεντίου, τα συναισθήματα που νιώθει και τις παιδικές αναμνήσεις του, από τη συνάντηση της μητέρας του με τον αδελφό της. 

«Μας άφησε μια τεράστια κληρονομιά και μια τεράστια ευθύνη, μπροστά στην ιστορία και το ολοκαύτωμα του. Πρώτα απ’ όλα νιώθουμε μια τεράστια υπερηφάνεια, για τον άνθρωπό μας, που θυσιάστηκε για την ελευθερία. Στεκόμαστε με δέος μπροστά στο μεγαλείο του ηρωοομάρτυρα θείου μας. Έρχονται στη σκέψη και στη μνήμη μας, όλα εκείνα που η αδελφή του και μάνα μου, μου αφηγείτο για χρόνια τώρα, για τον άνθρωπο Γρηγόρη, από τον καιρό που ήταν παιδί, μέχρι που βγήκε στα βουνά και έγινε υπαρχηγός της ΕΟΚΑ.

Τα συναισθήματα μπροστά στη μνήμη του θείου μου, εκτός από περηφάνια και μεγάλη συγκίνηση, είναι πως αισθανόμαστε να μας κυριεύει και μεγάλο βάρος. Ένα χρέος προς την σκλαβωμένη σήμερα πατρίδα, για την οποία ο θείος μου θυσιάστηκε. Δεν αγωνίστηκε και δεν θυσιάστηκε, για να είναι σήμερα η γενέτειρά του Λύση και άλλες περιοχές, υπό τουρκική κατοχή».

«Θα του έλεγα συγγνώμη»

Όταν ακούει το όνομα του Γρηγόρη Αυξεντίου, στη μνήμη του, έρχονται οι τελευταίες στιγμές του ήρωα, τις οποίες διηγήθηκαν οι συναγωνιστές του. Θυμάται τα λόγια του στον Αυγουστή Ευσταθίου Ματρόζο, που του είπε, καιόμενος εκείνη τη στιγμή, «μη φοάσαι ρε μισκή, μη φοάσαι».

«Αν τον έβλεπα σήμερα, θα του έλεγα ένα μεγάλο συγγνώμη, γιατί δεν είναι αυτή η Κύπρος που αγωνίστηκε ο θείος μου. Σαν κοινωνία και σαν λαός, είμαστε όλοι κατώτεροι των προσδοκιών και των θυσιών, όχι μόνο του θείου μου, αλλά όλης της γενιάς του.

Νιώθω ότι με αυτά που βλέπουμε στην επικαιρότητα, με το δημόσιο βίο, με τις ηθικές και αξίες, ότι δεν θα βρεθούν άλλοι ήρωες, που θα μπορέσουν κάποτε να τους αντικαταστήσουν. Η άποψή μου, είναι ότι είναι μεγάλη ευθύνη να πεις ότι θα πολιτευτείς, θα κυβερνήσεις. Αν δείτε τις προηγούμενες γενιές, ήταν προτεραιότητα γι’ αυτούς ο αλτρουισμός και αλληλοβοήθεια. Άρα, δεν είναι τυχαίο που η χώρα μετά από τόσες θυσίες, σήμερα βρίσκεται σε αυτή τη θέση.

Σήμερα, δεν βλέπω ότι υπάρχει η κεφαλή, που μπορεί να εμπνεύσει. Δεν υποτιμώ τον πατριωτισμό του κόσμου και της νεολαίας μας, αλλά λείπει αυτή η ηγετική μορφή».

Οι παιδικές αναμνήσεις…

Ο κ. Σουρουλλάς, ήταν μόλις ενός έτους, όταν ο Γρηγόρης μπήκε στον αγώνα. Δεν πρόλαβε να τον ζήσει, αλλά ούτε και να τον δει. Παρόλα αυτά, έχει παιδικές αναμνήσεις, από αυτά που του περιέγραφε η μητέρα του, σε σχέση με τον «Ζήδρο».

«Μια παιδική ανάμνηση που έχω, είναι η σκηνή που ο θείος μου κατέφθασε στο σπίτι μας στη Λύση, την 1η Απριλίου 1955, μετά που έγινε η επίθεση στη Δεκέλεια, με την έναρξη του αγώνα. Έντρομη η μητέρα μου, τον είδε στην αυλή της, αφού γνώριζε ότι οι Άγγλοι πηγαινοέρχονταν και κτυπούσαν την πόρτα, ακόμα και τα μεσάνυχτα, για να δουν αν ήρθε ο Γρηγόρης. Εκείνη τη μέρα είχαν πέσει οι συναγερμοί στη Δεκέλεια και το αυτοκίνητο που θα τον μετέφερε, έφυγε. Έτσι, ήρθε περπατητός από τη Δεκέλεια, στο σπίτι του στη Λύση, αλλά είχε την στρατιωτική εξυπνάδα, να πάει στην αδελφή του και όχι στο πατρικό του.

Τον είδε η μάνα του και του είπε φύγε Γρηγόρη μου και έρχονται οι Εγγλέζοι και σε ψάχνουν. Μετά τον φυγάδευσαν στο σπίτι του Περσιάνη, για δύο-τρεις μέρες. Αφού του εξασφάλισε ο πατέρας του ένα περίστροφο δανεικό, έφυγε και πήγε στον Πενταδάκτυλο. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που τον είδε και επικοινώνησε μαζί του. Έκτοτε, μέχρι τον θάνατό του, δεν γνώριζαν τίποτα.

Επίσης, οι μνήμες μου από τη μητέρα και τη γιαγιά μου είναι πολύ έντονες. Εγώ ποτέ, δεν είδα τη μάνα μου να φορά άλλο χρώμα εκτός από μαύρα, εδώ και εξήντα και βάλε χρόνια. Η γιαγιά μου το ίδιο. Έγινε βίωμα τους, αυτή θυσία του Γρηγόρη και η τιμή.

Στο μυαλό του, έμειναν χαραγμένες και ιστορίες από τη δράση του Γρηγόρη Αυξεντίου, όπως η μάχη των Σπηλιών.

«Η μάχη των Σπηλιών, έγινε στις 11 Δεκεμβρίου 1955. Οι Άγγλοι περικύκλωσαν το αρχηγείο της ΕΟΚΑ, στο οποίο βρισκόταν και ο Διγενής. Υπό τον κίνδυνο να εξοντωθεί η κεφαλή της ΕΟΚΑ, ο θείος Γρηγόρης προχώρησε σε μια παράτολμη κίνηση. Εκμεταλλευόμενος την πυκνή ομίχλη, μπήκε μεταξύ των αγγλικών στρατευμάτων και άρχισε να πυροβολεί και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Άγγλοι να αλληλοεξοντωθούν. Έδωσε με αυτό τον τρόπο, χρόνο στον Αρχηγό να διαφύγουν στην Κακοπετριά. Ακούγεται σαν παραμύθι, αλλά είναι πραγματικότητα».

Η επίσκεψη στο χωριό Αυξέντιο 

Μια άλλη συγκλονιστική εμπειρία, για τον ίδιο τον. κ. Σουρουλλά, είναι όταν επισκέφθηκε το χωριό Αυξέντιο στην Ξάνθη, το οποίο πήρε το όνομά του από τον ήρωα θείο του.

«Επισκέφθηκα το Αυξέντιο. Είναι οφειλόμενη τιμή και υποχρέωση μου. Θυμάμαι ότι ήμουν τυχαία στην Ξάνθη, σε αποστολή με συναδέλφους στη δουλειά μου. Ήμουν ο αρχηγός της αποστολής και θα φεύγαμε από την Ξάνθη να πάμε στην Κομοτηνή. Εγώ γνώριζα ότι υπήρχε το Αυξέντιο, στο ενδιάμεσο. Συνεννοήθηκα με τον οδηγό. Μόλις ανακοινώσαμε στους υπόλοιπους ότι θα πηγαίναμε, επειδή είχαμε μαζί μας ηλικιωμένους που έζησαν την ΕΟΚΑ, ξεκίνησαν να τραγουδούν τα εμβατήρια και αγωνιστικά τραγούδια της ΕΟΚΑ. Εκεί πήγαμε ταπεινά, είδαμε και φύγαμε.

Πήγαμε επίσης και στο Κιλκίς, εκεί όπου ο πρώην υπουργός Άμυνας Χριστόφορος Φωκαΐδης, έκανε τα εγκαίνια ενός μουσείου για τον Γρηγόρη. Ήταν η τελευταία εκδήλωση που παρευρέθηκε η μητέρα μου, η οποία σήμερα είναι στα βαθιά γεράματα».

Η κ. Χρυσταλλού Αυξεντίου Σουρουλλά, μητέρα του κ. Γιάννη, μεταλαμπάδευσε στα παιδιά της, τα ιδανικά του Γρηγόρη. Εκείνοι, σηκώνουν το βάρος να μεταλαμπαδεύσουν τα ίδια ιδανικά στα δικά τους παιδιά, γιατί το να κουβαλάς το όνομα του Αυξεντίου, είναι μεγάλο βάρος…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Το χωριό της Ελλάδας που οι κάτοικοι του άλλαξαν όνομα προς τιμήν του Γρηγόρη Αυξεντίου
• Απονεμήθηκε στον Γρηγόρη Αυξεντίου ο βαθμός του αντιστράτηγου, 60χρονιά μετά