Η επιχείρηση προς τη νίκη, η σύλληψη του Βαγορή και η απόφαση να βγει στο βουνό

Τον Νοέμβριο του 1955 ο αγώνα της ΕΟΚΑ μετρούσε κάτι περισσότερο από έξι μήνες αντάρτικης δράσης στα βουνά της Κύπρου. Από τη μια οι Βρετανοί άρχισαν να παίρνουν στα σοβαρά τους «τρομοκράτες» όπως τους χαρακτήριζαν τα μέλη της ΕΟΚΑ και από την άλλη ο Αρχηγός της Οργάνωσης, Γεώργιος Γρίβας Διγενής, επεδίωκε να δημιουργήσει μια πιο τακτική και έντονη και συντονισμένη δράση κατά των βρετανικών στόχων. 

Ο Νοέμβριος του 1955 ήταν από κάθε άποψη μια καμπή στην έκβαση του αγώνος, ήταν όμως και ο μήνας που συνελήφθη για πρώτη φορά από την έναρξη του αγώνα ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης και αναγκάστηκε να λάβει την απόφαση για να βγει αντάρτης στο βουνό. 

Σαν σήμερα, στις 18 Νοεμβρίου, έδινε το γενικό πρόσταγμα για τη νέα εξόρμηση της ΕΟΚΑ με τίτλο «Προς τη Νίκη», ορίζοντας την συγκεκριμένη ημερομηνία με αφορμή και την έναρξη της 10ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. 

Σε διαταγή του προς τους τομεάρχες της οργάνωσης, έγραφε ο Διγενής: «Επειδή ως έναρξη της εξορμήσεως «Προς τη Νίκη» όρισα την 19/11/55 κοινοποίησα τη διαταγήν την 12 Νοεμβρίου την οποία καθόριζα ως εξής. «Βεβαίως δεν θα είστε απολύτως έτοιμοι αλλά δεν δυνάμεθα να αναμένομε περισότερον. Τα γεγονότα μας αναγκάζουν να επισπεύσουμε την ενέργεια μας. Εκείνο το οποίο κυρίως ζητώ από εσάς είναι:

-Να κτυπήσετε στρατιωτικούς καταυλισμούς νύκτα αιφνιδιαστικώς

-Να παρενοχλείται την κίνηση στρατιωτικών αυτοκινήτων επί των οδών δι ενεδρών και ανατινάξεων

-Οι εκδηλώσεις της Νεολαίας και εις τα χωριά πρέπει να λάβουν την μορφή εξεγέρσεως». 

Όπως αναφέρει, «η έναρξης της εξόρμησης «Προς τη Νίκη» έγινε το βράδυ της 18ης Νοεμβρίου με αντικειμενικό σκοπό την επιδίωξη ισχύ κλονίζοντας το ηθικό του αντιπάλου δια της προκλήσεως απωλειών εις έμψυχο και άψυχο υλικό.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Βασανιστήρια στα χρόνια της ΕΟΚΑ-Βγαλμένα νύχια, τεχνητός πνιγμός και ηλεκτροσόκ

Την ίδια περίοδο που η ΕΟΚΑ ετοίμαζε αυτή της την ενέργεια, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ήταν ακόμα μαθητής της έκτης τάξης του Λυκείου. Η Κύπρος εκείνες τις ημέρες βρισκόταν σε αναβρασμό μετά την απόρριψη της έφεσης για την καταδίκη σε απαγχονισμό του Μιχαλάκη Καραολή. Διαμαρτυρίες, απεργίες, διαδηλώσεις και συμπλοκές έλαβαν χώρα σε ολόκληρη την Κύπρο. Οι μαθητές δεν μπήκαν στις τάξεις τους και ξεχύθηκαν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα εναντίον των Άγγλων. 

Μετά από τα γεγονότα της της 14ης Νοεμβρίου, ο Χάρντινγκ διατάσσει το κλείσιμο της σχολής Σαμουήλ, που αποτελούσε επί της ουσίας προειδοποίηση για κλείσιμο όλων των σχολείων της Κύπρου. Ο διευθυντής του σχολείου προειδοποιεί τον Ευαγόρα και κάποιους άλλους συμμαθητές του, πως αν συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες θα κλείσει και το δικό τους σχολείο. Ο Ευαγόρας με τους συμμαθητές του και μαθητές άλλων σχολείων ξεκινούν διαδηλώσεις στην Πάφο και πετροβολούν τις δυνάμεις των Βρετανών. Ένας μαθητής τραυματίζεται και συλλαμβάνεται και ο Παλληκαρίδης ζητά από τους συμμαθητές του να πάνε στο Νοσοκομείο να συμπαρασταθούν στον συμμαθητή τους. Έξω από το Νοσοκομείο, κατεβάζουν τη βρετανική σημαία και την καίνε. Ακολουθούν νέα επεισόδια κατά τη διάρκεια των οποίων συνελήφθησαν έξι μαθητές, ανάμεσα τους και ο Παλληκαρίδης.  

Με εγγύηση 30 λιρών, ο Παλληκαρίδης αφήνεται ελεύθερος και πλέον γνωρίζει πως η μόνη του επιλογή είναι να καταφύγει αντάρτης στο βουνό. Άλλωστε η εκδίκαση της υπόθεσης του, μετά και τις νέες επιθέσεις της ΕΟΚΑ στο πλαίσιο της επιχείρησης του Διγενή «Προς τη Νίκη», θα γινόταν στη βάση του νέου Νόμου που εκδόθηκε στις 26 Νοεμβρίου και έδινε στο δικαίωμα στους δικαστές να επιβάλουν υπερβολικές ποινές. Γνώριζε δηλαδή πως θα κατέληγε στη φυλακή αν πήγαινε στο Δικαστήριο. 

Παρά τη δική του βούληση δεν είχε πάρει ακόμα την έγκριση της ΕΟΚΑ για να βγει αντάρτης και παρά το γεγονός ότι ήταν μυημένος στην οργάνωση από την αρχή του αγώνα. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Πεθαίνοντας για τη Λευτεριά», ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, εκείνες τις ημέρες μέχρι την δίκη, έμοιαζε πολύ σκεπτικός και μελαγχολικός.

Ήταν εκείνες τις ημέρες που γράφτηκε και ένα εκ των κορυφαίων ποιημάτων του, ένα ποίημα αντίστοιχο του κυπριακού ύμνου εις την ελευθερία. 

Ο Ευαγόρας σχεδιάζει και ξανά σχεδιάζει διάφορα ποιήματα αλλά ένα ποίημα τον απορροφά περισσότερο από τα άλλα. Ο φίλος και συμμαθητής του Χάρ. Κκολός είπε, «μια από εκείνες της ημέρες ήλθε ο Βαγορής και μου είπε ότι θα έφευγε για το βουνό. Ήταν οι μέρες που έγραψε και το ποίημα θα πάρω μια ανηφοριά. Ήξερε πότε ήταν η δίκη και ετοιμαζόταν να μας αποχαιρετήσει. Ερχόταν για ώρες στο σπίτι μου και έγραφε σκόρπιες σκέψεις και κομμάτια. Τον θυμάμαι που το έγραφε με ένταση από 2-3 μέρες πριν. Εγώ ήξερα ότι ο Ευαγόρας ετοίμαζε κάποιο ποίημα για τους συμμαθητές μας αλλά δεν ήξερα ότι ήταν τελεσίδικο ότι θα έφευγε για το βουνό». 

Στην επιστολή του προς τους συμμαθητές του ο Παλληκαρίδης έδωσε τον τίτλο «αποχαιρετιστήριο Σάλπισμα του αγωνιστή» διότι το άφησε εις το σχολείο αποχαιρετών τους συμμαθητές του. Το ποίημα διαιρείται σε τρία μέρη. Αρχίζει με πρόταξη προς τους συμμαθητές του, στην οποία τους πληροφορεί ότι φεύγει σε αναζήτηση ελεύθερου αέρα, αλλά από την αναζήτηση αυτή μπορεί να μην ξαναεπιστρέψει παρά μόνο νεκρός και τους καλεί να μην τον κλάψουν, παρά μόνο να του τοποθετήσουν λίγα λουλούδια. 

Το ποίημα μετά το θάνατο του, έγινε τραγούδι του κάθε έφηβου κι αγωνιστή, έγινε θούριος που ξεπέρασε τα όρια της Κύπρου και του ευρύτερου ελληνισμού και που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Το ποίημα αυτό είναι η διαθήκη του Ευαγόρα προς όλους τους νέους. 

Ακολουθεί ένας αποχαιρετισμός προς τους συμμαθητές που ολοκληρώνεται με μια παραίνεση προς αυτούς με επανάληψη της πρώτης στροφής του ποιήματος αλλά αντί το πρώτο πρόσωπο τώρα χρησιμοποιεί το τρίτο και καταλήγει η παραίνεσε με ένα τρίστοιχο. Με την τελευταία στροφή ενημερώνει τους συμμαθητές του ότι αν πάνε να τον συναντήσουν θα τον βρουν με την Ελευθερία κι αν δεν τον βρουν θα σημαίνει ότι θυσιάστηκε για αυτή. 

Ακολουθεί το γράμμα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, όπως διαβάστηκε από τους συμμαθητές του:

Παλιοί συμμαθηταί, 

Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα

μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.

Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη

κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.

Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι

Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,

το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.

Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,

βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.

Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου

και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.

Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.

Ευαγόρας Παλληκαρίδης