Το έθιμο της φάτνης των Μαρωνιτών τα Χριστούγεννα-Η ιστορία πίσω από τα αγάλματα

Ένα ιδιαίτερο και συνάμα όμορφο τρόπο βρίσκουν κάθε χρόνο τέτοια περίοδο οι Μαρωνίτες, ενόψει της μεγάλης γιορτής των Χριστουγέννων, στολίζοντας πέραν από Χριστουγεννιάτικα δέντρα, εντυπωσιακές φάτνες, που καταφέρνουν να μαγνητίσουν τα βλέμματα, καθώς φιγουράρουν μέσα σε αυτές επιβλητικά αγαλματίδια, τα οποία όπως είναι γνωστό δεσπόζουν φυσικά και εντός των καθολικών εκκλησιών. 

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, έχει ήδη στολιστεί η φάτνη στον κατεχόμενο Κορμακίτη, όπου και διαμένουν οι περισσότεροι Μαρωνίτες, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα τρία χωριά των Μαρωνιτών, τον Ασώματο, την Καρπάσια και την Αγία Μαρίνα. Έτσι, ενόψει και της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης, στολίστηκε στην κεντρική πλατεία του χωριού, μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η περίφημη φάτνη του Χρηστού. 

Μια φάτνη, η οποία φτιάχνεται με τη βοήθεια Φραγκισκανών καλογριών που διαμένουν στο μοναστήρι του Κορμακίτη και σε συνδυασμό με το μεγάλο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, κοσμούν την πλατεία του εμβληματικού ναού στο χωριό των Μαρωνιτών. Χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια, στεφάνια και στολίδια, δίνουν μια άλλη όψη κάθε γιορτινή περίοδο, που για τους Μαρωνίτες, είναι κάτι ξεχωριστό, αφού το έθιμο της φάτνης, μόνο σύγχρονο δεν είναι, αλλά αντιθέτως χιλιάδων χρόνων. 

Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, η δημιουργία της φάτνης, είναι ένα έθιμο της Καθολικής Εκκλησίας που έχει τις ρίζες του από τη βάση των Καθολικών, στην Ιταλία. Συγκεκριμένα, η ανάγκη δημιουργίας της φάτνης, φαίνεται να προέκυψε από το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν τότε αγράμματοι και αδυνατούσαν να διαβάσουν και να καταλάβουν το Ευαγγέλιο. Έτσι, δημιουργήθηκε μια πρώτη απλή αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού, την οποία βλέπουμε να εξελίσσεται με την πάροδο των χρόνων.

Μάλιστα, ιστορικά, η πρώτη φάτνη είχε στηθεί το 1223 στην πόλη Greccio της Ιταλίας από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, με απώτερο στόχο να κάνει πιο παραστατική τη Θεία Λειτουργία και να κάνει τους χωρικούς να νιώσουν περισσότερο τα Χριστούγεννα. Έτσι, ο Άγιος Φραγκίσκος, έβαλε μέσα στη σπηλιά όπου λειτούργησε, μια πάχνη και δύο ζωντανά ζώα, έναν γάιδαρο και μια αγελάδα. Παρόμοιες αναπαραστάσεις επαναλήφθηκαν και στη συνέχεια, ενώ με τα χρόνια, άνθρωποι και ζώα αντικαταστάθηκαν με ανάγλυφες φιγούρες.

Στη συνέχεια, η ανάπτυξη των τεχνών και κυρίως της γλυπτικής οδήγησε στη δημιουργία τρισδιάστατων αγαλμάτων στα οποία προστίθενται ολοένα και περισσότερες λεπτομέρειες και τα οποία ζωντανεύουν τη μοναδική στιγμή της Γέννησης του Θεανθρώπου. Μέσα στη φάτνη παρουσιάζονται κυρίως η Παναγία, ο Ιωσήφ και το θείο βρέφος, οι οποίοι μπορεί να πλαισιώνονται από βοσκούς, μάγους, αγγέλους και ζώα. Όλες οι φιγούρες μάλιστα, είναι σχεδιασμένες με λεπτομέρειες σε χαρακτηριστικά και ενδυμασίες.

Σύμφωνα με τα ιστορικά γεγονότα, καθοριστικό έτος για την εξέλιξη της φάτνης θεωρείται το έτος 1734, χρονιά κατά την οποία βασιλιάς της Νάπολης της Ιταλίας, γίνεται ο Κάρολος ο τρίτος. Ο Κάρολος ξόδεψε άφθονο χρόνο και χρήμα για την κατασκευή της βασιλικής φάτνης, κάτι που μιμήθηκαν και οι πλουσιότερες οικογένειες της πόλης αφού προσπάθησαν να φτιάξουν στα δικά τους σπίτια εξίσου εντυπωσιακές φάτνες. Μετά από την συγκεκριμένη χρονιά, η Νάπολη έγινε το σπουδαιότερο κέντρο κατασκευής φάτνης στην Ευρώπη.

Έτσι λοιπόν, με πανομοιότυπο τρόπο γίνεται και η διακόσμηση της φάτνης από τους Μαρωνίτες στην Κύπρο, που αναπαρίσταται η γέννηση του Χρηστού, με διάφορα εντυπωσιακά και τρισδιάστατα αγάλματα μέσα στη φάτνη. 

Σύμφωνα με την ιστορία, η δημιουργία της Χριστουγεννιάτικης φάτνης, γίνεται λίγες ημέρες μετά την έναρξη των εσπερινών των Χριστουγέννων, με τις καλογριές να ετοιμάζουν τη φάτνη μέσα στη μεγάλη εκκλησία του Κορμακίτη. Μάλιστα, όλα τα αγάλματα και τα υλικά που χρησιμοποιούνταν για την αναπαράσταση, είναι από τα χέρια των καλογριών και ότι καταφέρνουν να δημιουργήσουν οι αδελφές, είναι μέσα από τα δικά τους χέρια. 

Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων από τη φάτνη λείπουν τα αγάλματα των τριών μάγων, τα οποία προστίθενται την Πρωτοχρονιά αφού οι μάγοι, όπως αναφέρει και η ιστορία, έφθασαν στη σπηλιά όπου γεννήθηκε ο Χριστός. 

Οι φάτνες σε ευρωπαϊκές πόλεις

Επιβλητικές φάτνες δεσπόζουν επίσης σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως στο Βατικανό της Ρώμης, που στήνεται η μεγαλύτερη φάτνη σε ολόκληρη την Ευρώπη, αφού είναι στην κύρια έδρα των Καθολικών. 

Επίσης, στο Παρίσι και συγκεκριμένα στην Παναγία των Παρισίων, εκατομμύρια πιστοί σπεύδουν για να δουν τόσο το μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο δέντρο του Παρισιού όσο και για να θαυμάσουν τη φάτνη που στήνεται κάθε χρόνο εκεί και θεωρείται η πιο εντυπωσιακή της πόλης.

Ακόμη, στη Γερμανία, φιγουράρει η παραδοσιακή ξύλινη φάτνη, όπου μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στην χριστουγεννιάτικη διακόσμηση των σπιτιών. Επιπρόσθετα, στο Λίβανο, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη φάτνη παρά στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, αφού δύο βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα φυτεύουν σπόρους από ρεβίθια, φασόλια και φακές σε μπολάκια με βαμβάκι και με τους βλαστούς που βγαίνουν διακοσμούν τις φάτνες τους, με τον κόσμο που σπεύδει κάθε χρόνο για να τη συναντήσει από κοντά να είναι χιλιάδες.

* Με πληροφορίες από «Ο Τύπος των Μαρωνιτών»