Το χρονικό της αποκατάστασης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ και η επόμενη μέρα

Την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων ανακοίνωσαν την Τετάρτη η Τουρκία και το Ισραήλ, μετά από μια εξαιρετικά ταραχώδη περίοδο που διήρκησε περισσότερο από μια δεκαετία, με διάφορα σημεία τριβής στην πορεία.

Ουσιαστικά, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης των πολυεπίπεδων και περιφερειακών σχέσεων της Λευκωσίας και της Αθήνας με το Τελ Αβίβ, οι οποίες αποτελούν πλέον το κεντρικό σημείο της διπλωματικής αρχιτεκτονικής της Ανατολικής Μεσογείου, η κατοχική χώρα και το Ισραήλ βρίσκονταν σε σύγκρουση για διάφορα ζητήματα. Όπως, ωστόσο, επισημαίνει η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, παρά τις ρητορικές συγκρούσεις και την απουσία διπλωματικών σχέσεων υψηλού επιπέδου, οι δύο χώρες είχαν εναλλακτικά κανάλια επικοινωνίας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων ανακοίνωσαν Τουρκία και Ισραήλ

Τελ Αβίβ και Άγκυρα διατηρούσαν στο παρελθόν καλές σχέσεις, οι οποίες όμως οξύνθηκαν στην πορεία, από το 2008 κι έπειτα. Η μεταξύ τους αντιπαράθεση κορυφώθηκε με τα γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά το 2010, όταν Ισραηλινοί κομάντος κατέβηκαν από ελικόπτερα στο τουρκικό πλοίο, το οποίο ήταν μέρος της νηοπομπής που μετέφερε προμήθειες στη Γάζα, και άνοιξαν πυρ κατά Τούρκων ακτιβιστών, οι οποίοι τους είχαν επιτεθεί, με αποτέλεσμα τον θάνατο εννέα ακτιβιστών και τον τραυματισμό δεκάδων ατόμων.

Έκτοτε οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονταν στο ναδίρ και το 2018 ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους, μετά από τον θάνατο 60 Παλαιστινίων κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων κατά του ανοίγματος της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ.

Ακόμη και την προηγούμενη εβδομάδα, εν μέσω παρασκηνιακών διαβουλεύσεων μεταξύ τους ενόψει της ανακοίνωσης, ο Ερντογάν κατηγόρησε για άλλη μια φορά το Ισραήλ για «δολοφονία παιδιών και βρεφών», τονίζοντας πως η Τουρκία στέκεται στο πλευρό των «αδελφών από τη Γάζα». Μια θέση που επανέλαβε και κατόπιν της ανακοίνωσης ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος έσπευσε να διευκρινίσει πως παρά την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων, η Τουρκία «δεν θα εγκαταλείψει την παλαιστινιακή υπόθεση» και θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Παλαιστινίων.  

Παρά τις διαφορές τους, οι προσπάθειες επαναπροσέγγισης φαίνεται να εντάθηκαν τον τελευταίο ένα χρόνο. Τον Μάρτιο μετέβη στην Τουρκία ο Πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ, πραγματοποιώντας την πρώτη επίσκεψη Ισραηλινού αξιωματούχου στην κατοχική χώρα εδώ και 14 χρόνια. Κατά τη διάρκειά της, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πως «ήταν ιστορική και θα λειτουργήσει ως σημείο καμπής στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών». Η επίσκεψη αυτή φαίνεται να αποτέλεσε επιστέγασμα των προσπαθειών που έτρεχαν, μια διαδικασία που οι δύο πλευρές αποφάσισαν ότι ολοκληρώθηκε το βράδυ της Τρίτης, όταν υπήρξε τηλεφωνική συνομιλία του Γενικού Διευθυντή του ισραηλινού ΥΠΕΞ με τον Υφυπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Σεντάτ Ονάλ.

Η εξομάλυνση γινόταν σταδιακά, με τον Ερντογάν και τον Χέρτζογκ να έχουν συχνές τηλεφωνικές συνομιλίες, ενώ μετά την ανάληψη της Πρωθυπουργίας από τον Γιαΐρ Λαπίντ υπήρξε και μεταξύ τους επαφή, σύμφωνα με την Jerusalem Post. Το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι θα άνοιγε ξανά το εμπορικό του γραφείο στην Κωνσταντινούπολη και οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία, ώστε να επιτρέπεται στα ισραηλινά αεροσκάφη να πετούν στην Τουρκία. Επίσης, οι τουρκικές και ισραηλινές Αρχές συνεργάστηκαν για να αποτρέψουν απαγωγές και δολοφονίες Ισραηλινών τουριστών στην Κωνσταντινούπολη, με αποτέλεσμα την πραγματοποίηση δέκα συλλήψεων.

Όπως επισημαίνουν από την πρώτη στιγμή τα διεθνή πρακτορεία, η αλλαγή στάσης από την Άγκυρα έναντι του Ισραήλ εμπίπτει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προσπαθειών που καταβάλλει η Τουρκία τα τελευταία χρόνια για αποκατάσταση των διπλωματικών της σχέσεων με διάφορες χώρες, όπως είναι η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Παρά την ομαλοποίηση, ωστόσο, πάντα θα υπάρχει το αγκάθι του παλαιστινιακού ανάμεσα τους, το οποίο αποτέλεσε και το μεγαλύτερο σημείο τριβής τους.

Το μεγάλο ερώτημα, βέβαια, είναι κατά πόσον αυτή η αποκατάσταση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων θα επηρεάσει σημαντικά αυτές που έκτιζε εδώ και χρόνια η Λευκωσία και η Αθήνα με το Τελ Αβίβ. Οι πληροφορίες αναφέρουν πως η Λευκωσία δεν αντιμετωπίζει αρνητικά την αναβάθμιση των σχέσεων μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών, αφού εκτιμά πως δεν απειλούνται οι δεσμοί που η Κύπρος έκτιζε με το Ισραήλ εδώ και τόσα χρόνια και εκτείνονται σε πολλά διμερή επίπεδα, την τριμερή με την Ελλάδα αλλά και το σχήμα 3+1 με τις ΗΠΑ. Αυτές οι σχέσεις, όπως τονίζουν κυβερνητικές πηγές, είναι βασισμένες στην ειλικρίνεια και το διεθνές δίκαιο και είναι αμοιβαίες, έχοντας αποκτήσει πλέον γερά θεμέλια.

Παρομοίως, σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδίδουν ελλαδικά ΜΜΕ, η ανάγνωση της Αθήνας είναι πως στο επίπεδο που βρίσκονται οι σχέσεις με το Ισραήλ, δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από την Άγκυρα, ενώ διπλωματικές πηγές εκτιμούν πως είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να αναπτύσσει η Τουρκία σχέσεις με τους συμμάχους της, καθώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την άσκηση πιέσεων.

Πάντως, και ο στενός συνεργάτης του Βενιαμίν Νετανιάχου, πρέσβης Μαρκ Ρεγκέβ έγραφε λιγότερο από ένα μήνα πριν, πως αυτές οι συνεργασίες ήρθαν για να μείνουν, παρά τη βελτίωση των σχέσεων της χώρας του με την Άγκυρα, κάνοντας λόγο για «αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα» στην ελληνο-ισραηλινή συνεργασία.