Κ. Ιωάννου: Άξιζε κάθε μάχη που χρειάστηκε να δώσουμε για να εφαρμοστεί το ΓεΣΥ

Παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από το Γιώργο Παμπορίδη το Μάρτιο του 2018, ο υπουργός Υγείας βρέθηκε μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις, με την εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας να αποτελεί τη σημαντικότερη, εκείνη την περίοδο. Δεκαπέντε μήνες από την ανάληψη των καθηκόντων του Κωνσταντίνου Ιωάννου, κι ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προέβλεπαν ότι δεν θα εφαρμοστεί ποτέ αλλά και εκείνοι που έβαλαν προσκόμματα, το ΓεΣΥ μπήκε στη ζωή των πολιτών. Πλέον η μεγάλη μεταρρύθμιση μετρά δύο χρόνια ζωής και αποτελεί το αποκούμπι όλων των στρωμάτων του πληθυσμού, ανεξαρτήτως οικονομικής δυνατότητας.

«Το να μην φοβάται κάποιος να αρρωστήσει, είναι πιστεύω το μεγαλύτερο κέρδος μας από την εφαρμογή του ΓεΣΥ», αναφέρει ο Κωνσταντίνος Ιωάννου σε συνέντευξή του στον REPORTER, με αφορμή αφιέρωμα για τη συμπλήρωση δύο χρόνων από την υλοποίηση της μεταρρύθμισης που άλλαξε τη ζωή πολλών πολιτών.

Ο υπουργός Υγείας, έκανε αποτίμηση των δύο χρόνων της εφαρμογής του ΓεΣΥ, αναφέρθηκε στις προοπτικές του, καθώς και στα εμπόδια που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της προσπάθειας υλοποίησής του. Υποδεικνύοντας πως «οι πολίτες της Κύπρου ήταν εκείνοι που καθόρισαν εν τέλει την εφαρμογή του ΓεΣΥ», αναφέρθηκε σε όσους διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση της μεταρρύθμισης.   

Αυτούσια η συνέντευξη του υπουργού Υγείας

Ποια είναι η αποτίμηση για τα δύο χρόνια λειτουργίας του Γενικού Συστήματος Υγείας;

Τα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας του ΓεΣΥ είναι γεγονός και ολοκληρώνονται με θετικό πρόσημο. Με το νέο Σύστημα Υγείας μπορέσαμε να δώσουμε στους πολίτες της Κύπρου πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου, ισότιμα και καθολικά. Καταργήσαμε το αναχρονιστικό σύστημα που για δεκαετίες ίσχυε στη χώρα μας και το οποίο δημιουργούσε πολίτες δύο ταχυτήτων ανάλογα με την εισοδηματική τους δυνατότητα.

Δύο χρόνια μετά, και βλέποντας τη συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας να έχουν λάβει υπηρεσίες υγείας μέσω του ΓεΣΥ, χωρίς επιπρόσθετη επιβάρυνση, δεν μπορούμε παρά να αισθανόμαστε ικανοποίηση για την υλοποίηση της μεγάλης αυτής μεταρρύθμισης. Η εισαγωγή θεσμών όπως εκείνος του Προσωπικού Ιατρού, του φαρμακείου της γειτονιάς, της επιλογής του παροχέα από τον ίδιο τον δικαιούχο, είναι μόνο μερικές από τις καινοτομίες που εφαρμόστηκαν με το ΓεΣΥ και άλλαξαν άρδην τη λειτουργία του τομέα της Υγείας στην Κύπρο.

Μπορεί να μην το αντιλαμβανόμαστε όλοι, αλλά είναι πολύ σημαντικό για εκείνη τη μεγάλη μερίδα των πολιτών που κατέληγαν με πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας ή πέθαιναν εξαιτίας της μη έγκαιρης πρόσβασής τους σε υπηρεσίες υγείας, λόγω της οικονομικής τους κατάστασης. Πλέον, μπορούν και έχουν την δυνατότητα να επισκεφθούν κάποιο γιατρό, να κάνουν τις εξετάσεις που πρέπει, να πάρουν έγκαιρα τη φαρμακευτική αγωγή που απαιτείται, χωρίς να πρέπει να θυσιάσουν άλλα βασικά για τη διαβίωσή τους αγαθά. Για να καταλάβουμε την αξία ενός σύγχρονου Συστήματος Υγείας, αρκεί να αναλογιστούμε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι χρόνιοι πάσχοντες στην πρόσβασή τους σε ιατροφαρμακευτική φροντίδα και τα υπέρογκα ποσά που δαπανούσαν από την τσέπη τους.

Για μένα, το πιο ουσιαστικό που μας προσέφερε το ΓεΣΥ είναι την ασφάλεια πως εάν νοσήσουμε, ανεξαρτήτως της οικονομικής μας κατάστασης, όλοι ανεξαιρέτως έχουμε πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας που χρειαζόμαστε χωρίς καθυστέρηση και χωρίς να επιβαρυνθούμε οικονομικά. Το να μην φοβάται κάποιος να αρρωστήσει, είναι πιστεύω το μεγαλύτερο κέρδος μας από την εφαρμογή του ΓεΣΥ.

Παρά τις εκτιμήσεις πως το ΓεΣΥ θα καταρρεύσει, μετρά πλέον δύο χρόνια ζωής με συμβεβλημένους τη συντριπτική πλειοψηφία του ιατρικού δυναμικού της χώρας. Νιώθετε δικαιωμένος;

Δεν νοιώθω δικαιωμένος υπό την έννοια ότι τιμωρήθηκε κάποιος και αποδόθηκε δικαιοσύνη. Πιο πολύ αισθάνομαι ικανοποίηση παρά δικαίωση, πρωτίστως διότι ο βασικός στόχος του ΓεΣΥ δεν ήταν άλλος, από την εξυπηρέτηση των πολιτών. Οι πολίτες για χρόνια ήταν παγιδευμένοι σε ένα υγειονομικό σύστημα, που μάλλον τους ταλαιπωρούσε παρά τους εξυπηρετούσε. Δεν τους έδινε επιλογές: είτε είχαν χρήματα για να εξυπηρετηθούν στον ιδιωτικό τομέα, είτε επισκέπτονταν τα δημόσια νοσηλευτήρια με τις καθυστερήσεις και τις στρεβλώσεις που όλοι γνωρίζουμε και βιώσαμε.

Από την άλλη, κατανοώ και τις αρχικές αντιδράσεις που εκφράστηκαν από την ιατρική κοινότητα. Ήταν ένα εντελώς νέο Σύστημα Υγείας, το οποίο θα καταργούσε πολλές πρακτικές που υπήρχαν και κανένας δεν τολμούσε να τις αγγίξει, με αποτέλεσμα για δεκαετίες ολόκληρες να διογκώνονται τα προβλήματα και να έχουμε έναν τομέα της Υγείας που δεν τιμούσε κανέναν. Η ανταπόκριση στην πορεία της τεράστιας πλειοψηφίας των ιατρών του τόπου, σίγουρα είναι μια θετική εξέλιξη που προσδίδει αξία στο ΓεΣΥ.

Ο δρόμος προς την εφαρμογή του ΓεΣΥ δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα, το αντίθετο μάλιστα, κάποιος θα μπορούσε να πει πως τα εμπόδια ήταν περισσότερα. Πώς υπερπηδήθηκαν και ποιοι ήταν αυτοί που είχαν καθοριστικό ρόλο στην λειτουργία του;

Χωρίς δεύτερη σκέψη θα απαντήσω ότι πρώτοι και πάνω από όλους, οι πολίτες της Κύπρου ήταν εκείνοι που καθόρισαν εν τέλει την εφαρμογή του ΓεΣΥ. Οι πολίτες της Κύπρου που εξ αρχής σχημάτισαν ασπίδα προστασίας γύρω από το ΓεΣΥ και έσπρωξαν την Πολιτεία προς την υλοποίησή του. Οι οργανωμένοι ασθενείς υπήρξαν αναμφίβολα ο μοχλός που έδωσε ώθηση σε αυτή την τεράστια μεταρρύθμιση και έκανε όλους να καταλάβουμε ότι με το ΓεΣΥ κερδίζουμε εμείς.

Παρόλο που το ΓεΣΥ είναι η κοινωνία, σίγουρα πολλοί αποτέλεσαν σημαντικό κεφάλαιο στην εφαρμογή του. Πρώτιστα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος ήδη επί υπουργίας του Γιώργου Παμπορίδη, δεν υποχώρησε παρά τις όποιες πιέσεις επιχειρήθηκε να ασκηθούν και στήριξε με αποφασιστικότητα την εισαγωγή του Συστήματος. Σίγουρα μεγάλο ρόλο στο ΓεΣΥ είχε ο προκάτοχός μου, ο Γιώργος Παμπορίδης, που παρά τα αγκάθια που βρήκε στον δρόμο του, προχώρησε με πείσμα μέχρι τη έγκριση των νομοσχεδίων από τη Βουλή. Αναμφίβολα, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΟΑΥ και όλα τα μέλη της διευθυντικής ομάδας και το προσωπικό του Οργανισμού εργάστηκαν συστηματικά και μεθοδικά για να γίνει εφικτή η υλοποίηση του ΓεΣΥ. Τέλος, θεωρώ σημαντικό να ευχαριστήσω και δημόσια μια μερίδα γιατρών που είναι καταξιωμένοι και αγαπητοί από μεγάλο μέρος του πληθυσμού, και των οποίων η απόφαση να συμβληθούν με τον ΟΑΥ λειτούργησε σαν κινητήριος μοχλός για πολλούς συναδέλφους τους. Οι άλλοι πάροχοι υπήρξαν εξ αρχής υπεύθυνοι και συνεπείς απέναντι στους πολίτες: τα φαρμακεία, τα διαγνωστικά κέντρα και στη συνέχεια τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, ο ΟΚΥπΥ και οι άλλοι επαγγελματίες υγείας. Είναι ένα συλλογικό εγχείρημα, από το οποίο δεν περισσεύει κανείς.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίσατε στην αρχή της εφαρμογής του συστήματος;

Είναι γεγονός ότι αρχικά επικράτησε μια αναστάτωση, κυρίως λόγω των πολλών καινούργιων παραμέτρων που είχαν τεθεί σε εφαρμογή με το ΓεΣΥ. Δεν ήταν εύκολο από τη μια μέρα στην άλλη, να περάσουμε σε ένα Σύστημα Υγείας εντελώς καινούργιο.

Αρχικά, ένα σημαντικό πρόβλημα που είχαμε να διαχειριστούμε ήταν η ελλιπής ενημέρωση που είχαν τόσο οι πολίτες όσο και οι πάροχοι σχετικά με τη λειτουργία του Συστήματος. Χρειάστηκαν οι πρώτοι μήνες για να αφομοιώσουν όλοι τις διαδικασίες, τον τρόπο «πλοήγησής» τους εντός του Συστήματος, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.

Το άλλο μεγάλο πρόβλημα που είχαμε στην αρχή ήταν ο μικρός αριθμός Ειδικών Ιατρών που είχε συμβληθεί στο ΓεΣΥ. Λόγω της αρχικής δυσπιστίας που υπήρχε στην ιατρική κοινότητα, οι περισσότεροι Ειδικοί Ιατροί εντάχθηκαν με καθυστέρηση στο Σύστημα, με αποτέλεσμα οι δικαιούχοι να μην έχουν πολλές επιλογές σε πρώτο στάδιο.

Αυτό προκάλεσε το τρίτο μεγάλο ζήτημα, με το οποίο βρεθήκαμε αντιμέτωποι τους πρώτους μήνες του ΓεΣΥ, εκείνο των καταχρήσεων. Μέχρι να ορθοποδήσει το Σύστημα και να εφαρμοστούν πρωτόκολλα, υπήρξαν κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις που κάποιοι επιχείρησαν να εκμεταλλευτούν για ιδίο όφελος το ΓεΣΥ. Παρόλα αυτά, άμεσα υιοθετήθηκαν ασφαλιστικές δικλείδες που περιόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις καταχρήσεις, ενώ καταλυτικό ρόλο έπαιξε και η ίδια η φιλοσοφία του ΓεΣΥ με τον σφαιρικό προϋπολογισμό του που δεν επιτρέπει να ξεφύγει κανείς από τις εκτιμώμενες δαπάνες.

Θα ληφθούν επιπρόσθετα μέτρα προκειμένου να τερματιστούν οι καταχρήσεις στο σύστημα;

Οι καταχρήσεις στο Σύστημα είναι μια συνιστώσα που μας απασχόλησε από την αρχή και θα συνεχίσει να μας απασχολεί εσαεί. Σε κανένα Σύστημα Υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο δεν εξαλείφθηκαν οι καταχρήσεις. Εκείνο που επιχειρούμε και στην Κύπρο είναι να τις περιορίσουμε στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Ήδη ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας έχει εφαρμόσει πολλούς κανονισμούς και πρωτόκολλα, τα οποία έχουν μειώσει κατακόρυφα τις καταχρήσεις. Σίγουρα αυτά τα πρωτόκολλα δεν εφαρμόζονται άπαξ και διά παντός. Εξελίσσονται και αναπροσαρμόζονται στις συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά. Εξάλλου, το έχει δηλώσει και ο Πρόεδρος του Οργανισμού, πως στο εξής οι ενέργειες του ΟΑΥ επικεντρώνονται στη βελτίωση του Συστήματος, μια παράμετρος του οποίου είναι και η επιτήρηση της ορθής λειτουργίας του.

Τις τελευταίες μέρες είδαμε τον Οργανισμό να προχωρά ακόμα και σε διαγραφές παρόχων που αποδείχθηκε μετά από εμπεριστατωμένη διερεύνηση ότι καταχράστηκαν το Σύστημα. Οι διαδικασίες υπάρχουν, ωστόσο, κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ενδελεχώς και ξεχωριστά για να μην οδηγηθούμε στην παγίδα της τιμωρίας για χάριν της τιμωρίας και για ικανοποίηση του περί δικαίου αισθήματος.

Έχετε δηλώσει πως ήταν πολύ σημαντική η συμβολή του ΓεΣΥ στην αντιμετώπιση και διαχείριση της πανδημίας. Πώς ακριβώς βοήθησε;

Έχω δηλώσει χαρακτηριστικά ότι όταν ξέσπασε η πανδημία φανήκαμε τυχεροί στην ατυχία μας, διότι είχε εφαρμοστεί το ΓεΣΥ κάποιους μήνες πριν. Η ύπαρξη και μόνο ενός νοικοκυρεμένου Συστήματος Υγείας, συνέτεινε στο να αντιμετωπίσουμε την πανδημία με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Η εισαγωγή του θεσμού των Προσωπικών Ιατρών βοήθησε σε πολύ μεγάλο βαθμό στη διαχείριση των κρουσμάτων και μετέπειτα στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.

Είχαμε ένα συγκροτημένο Λογισμικό το οποίο αρχικά βοήθησε στο να συνεχίσουν όλοι οι ασθενείς να λαμβάνουν θεραπείες ακόμα και εν μέσω αυστηρών απαγορευτικών μέτρων. Η λειτουργία του Λογισμικού αποτέλεσε στη συνέχεια τη βασική συνιστώσα για την οργάνωση του Εθνικού Πλάνου Εμβολιασμού κατά της COVID. Μεγάλη συνεισφορά είχαν όλο το διάστημα της πανδημίας τα φαρμακεία, τα ιδιωτικά και δημόσια νοσηλευτήρια και έτσι μπορέσαμε να περιθάλψουμε όλους τους ασθενείς που το χρειάστηκαν, ανεξαρτήτως της πάθησής τους.

Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου, αναφερθήκατε σε κάποια συγκινητικά περιστατικά με ανθρώπους, που χωρίς το ΓεΣΥ δεν θα μπορούσαν να υποβληθούν σε εξετάσεις και να είχαν έγκαιρη διάγνωση. Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια από αυτά;

Τα παραδείγματα είναι πολλά και όλες οι περιπτώσεις των συνανθρώπων μας καταλήγουν σε ένα κοινό συμπέρασμα: κανένας δεν μένει αβοήθητος τη δύσκολη στιγμή που κάποια ασθένεια του χτυπά την πόρτα.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά από επιστολές που λαμβάνω στο Γραφείο μου ή από την επικοινωνία που έχω με πολίτες, περιστατικά συνανθρώπων μας που ευχαριστούν την Πολιτεία που επιτέλους έκανε πραγματικότητα το ΓεΣΥ. Περιπτώσεις ανθρώπων που δεν είχαν τα χρήματα για να αγοράσουν τα φάρμακά τους, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η κατάσταση της υγείας τους. Δεκάδες συμπολίτες μας που πρόλαβαν να εντοπίσουν έγκαιρα μια σοβαρή πάθηση που είχαν και δεν το γνώριζαν, διότι δεν είχαν πρόσβαση σε εξειδικευμένες εξετάσεις και με το ΓεΣΥ μπόρεσαν να έχουν έγκαιρα τη διάγνωση και άμεσα να ξεκινήσουν την απαραίτητη θεραπεία χωρίς να ανησυχούν για τον οικονομικό αντίκτυπο που θα είχε στην οικογένειά τους. Γονείς να εκφράζουν ευγνωμοσύνη διότι μπόρεσαν να προστατεύσουν την υγεία των παιδιών τους μέσω των υπηρεσιών που έλαβαν στο ΓεΣΥ.

Τα παραδείγματα είναι πολλά και έρχονται να μας επιβεβαιώσουν ότι για όλα αυτά άξιζε κάθε μάχη που χρειάστηκε να δώσουμε για να εφαρμοστεί το ΓεΣΥ.

Μπορούμε να μιλούμε πλέον για ομαλοποίηση και σταθεροποίηση του ΓεΣΥ; Η οικονομική του βιωσιμότητα κινδυνεύει;

Φαίνεται ότι το ΓεΣΥ έχει αρχίσει να ομαλοποιείται, μετά και τον Ιούνιο του 2020 οπότε και άρχισε η 2η φάση του. Σταδιακά δικαιούχοι και παροχείς «εκπαιδεύτηκαν» στην ορθή αξιοποίηση του ΓεΣΥ. Σίγουρα χρειάζεται ακόμα κάποιο διάστημα μέχρι να μπορούμε με μεγαλύτερη ασφάλεια να πούμε ότι το Σύστημα σταθεροποιήθηκε, αφού η πανδημία αναπόφευκτα έπληξε και το ΓεΣΥ και θα χρειαστεί χρόνος για να επανέλθει στην κανονική του πορεία.

Λόγω της πανδημίας, διατηρήθηκαν οι εισφορές στο ΓεΣΥ στα ίδια επίπεδα για επιπλέον τρεις μήνες και ο ΟΑΥ υποχρεώθηκε να συνεχίζει εντός του 2020 με μειωμένα έσοδα. Παρόλα αυτά, η οικονομική βιωσιμότητα του Συστήματος διασφαλίζεται μέσα από τον σφαιρικό του προϋπολογισμό. Συνεπώς, δεν θα έλεγα ότι κινδυνεύει να καταστεί οικονομικά μη βιώσιμο, ωστόσο απαιτείται σε κάθε περίπτωση προσοχή και σωστή διαχείριση των πόρων του.

Ποιο είναι το στοίχημα που έχει να κερδίσει το ΓεΣΥ στο μέλλον; Προγραμματίζονται ενδεχομένως κάποιες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του;

Οποιεσδήποτε αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του ΓεΣΥ, θα καταστρατηγούσαν την φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική του Συστήματος. Το ΓεΣΥ είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που χρειάζεται συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση. Αρκετές βελτιωτικές κινήσεις είναι στα σκαριά και εκεί επικεντρώνονται αυτή τη στιγμή όλες οι προσπάθειες. Αφενός, στοχεύουμε στην ενίσχυση του πυλώνα της επιτήρησης του ΓεΣΥ, κυρίως για να είναι λειτουργικό και βιώσιμο για πολλά χρόνια ακόμα. Αφετέρου, ο ΟΑΥ επεξεργάζεται διαρκώς βέλτιστες πρακτικές, που θα βοηθήσουν ακόμα περισσότερο στην περαιτέρω εξέλιξη του Συστήματος προς όφελος πάντοτε των δικαιούχων του και με τρόπο που θα διευκολύνεται η εργασία των παρόχων του. Και θα έλεγα ότι η μεγαλύτερη πρόκληση αυτή τη στιγμή είναι η σταθεροποίηση του ΓεΣΥ και η αναβάθμισή του, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας πάνω στην οποία στηρίχθηκε ο σχεδιασμός του.