Γ.Παμπορίδης: Ο άνθρωπος που ηγήθηκε της μάχης για τη σημαντικότερη μεταρρύθμιση

Έχουν περάσει δύο χρόνια από την εφαρμογή του ΓεΣΥ, της πιο μεγάλης κοινωνικής κατάκτησης στη σύγχρονη ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μίας κατάκτησης που συζητείτο για έξι ολόκληρες δεκαετίες, πέρασε από συμπληγάδες, πιάστηκε στα γρανάζια μικροπολιτικών και ιατρικών συμφερόντων και τελικά πήρε σάρκα και οστά το 2019.

Η Κύπρος από ένα τριτοκοσμικό κράτος της Ευρώπης, στον τομέα της υγείας, εκσυγχρονίστηκε και πλέον οι κάτοικοί της απολαμβάνουν υπηρεσίες ανάλογες με τους υπόλοιπους πολίτες της ΕΕ. Πρωτοστάτης της προσπάθειας για εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας, ο δυναμικός δικηγόρος Γιώργος Παμπορίδης, ο οποίος εξασφάλισε τη στήριξη του Προέδρου Αναστασιάδη και στην συνέχεια την στήριξη όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Μέσα σε εκατό εβδομάδες από την ημέρα που ανέλαβε τα ηνία στο Υπουργείο Υγείας, υλοποίησε ένα όραμα δεκαετιών.

Το όραμα του ΓΕΣΥ

Ένα όραμα, που ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 όταν ο τότε Πρόεδρος του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, Βάσος Λυσσαρίδης, ζήτησε Εθνικό Σύστημα Υγείας. Η συζήτηση ξεκίνησε και διήρκησε για χρόνια, ωστόσο παρέμεινε στάσιμη λόγω και της Τουρκικής εισβολής το 1974.

Το θέμα επανήλθε τη δεκαετία του 1980, με την ανάληψη της προεδρίας από τον Γιώργο Βασιλείου. Στην ουσία άρχισε να εξετάζεται ένας βασικός τρόπος σχεδιασμού ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας. Αυτό οδήγησε στην υιοθέτηση, επί διακυβέρνησης Γλαύκου Κληρίδη, του νομοσχεδίου που προνοούσε την δημιουργία του ΓεΣΥ, αλλά στη συνέχεια παρότι πέρασε ο νόμος, δεν έγινε τίποτα απολύτως για την εισαγωγή του.

Η ίδρυση του ΟΑΥ και η δράση Παμπορίδη

Επί διακυβέρνησης του Τάσου Παπαδόπουλου, ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας, προκειμένου να “τρέξει” το Γενικό Σχέδιο Υγείας. Ωστόσο στη συνέχεια δεν υπήρξε κάποια εξέλιξη. Το θέμα τέθηκε ξανά επί διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια, όμως δεν υπήρχε η απαραίτητη πολιτική συναίνεση για να προχωρήσει αυτή η μεταρρύθμιση. Έτσι φτάσαμε στην περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2013, όπου πλέον αναδείχθηκαν και οι μεγάλες παθογένειες του συστήματος υγείας στην Κύπρο. Τότε καταδείχθηκε ξεκάθαρα, πως δεν σήκωνε άλλη αναβολή η υλοποίηση του ΓεΣΥ. 

Μετά τα δυόμιση πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Αναστασιάδη, αφού παραιτήθηκαν δύο άλλοι Υπουργοί Υγείας (Πετρίδης και Πατσαλής), κι ενώ δεν φαινόταν ότι υπήρχε η απαραίτητη πολιτική συνεννόηση, είτε μεταξύ των κομμάτων, είτε μεταξύ των φορέων της υγείας για την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων, στο πηδάλιο του Υπουργείου Υγείας βρέθηκε ο Γιώργος Παμπορίδης.

Έτσι από τον Ιούλιο του 2015, άρχισε μια μεγάλη προσπάθεια μεταρρύθμισης όλου του τομέα της υγείας. Οι στόχοι που τέθηκαν ήταν η εισαγωγή του Γενικού Συστήματος Υγείας, κατά τον τρόπο που σχεδιάστηκε, η σύσταση του ΟΚΥπΥ με την αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων και η νομοθεσία για τα εργασιακά.

Επίσης στους σχεδιασμούς Παμπορίδη για πλήρη μεταρρύθμιση του τομέα της Υγείας μπήκε η δημιουργία πανεπιστημιακών κλινικών, η εισαγωγή της ηλεκτρονικής υγείας (σ.σ ηλεκτρονικός φάκελος για να υποστηρίξει τους ασθενείς), η δημιουργία ανεξάρτητου Οργανισμού Φαρμάκων καθώς επίσης και σειρά από άλλες παρεμφερείς μεταρρυθμίσεις, οι οποίες αφορούσαν στον τρόπο συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

Ο αδυσώπητος πόλεμος

Και κάπως έτσι άρχισαν οι μεγάλες φουρτούνες μεταξύ συμφερόντων και γενικά ένας αδυσώπητος πόλεμος μεταξύ των μερών. Ο διαχωρισμός ήταν μεταξύ εκείνων που ήθελαν και εκείνων που δεν ήθελαν, για διάφορους λόγους ο καθένας, τον εκσυγχρονισμό στον τομέα της υγείας.

Όπως ήταν αναμενόμενο αντέδρασαν έντονα και έβαλαν προσκόμματα τα κατεστημένα στον κλάδο της υγείας, δηλαδή κάποια ιδιωτικά νοσηλευτήρια και μεγαλογιατροί, καθώς και ασφαλιστικές εταιρείες. Σφοδρές αντιδράσεις υπήρξαν, όμως και από το κατεστημένο των δημόσιων νοσηλευτηρίων αλλά και από «μανδαρίνους» στο Υπουργείο Υγείας, που δεν ήθελαν να αλλάξει τίποτα στον τομέα της υγείας.

Έτσι ξεκίνησε μια περίοδος πολιτικών ελιγμών με στόχο τον παραγκωνισμό αυτών των συμφερόντων. Εκ της φύσεώς του, ο Γιώργος Παμπορίδης δεν ήταν ο άνθρωπος που θα μπορούσε να χαλιναγωγηθεί και να μπει σε καλούπια, έτσι επέμεινε μέχρι τέλους στην υλοποίηση του Γενικού Συστήματος Υγείας.

Δεν ήταν λίγες οι φορές, που τα έβαλε με όλους και με όλα, αγνοώντας το πολιτικό κόστος, με πρώτιστο στόχο να φέρει εις πέρας το έργο του. Δεν δίστασε να μιλήσει ακόμα για «Ιούδα», που προσπαθούσε να σταματήσει την μεταρρύθμιση, φωτογραφίζοντας πολιτικό αρχηγό. Παράλληλα όμως, κινήθηκε αριστοτεχνικά για να πείσει ή να αναγκάσει τις πολιτικές δυνάμεις να συνεργαστούν για το κοινό καλό.

Γνώριζε πολύ καλά πως η Κύπρος, ήταν η τραγική μειοψηφία σε όλη την Ευρώπη. Η μόνη χώρα που δεν είχε σύστημα υγείας και δεν παρείχε στους πολίτες της το ανθρώπινο δικαίωμα της δωρεάν υγείας.

Τελικά, ο ένας μετά τον άλλο, όσοι πολεμούσαν το ΓεΣΥ, άρχισαν να υποκύπτουν και να παραδέχονται ότι το σύστημα θα προσέφερε στον τόπο όσα χρειαζόταν. Πλάτη αναγκάστηκαν να βάλουν τελικά όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, καθώς και οι συντεχνίες αλλά κυρίως το θέμα το πήραν πάνω τους οι ίδιοι οι οργανωμένοι ασθενείς. Έτσι η Κύπρος, απέκτησε ΓεΣΥ.

Το 2018, μετά την επανεκλογή του Νίκου Αναστασιάδη και παρότι ο Πρόεδρος επιθυμούσε να παραμείνει ο Γιώργος Παμπορίδης στη θέση του, εντούτοις εκείνος αποφάσισε να αποχωρήσει.

Τα ινία του Υπουργείου, ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Ιωάννου, ο οποίος βρήκε επίσης εμπόδια στο δρόμο του, ωστόσο συνέβαλε στην εφαρμογή της μεγάλης μεταρρύθμισης, η οποία έχει προσφέρει ισότιμη πρόσβαση στο σύστημα υγείας σε χιλιάδες πολίτες, προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες. Μέσα από αυτή την πορεία, αναδύθηκαν και προβλήματα, ωστόσο ουδέν, αλλά και ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τη μεγάλη προσφορά του Γενικού Συστήματος Υγείας. Μιας διαρθρωτικής αλλαγής που έβαλε την Κύπρο στο χάρτη των υπολοίπων πολιτισμένων Ευρωπαϊκών Κρατών στα θέματα Υγείας.

«Έπρεπε ή να μπορείς να πληρώσεις μόνος σου ή να εκλιπαρείς αυτάρεσκους πολιτικούς για τα αυτονόητα»

Ο Γιωργος Παμπορίδης, μίλησε στον REPORTER για τις μάχες που δόθηκαν ώστε η Κύπρος να αποκτήσει ΓεΣΥ.

«Ήταν δύσκολος πόλεμος και χρειαζόταν πολλές μάχες και στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο, αλλά δεν υπάρχει κάτι το οποίο δεν είναι κατορθωτό, όταν είσαι προετοιμασμένος, έχεις σωστά επιχειρήματα και έχεις μαζί σου τη λαϊκή στήριξη.

Πρέπει να καταλάβετε ότι αυτό το κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και το σαθρό σύστημα υγείας, το ζούσαν στο πετσί τους οι ασθενείς. Ο κόσμος αναγκαζόταν να φυλάει λεφτά για τα υστερινά του, όχι για να τα δώσει στα παιδιά του, αλλά για να τα χρησιμοποιήσει όταν θα έρθει η ώρα. Τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του ο καθένας ασθενεί. Όταν θα έρθει αυτή η ώρα, πρέπει να έχεις λεφτά, αλλιώς έπρεπε να εκλιπαρείς αυτάρεσκους πολιτικούς, για να μπεις μπροστά στη λίστα αναμονής. Αυτό ήταν αναξιοπρεπές για ένα ευρωπαϊκό κράτος και το σημαντικότερο, ήταν αναξιοπρεπές για τους χρόνιους ασθενείς, οι οποίοι ήταν το μεγαλύτερο αποκούμπι μου.

Οι οργανωμένοι ασθενείς, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την ιδιότητα της Κύπρου ως κράτους μέλους της ΕΕ και εκτέθηκαν στο περιβάλλον της συντονισμένης δράσης με τις ευρωπαϊκές ομοσπονδίες ασθενών, ήταν και αρκετά εκπαιδευμένοι και γνώστες του αντικειμένου για να μπορούν να διακρίνουν τις παθογένειες του συστήματος και να τις αναδείξουν.

Μιλάμε για ένα κίνημα, το οποίο μαζί με τις οικογένειες τους, ήταν ένα σημαντικό κομμάτι της λαϊκής βάσης. Άρα αυτοί οι άνθρωποι, που λόγω της κακής τους τύχης έχουν μια χρόνια πάθηση, που τους υποχρεώνει κάθε μέρα να μπαινοβγαίνουν στα νοσοκομεία, βίωναν τις συνέπειες αυτού του σαθρού συστήματος πολύ πιο έντονα από τους υπόλοιπους. Επειδή ήταν καλά οργανωμένοι και είχαν μοχλούς πίεσης σε όλα τα πολιτικά κόμματα, ήταν ένα σημαντικό αποκούμπι».

Από όλη την προσπάθεια που κατέβαλε, πέραν από την ημέρα που εγκρίθηκε από τη Βουλή το ΓεΣΥ, ο τέως υπουργός Υγείας θυμάται χαρακτηριστικά και την ημέρα που θα λάμβανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας την απόφαση, κατά πόσον θα προχωρούσε ή όχι η μεταρρύθμιση.

«Mέσα στην ίδια την Κυβέρνηση συνυπήρχαν δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Μοναδικός κριτής της έκβασης όμως, ήταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ήρθε μια στιγμή που ο Πρόεδρος έπρεπε να ακούσει τα επιχειρήματα ένθεν και ένθεν και να πει προχωρούμε ή δεν προχωρούμε. Χωρίς εκείνη τη μέρα δεν θα γινόταν η μεταρρύθμιση».

«Πηγαίναμε περπατητοί στο Τρόοδος, τώρα πάμε με υπερπολυτελές αυτοκίνητο»

Μετά την αποχώρησή του από το Υπουργείο, βλέπει την εξέλιξη του ΓεΣΥ από μια άλλη σκοπιά, εκείνη του πολίτη, που έχει αποκτήσει δικαιώματα στον τομέα της υγείας. Αξιολογώντας το σύστημα, δύο χρόνια μετά την υλοποίησή του, στέλνει το μήνυμα ότι είναι πολύ καλύτερο από αυτό που αναμέναμε.

«Ήμασταν σε μια κατάσταση που έπρεπε να περπατήσουμε προς το Τρόοδος καθημερινά και να επιστρέψουμε πίσω. Ούτε καν παπούτσια δεν είχαμε. Τώρα αγοράσαμε ένα υπερπολυτελές αυτοκίνητο και πηγαινοερχόμαστε. Και κάποιοι σου λένε, δεν είναι φερράρι. Τους απαντάς ότι δεν θέλουμε φερράρι. Θέλουμε ένα αυτοκίνητο να πηγαινοερχόμαστε. Αυτό που έχουμε είναι μια διαρθρωτική αλλαγή, που επέτρεψε σε ένα εθνικό σύστημα υγείας να λειτουργήσει και το πώς το βελτιώνουμε είναι δική μας υπόθεση. Δεν έχει καμιά σχέση με το τι είχαμε πριν, που δεν είχαμε τίποτα.

Αυτοί που μεμψιμοιρούν είναι οι λάτρεις του παλιού κατεστημένου, που δεν αποδέχθηκαν ακόμα την πραγματικότητα και συνεχίζουν να αμφισβητούν το ΓεΣΥ, σε μια προσπάθεια αυτοδικαίωσης».

Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν σύμφωνα με τον ίδιο, πολλοί πολέμιοι του ΓεΣΥ, που άλλαξαν άποψη στην πορεία του χρόνου και εντάχθηκαν στο σύστημα.

«Υπάρχει πάρα πολύς κόσμος, ο οποίος θεωρούσε ότι θα έχανε τους κόπους μιας ζωής. Παραδείγματος χάριν, κάποιος που κατάφερε να χτίσει ένα ιατρείο. Θεωρούσαν ότι ερχόταν κάποιος από μια κυβερνητική υπηρεσία, να το αλλάξει.

Αυτοί, στην αρχή αρνήθηκαν να μπουν στο σύστημα, αλλά όταν είδαν ότι το σύστημα τους διασφαλίζει αυτά που ήθελαν, μπήκαν και αυτοί. Γι’ αυτό υπάρχει καθολική αποδοχή πλέον και μεταξύ των ιατρών και μεταξύ των ειδικοτήτων και μεταξύ των φαρμακοποιών, των νοσηλευτών και των υπολοίπων επαγγελματιών υγείας. Γι’ αυτό μπήκαν σιγά-σιγά, όλοι οι παράγοντες στο ΓεΣΥ».

Το free ice cream theory και το μεγάλο στοίχημα

Σ' ότι αφορά στους δικαιούχους του τομέα της υγείας, δηλαδή τους πολίτες, παρατηρεί ότι έχουν αναπτύξει τη θεωρία του «free ice cream», η οποία λέει ότι προσφέρεται δωρεάν παγωτό και κάποιοι τρέχουν καθημερινά στην ουρά για να πάρουν ένα χωνάκι. Αυτή η θεωρία θα εκλείψει, όταν ο κόσμος καταλάβει ότι το «παγωτό», θα είναι δωρεάν κάθε μέρα, για πολλά χρόνια.

«Εγώ έλεγα πάντα ότι το ΓεΣΥ, χρειάζεται τουλάχιστον πέντε χρόνια για να φθάσει σε μια διαδικασία εύρυθμης λειτουργίας. Δεν είναι όμως μόνο το ΓεΣΥ, αλλά είναι και οι υπόλοιπες μεταρρυθμίσεις. Η αυτονόμηση καθυστερεί και αυτό πρέπει να διορθωθεί. Πρέπει να είναι προτεραιότητά μας η αυτονόμηση. Βέβαια είχαμε την έκρυθμη κατάσταση με τον κορωνοϊό, που έβαλε τα δημόσια νοσηλευτήρια και τον ΟΚΥπΥ υπό ιδιαίτερη πίεση. Πρώτη προτεραιότητα των επόμενων μηνών, πρέπει να είναι η επίσπευση των διαδικασιών της αυτονόμησης.

Πρέπει να αφεθεί ο ΟΚΥπΥ να κάνει τη δουλειά του απερίσπαστος, χωρίς να παρεισφρέουν κυβερνητικές υπηρεσίες και συνδικαλιστικές οργανώσεις, για να τους επιβάλουν τον τρόπο που θα διοικήσουν τον οργανισμό. Το μεγάλο στοίχημα είναι η αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων».

Παρ' όλα αυτά, δεν μπορεί να πει κάποιος ότι θα είναι και το τελευταίο μεγάλο στοίχημα, αφού πάντα θα αποτελεί πρόκληση ο χώρος της υγείας. Δεν θα σταματήσει ποτέ, να έχει μεγάλο κόστος. «Βλέπεις ότι είναι πεταμένα λεφτά; Εγώ το βλέπω ως επένδυση στον λαό σου. Είναι επένδυση για την ίδια τη χώρα και όχι πεταμένα λεφτά. Το ίδιο ισχύει και για την παιδεία. Εγώ θεωρώ ότι όσο περισσότερο επενδύουμε στην υγεία, τόσο μεγαλύτερη κοινωνική απόδοση θα έχουμε».