Έκθεση Κομισιόν: Μεταρρυθμίσεις σε δικαιοσύνη, καταπολέμηση διαφθοράς στην Κύπρο και προκλήσεις στα ΜΜΕ

Η Κύπρος σημειώνει πρόοδο στην μεταρρύθμιση του συστήματος δικαιοσύνης της, με τις προσπάθειες να προχωρούν σχετικά με τη διευκρίνιση των ρόλων εντός της Νομικής Υπηρεσίας, αναφέρει σε έκθεσή της για το 2025 για το Κράτος Δικαίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, σημειώνει ότι περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε στην θέσπιση νομοθεσίας που να διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και περιορισμένη πρόοδο στην περαιτέρω προώθηση της διαδικασίας ενίσχυσης των κανόνων και μηχανισμών για τη βελτίωση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης.

Για την Κύπρο, στην έκθεση αναφέρεται ότι ο Γενικός Εισαγγελέας έχει ζητήσει τη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου σχετικά με την εξέταση αποφάσεων για μη δίωξη ή διακοπής διαδικασιών, ένα βήμα που στοχεύει στην ενίσχυση της δικαστικής διαφάνειας.

Όπως σημειώνεται, η δικαιοσύνη στην Κύπρο έχει εισάγει μια νέα διαδικασία για την εξέταση αποφάσεων που λαμβάνονται από το Ανώτατο Δικαστήριο με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Παρά κάποια βελτίωση, εξακολουθούν να υφίστανται προκλήσεις - ιδιαίτερα λόγω των χαμηλών επιπέδων ψηφιοποίησης και ένα όχι τόσο πλήρως λειτουργικό ενιαίο ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης υποθέσεων.

Οι προκλήσεις, προστίθεται, που σχετίζονται με τους πόρους και τις υποδομές συνεχίζουν να επηρεάζουν το έργο των δικαστών του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου. Η διάρκεια των διαδικασιών και οι καθυστερήσεις παραμένουν  ζήτημα «σοβαρής ανησυχίας», ιδιαίτερα για τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, παρά ορισμένες βελτιώσεις. Οι επιχειρήσεις θεωρούν αναγκαία την δραστηριοποίηση των Εμπορικών και Ναυτικών Δικαστηρίων ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις στη δικαστική διαδικασία.

Όσον αφορά το κεφάλαιο της διαφθοράς, οι πόροι της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς έχουν αυξηθεί ενώ συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις στη Βουλή των Αντιπροσώπων για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Αρχής. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την διερεύνηση υποθέσεων υψηλού επιπέδου διαφθοράς, με την έναρξη περισσότερων ερευνών.

Σύμφωνα με την έκθεση, εφαρμόστηκε επίσης νέα νομοθεσία που απαιτεί δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες) για εκλεγμένους και διορισμένους αξιωματούχους, ενώ γίνονται βελτιώσεις στους νόμους περί λόμπι και στους κανόνες εντιμότητας - συμπεριλαμβανομένου του διορισμού Ειδικού Συμβούλου Ηθικής και έχει αναθεωρηθεί ο Κώδικας Δεοντολογίας των Δημοσίων Υπαλλήλων. Η διαφάνεια και η λογοδοσία όσον αφορά προσφορές για το δημόσιο, θα πρέπει επίσης να βελτιωθούν, σημειώνεται.

Όσον αφορά την ελευθερία και τον πλουραλισμό στα μέσα ενημέρωσης, σημειώνει ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου λειτουργεί με ανεξαρτησία. Ωστόσο, το νομικό πλαίσιο σχετικά με τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης δεν έχει βελτιωθεί. «Η έλλειψη νομοθεσίας και διαφάνειας στον τομέα της κρατικής διαφήμισης, καθώς και η ανάγκη ενίσχυσης της ανεξάρτητης διαχείρισης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, παραμένουν θέματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν», σημειώνεται. Η κατάσταση σχετικά με την ασφάλεια των δημοσιογράφων έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν επισφαλείς εργασιακές συνθήκες, προστίθεται.

Όσον αφορά το θέμα των θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών, αναφέρεται ότι η αποτελεσματική και έγκαιρη διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους έχει σημαντικά βελτιωθεί, συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής χρήσης της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαβούλευσης. Οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές θεωρούν τις καθυστερήσεις στη νομοθέτηση και στην υιοθέτηση των εφαρμοστικών πράξεων ως προκλήσεις. Η κυβέρνηση παρουσίασε σχέδια για τη μεταρρύθμιση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ενώ παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τη διαδικασία διορισμού του Γενικού Ελεγκτή και του Αναπληρωτή του. Οι προκλήσεις σχετικά με τις διοικητικές απαιτήσεις για τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών εξακολουθούν να υφίστανται, ενώ οι προσπάθειες αναθεώρησης του νομοθετικού πλαισίου συνεχίζονται.

Γενικά, η Έκθεση για τον Κράτος Δικαίου του 2024 δείχνει ότι η Κύπρος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο. Συγκεκριμένα, προωθείται νομοθεσία για καλύτερο διαχωρισμό των συμβουλευτικών και διωκτικών λειτουργιών, ενώ παράλληλα βελτιώνονται η ανεξαρτησία και οι πόροι της Αρχής κατά της Διαφθοράς. Επιπλέον, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εφαρμογή των κανόνων για τη δήλωση περιουσιακών στοιχείων και στην ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση, περιορισμένη πρόοδος καταγράφηκε στην υιοθέτηση νομοθεσίας που διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και στην περαιτέρω πρόοδο της διαδικασίας ενίσχυσης των κανόνων και μηχανισμών που προάγουν την ανεξάρτητη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η Επιτροπή ανέφερε ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις άλλες εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς, καθώς και υπενθυμίζοντας τις σχετικές δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συστήνει στην Κύπρο να προχωρήσει περαιτέρω με την άμεση μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας και τη δημιουργία του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου και να θεσπίσει μια αποτελεσματική διαδικασία αναθεώρησης των αποφάσεων μη διώξεως ή διακοπής των διαδικασιών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ανεξαρτησία και την αυτονομία της δικαστικής δίωξης.

Επιπλέον, συστήνει στην Κύπρο να προωθήσει νομοθετικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς και να συνεχίσει τις προσπάθειες διασφάλισης ότι διαθέτει τους ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους που απαιτούνται για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων της.

Αναφέρεται επίσης στην υιοθέτηση νομοθεσίας που να διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και την ενίσχυση των κανόνων και μηχανισμών για την προώθηση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα γύρω από τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.

Τέλος ζητεί να διασφαλιστεί ότι για την εν εξελίξει μεταρρύθμιση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας όπως υπάρχουν διασφαλίσεις στη διαδικασία διορισμού για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του Γενικού Ελεγκτή και του Βοηθού Γενικού Ελεγκτή. Αυτά τα βήματα είναι ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω ευθυγράμμιση του νομικού και θεσμικού πλαισίου της Κύπρου με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, σημειώνει.

Η έκθεση του 2025 για το κράτος δικαίου που δημοσιεύθηκε την Τρίτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξετάζει τις εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη, τόσο θετικές όσο και αρνητικές, σε τέσσερις βασικούς τομείς για το κράτος δικαίου: το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με τους ελέγχους και τις ισορροπίες.

Περιλαμβάνει κεφάλαια ανά χώρα και για τα 27 κράτη μέλη, καθώς και για τέσσερις χώρες της διεύρυνσης, τα οποία βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενήργησε η Επιτροπή, αναλύουν τις νέες εξελίξεις μετά την προηγούμενη έκθεση και τη συνέχεια που δόθηκε στις προκλήσεις και τις εξελίξεις που εντοπίστηκαν στην έκδοση του 2024.  

Η Επιτροπή εκπόνησε την παρούσα έκθεση με βάση τον συνεχή διάλογο με τις εθνικές αρχές και σε διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε ολόκληρη την ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα πλήρως την πολιτική ευθύνη για την αξιολόγησή της και τις συστάσεις που εκδόθηκαν. 

Από την έκθεση του 2025, και όπως ορίζεται στις πολιτικές κατευθύνσεις της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση της ενιαίας αγοράς, παρακολουθώντας τις εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη. 

Η φετινή έκθεση ασχολείται και με τις πρόσφατες εξελίξεις στην Αλβανία, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, επισημαίνοντας την ευρύτερη εμπλοκή της ΕΕ με τους γείτονες και τους εταίρους της.

Η έκθεση παρουσιάζει μια ενθαρρυντική εικόνα, καταγράφοντας σημαντικές θετικές τάσεις σε πολλές χώρες. Στους βασικούς τομείς της μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, των προσπαθειών κατά της διαφθοράς, της ελευθερίας των ΜΜΕ και των θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών, πολλά κράτη μέλη έχουν προχωρήσει σημαντικά. Αν και ορισμένες προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και σε λίγες περιπτώσεις η κατάσταση παραμένει σοβαρή, συνολικά παρατηρείται ισχυρή δέσμευση με τη διαδικασία, αναφέρεται στην έκθεση.

Πηγή: ΚΥΠΕ