Όταν το κράτος τροφοδοτεί τον κύκλο της σιωπής, μεγαλώνει ο κύκλος της βίας

Μετά την οργή ήρθαν τα ερωτήματα. Αν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν χειρίστηκε σωστά μία καταγγελία για σεξουαλική κακοποίηση που έγινε στο πλαίσιο του κυπριακού #MeToo, πώς ξέρουμε ότι χειρίστηκε σωστά τις υπόλοιπες, αφού στις περισσότερες όχι απλώς δεν υπήρξε καταδίκη αλλά ούτε καν δίκη; Ή όλες τις άλλες μέσα στον χρόνο; Αν η Αστυνομία και η Νομική Υπηρεσία δεν αντιλαμβάνονταν σωστά την έννοια της συναίνεσης, αν αντιμετώπιζαν με στερεοτυπικές πατριαρχικές προσεγγίσεις τις καταγγελίες, αν όλη η επεξεργασία γίνεται στη βάση εσφαλμένων πεποιθήσεων, πώς ξέρουμε ότι εξαντλήθηκαν όντως όλα τα περιθώρια να αποδοθεί Δικαιοσύνη σε όλες τις υποθέσεις;

Υπενθυμίζεται ότι το κυπριακό κύμα του #MeToo είχε ξεκινήσει τότε η Ολυμπιονίκης μας Άντρη Ελευθερίου, μετά τις καταγγελίες της συναδέλφου της από την Ελλάδα, Σοφίας Μπεκατώρου. Και ακολούθως ένας αριθμός ατόμων, γυναίκες και άντρες, οι υποθέσεις των οποίων χρονολογούνταν και ποτέ δεν είχαν βρει το θάρρος να μιλήσουν στις Αρχές για τα όσα βίωσαν, ξεκίνησαν να καταγγέλλουν για πρώτη φορά αυτά που κρατούσαν μέσα τους για χρόνια και δεν τολμούσαν να πουν. Τα πρόσωπα τα οποία καταγγέλθηκαν είχαν μοναδικό κοινό στοιχείο το γεγονός πως ήταν άντρες. Κατά τα άλλα, ήταν διαφόρων ηλικιών και κινούνταν σε διάφορους επαγγελματικούς χώρους, από τον αθλητισμό μέχρι την πολιτική και την Εκκλησία.

Η τότε Υπουργός Δικαιοσύνης, Έμιλυ Γιολίτη, εξήρε το θάρρος της πρωταθλήτριάς μας και έδωσε δεσμεύσεις. «Τεράστιο μπράβο στην Άντρη Ελευθερίου που μίλησε. Σε μία πολιτεία που οφείλει και θέλει να προστατεύσει τα θύματα και να φέρει τους υπαίτιους ενώπιον Δικαιοσύνης, ας δώσει το έναυσμα να μιλήσουν κι άλλες. Για να σπάσουμε τον κύκλο της σιωπής. Και να διορθώσουμε όλα όσα τον τροφοδοτούν», είχε δηλώσει. Ο κύκλος της σιωπής έσπασε, αλλά η πολιτεία δεν έφερε όλους τους υπαίτιους ενώπιον της Δικαιοσύνης. Οι καταγγελίες της ίδιας της Άντρης Ελευθερίου δεν οδήγησαν ποτέ σε δίκη, λόγω «νομικού κωλύματος». Και, όπως αποδείχθηκε, όχι απλώς δεν διορθώσαμε όσα τροφοδοτούν τον κύκλο της σιωπής, αλλά οι ίδιες οι Αρχές είναι που τον τροφοδοτούν, καθώς με την στάση τους έστειλαν το μήνυμα πως αν μιλήσεις κινδυνεύεις να επαναθυματοποιηθείς. Αυτό λέει το ΕΔΑΔ, που καταδίκασε δύο φορές την Κυπριακή Δημοκρατία για τον τρόπο που χειρίστηκε υποθέσεις σεξουαλικής βίας.

Για την ιστορία, από τις καταγγελίες που είχαν γίνει τότε, το αποτέλεσμα ήταν δύο καταδίκες: Αυτή του τέως Μητροπολίτη Κιτίου, για άσεμνη επίθεση σε βάρος γυναίκας όταν ήταν 16 ετών, με ποινή 12 μήνες φυλάκιση με αναστολή, και αυτή 50χρονου προπονητή στίβου σε οκτώ χρόνια φυλάκισης, τον οποίο είχαν καταγγείλει τέσσερις πρώην αθλήτριές του για σεξουαλική κακοποίηση και άσεμνες επιθέσεις όταν αυτές ήταν ανήλικες. Κάποιες καταγγελίες δεν στοιχειοθετήθηκαν, ενώ σε άλλες τα θύματα είτε φοβήθηκαν να προβούν σε επίσημες καταγγελίες, είτε φοβήθηκαν και τις απέσυραν στην πορεία, ενδεικτικό της απουσίας εμπιστοσύνης που υπάρχει προς την πολιτεία. Το ίδιο, προφανώς, ισχύει και για πολλές άλλες περιπτώσεις σεξουαλικής βίας μέσα στον χρόνο και σίγουρα δεν περιορίζεται σε εκείνες που ήρθαν στο φως μαζεμένες τότε. Περιπτώσεις για τις οποίες δεν θα μάθουμε ποτέ, δεν θα βρεθούν ποτέ σε κάποια λίστα με στατιστικά και θα στοιχειώνουν την απερίγραπτη μοναξιά των θυμάτων για πάντα.

Γίνεται κατανοητό ότι κάποιες από αυτές τις υποθέσεις είναι δύσκολες, ειδικά όταν παρήλθε μεγάλο χρονικό διάστημα, αν και το κράτος οφείλει να απονέμει Δικαιοσύνη ακόμη και στα δύσκολα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, τα ίδια τα γεγονότα, αναπόφευκτα προξενούν το ερώτημα: Είναι όντως το πρόβλημα η δυσκολία ή το γεγονός πως οι Αρχές δεν προσεγγίζουν σωστά τις υποθέσεις; Διότι στις δύο περιπτώσεις που εξέτασε το ΕΔΑΔ, της 19χρονης (τότε) Βρετανίδας και της 18χρονης (τότε) Κύπριας, το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν ήταν οι δυσκολίες αλλά οι προσεγγίσεις και οι εντυπώσεις. Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις των Αρχών, η μη σωστή κατανόηση της έννοιας της συναίνεσης. Η επιπολαιότητα. Ας μην ξεχνούμε ότι η υπόθεση κατά πολιτικού προσώπου, παρά τις όποιες δυσκολίες και τις παραλείψεις που παρατηρήθηκαν κατά την αστυνομική έρευνα, καταχωρήθηκε ενώπιον Κακουργιοδικείου και αποσύρθηκε στην πορεία. Συνεπώς, δεν ήταν αδύνατον να προχωρήσει λόγω δυσκολιών, ήταν αδύνατον να προχωρήσει λόγω αντιλήψεων.

Η ζημιά που έχει προκληθεί από αυτές τις αποφάσεις είναι τεράστια. Κατέστη ξεκάθαρο ότι το κράτος, αντί να ενθαρρύνει τα θύματα να βγαίνουν μπροστά και να καταγγέλλουν, έστειλε το μήνυμα ότι είτε δεν μπορεί, είτε δεν θέλει να συμβάλει στην τιμωρία των ενόχων. Όπως δήλωσε στον REPORTER η Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Σουζάνα Παύλου, «υπάρχει ατιμωρησία στον τόπο μας και πλέον είναι ξεκάθαρο ότι το επιχείρημα του ‘δημοσίου συμφέροντος’ εργαλειοποιείται για να μην φτάνουν τέτοιες υποθέσεις στο Δικαστήριο», ενώ διερωτήθηκε πώς ερμηνεύεται το δημόσιο συμφέρον. Αυτό, υπέδειξε, υπηρετείται όταν «οι πολίτες και, στην προκειμένη περίπτωση, οι γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική βία, έχουν εμπιστοσύνη στο σύστημα Δικαιοσύνης». «Βλέπουμε ότι τα δικαιώματα των θυμάτων έμφυλης και σεξουαλικής βίας παραβιάζονται συστηματικά. Αυτό οδηγεί στο εύλογο αποτέλεσμα να μην επιθυμούν να προβούν σε καταγγελίες, να μην θέλουν να σπάσουν τη σιωπή τους, με τεράστιο ψυχοκοινωνικό κόστος για τις ίδιες», τόνισε.

Τεράστιο, όμως, είναι το κόστος και για την κοινωνία. Που αφήνει βίαιους άντρες ατιμώρητους, να κυκλοφορούν θριαμβευτικά ανάμεσα μας, γνωρίζοντας ότι αποτελεί για αυτούς δίκτυ προστασίας ο σεξισμός και η επιπολαιότητα των Αρχών. Και που αφήνει θύματα -στην συντριπτική πλειοψηφία τους γυναίκες- να πνίγονται μέσα στη σιωπή τους, επειδή αισθάνονται ότι αν μιλήσουν, αντί να κλείσουν τις πληγές τους, οι Αρχές θα τις τραυματίσουν ξανά. Αν και είναι κατανοητό πως οι δυνατότητες τόσο της εκτελεστικής όσο και της νομοθετικής εξουσίας είναι σε αυτόν τον τομέα περιορισμένες, αφού εμπλέκονται ανεξάρτητοι θεσμοί και η δικαστική εξουσία, δεν σταματά να αποτελεί και δικό τους καθήκον η δημιουργία συνθηκών ασφάλειας, καθώς και η προστασία των θυμάτων. Όπως, βέβαια, και η αλλαγή των σεξιστικών αντιλήψεων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Χαστούκι ΕΔΑΔ σε ΚΔ για αναστολή δίωξης πολιτικού για βιασμό-«Ο Βοηθός Εισαγγελέας την εξέθεσε σε δευτερογενή θυματοποίηση μέσω σεξιστικών στερεοτύπων»
• Σπάει τη σιωπή της η Ν.Τ που δικαιώθηκε στο ΕΔΑΔ-«Σας κατέθεσα ένα βίωμα. Και εσείς τι κάνατε κ. Αγγελίδη; Με μετατρέψατε σε κατηγορούμενη»
• «Αν δούμε τις δύο αποφάσεις του ΕΔΑΔ, διαφαίνεται πως οι θεσμοί νοσούν... Δεν προστατεύουν τα θύματα»
• Η διπλή καταδίκη από το ΕΔΑΔ, τα «καλά θύματα» και οι γυναίκες που «αξίζουν» κατά τις σεξιστικές Αρχές