Αυξήθηκαν τα έσοδα του κράτους από το Τμήμα Φορολογίας, συσσωρεύτηκαν οι καθυστερημένες οφειλές

Αύξηση στα έσοδα του κράτους κατά 2,3 δις από το 2021, αλλά και συσσώρευση των καθυστερημένων οφειλών προς το κράτος, του ύψους των 3,1 δις ευρώ από το 2023, εκ των οποίων το 1,4 δις κινδυνεύει να μην εισπραχθεί, κυρίως λόγω της μη έγκαιρης λήψης αποτελεσματικών μέτρων, καταγράψει στην ειδική έκθεση που έχει ετοιμάσει για το Τμήμα Φορολογίας, η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην έκθεση, η Ελεγκτική Υπηρεσία διενήργησε έλεγχο σε δείγμα συναλλαγών του Τμήματος Φορολογίας (ΤΦ) για το 2023, εστιάζοντας τόσο στην ορθή αποτύπωση των οικονομικών καταστάσεων του κράτους όσο και στη συμμόρφωση του ΤΦ με τη νομοθεσία. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τον έλεγχο είναι τα εξής:

Σημαντική Αύξηση Εσόδων

Η μείωση των εκκρεμών φορολογιών συνέβαλε στη σημαντική αύξηση των εσόδων του κράτους από €4,6δις το 2021 σε €6,9δις το 2024.

Αδυναμίες

Συσσώρευση καθυστερημένων εσόδων που ανέρχεται σε €3,1δις στις 31.12.2023, εκ των οποίων περίπου €1,4δις κινδυνεύουν να μην εισπραχθούν κυρίως λόγω της μη έγκαιρης λήψης αποτελεσματικών μέτρων από το Τμήμα για είσπραξη των φορολογικών οφειλών.

Η σημαντική μείωση των εκκρεμών φορολογιών επιτεύχθηκε χωρίς ουσιαστικούς ελέγχους ή αναπροσαρμογές εισοδημάτων, ενδεχομένως εις βάρος των εσόδων. Επίσης παρατηρήθηκαν επιβολές φόρων εκτός της προθεσμίας που δύναται για αναπροσαρμογή φορολογίας από τον Έφορο, μη αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητες της σχετικής νομοθεσίας.

Το ΤΦ δεν προέβη σε επαρκείς ελέγχους εταιρειών οι οποίες παρουσίαζαν σημαντικές συναλλαγές, αποκλίσεις στα περιθώρια κέρδους, ή μεγάλες διαφορές μεταξύ δηλωμένου κύκλου εργασιών για σκοπούς άμεσης και έμμεσης φορολογίας.

Απουσία μηχανισμού συμφιλίωσης επιμέρους συστημάτων με το λογιστικό σύστημα FIMAS, με αποτέλεσμα τη μη επιβεβαίωση πληρότητας και ορθότητας των εισπράξεων, ειδικά όσον αφορά στον ΦΠΑ. Επιπρόσθετα εντοπίστηκαν καθυστερήσεις στην απόδοση ποσών που αφορούν τρίτους (π.χ. OSS, ΓεΣΥ), ενώ δεν υπήρξε σχετική επεξήγηση στις οικονομικές καταστάσεις.

Υπήρξαν επίσης λανθασμένες ταξινομήσεις εσόδων από υπερπληρωμές, με επίπτωση στην ορθή παρουσίαση των εσόδων στις οικονομικές καταστάσεις. Παρατηρήθηκε επίσης καταβολή τόκων σε φορολογούμενους σε αντίθεση με τη νομοθεσία, ελλιπής παρακολούθηση εισπράξεων που αφορούν σε ΦΠΑ για λογαριασμό άλλων χωρών, καθώς και επιστροφές φόρων χωρίς έλεγχο ύπαρξης ενδεχόμενων οφειλών.

Συμβολή του κοινού

Σημειώνεται η σημαντική συμβολή των πολιτών στην προσπάθεια καταπολέμησης της φοροδιαφυγής μέσω των καταγγελιών που υποβάλλονται.

Στάση Τμήματος Φορολογίας

Η θετική στάση του Εφόρου Φορολογίας όσο αφορά στην παροχή στοιχείων προς την Υπηρεσία μας όσο και ως προς τη διερεύνηση των υποθέσεων που αναδείχθηκαν από την Υπηρεσία μας, ενίσχυσε την αποτελεσματικότητα των ελέγχων.

Κύρια ευρήματα

Στην έκθεση, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει πως οι εκκρεμείς φορολογίες κατά τα τελευταία έτη έχουν μειωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Ως αποτέλεσμα της μείωσης των εκκρεμών φορολογιών, οι συνολικές εισπράξεις του Τμήματος Φορολογίας (και κατ’ επέκταση τα έσοδα του κράτους από φορολογίες) παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κατά τα τελευταία έτη, με ετήσια αύξηση 18%, 14% και 12% για τα έτη 2022, 2023 και 2024 αντίστοιχα.

Στην έκθεση τονίζεται ότι για να επιτευχθεί όμως η ουσιαστική μείωση των εκκρεμών φορολογιών, αυτές επιβλήθηκαν χωρίς οποιονδήποτε ουσιαστικό έλεγχο ή/και αναπροσαρμογή του φορολογητέου εισοδήματος, με ενδεχόμενο την απώλεια εσόδων του κράτους.

Σε αρκετές περιπτώσεις η επιβολή φορολογίας από το ΤΦ διενεργήθηκε εκτός της προθεσμίας των έξι ή δώδεκα ετών που επιτρέπει στον Έφορο την επιβολή πρόσθετου φόρου, με κίνδυνο την απώλεια δημόσιων εσόδων, αναφέρεται.

«Επισημάναμε ότι τουλάχιστον οι εταιρείες, που δυνατόν να θεωρούνται υψηλού κινδύνου π.χ. εταιρείες που σχετίζονται με την κατασκευαστική βιομηχανία, εταιρείες ανάπτυξης γης, εταιρείες με σημαντικές ζημιές στο ιστορικό τους για συνεχή έτη ή με δυσανάλογα έξοδα σε σχέση με τα έσοδα τους, θα έπρεπε να μην παραμένουν χωρίς έλεγχο για σειρά ετών».

Στην έκθεση προστίθεται πως συσσώρευση καθυστερημένων εσόδων που ανέρχεται σε €3,1δις στις 31.12.2023, εκ των οποίων περίπου μόνο τα €1,7δις αναμένεται να εισπραχθούν άμεσα (αμέσως απαιτητά), κυρίως λόγω της μη έγκαιρης λήψης αποτελεσματικών μέτρων από το Τμήμα για είσπραξη των φορολογικών οφειλών. Τα καθυστερημένα έσοδα παρουσιάζουν αύξηση σχεδόν €1δις (από €2,2δις το 2021 σε €3,1δις το 2023).

Η Ελεγκτική προσθέτει πως αδυναμία του Τμήματος να εντοπίζει και να παρακολουθεί τη μη υποβολή δηλώσεων εισοδήματος από φυσικά και νομικά πρόσωπα για αριθμό φορολογικών ετών, αφού πέραν του 50% του δείγματος ελέγχου που αφορούσε σε νομικά πρόσωπα (30% για τα φυσικά πρόσωπα), είτε δεν υπέβαλαν φορολογικές δηλώσεις εισοδήματος για δύο ή για περισσότερα έτη, είτε υπέβαλαν με καθυστέρηση τις δηλώσεις εισοδήματος για δύο ή/και περισσότερα έτη. Επίσης δεν φαίνεται να αξιοποιείται η δυνατότητα που παρέχεται από τη νομοθεσία για επιβολή φορολογιών από το Τμήμα με βάση την κρίση του Εφόρου εντός καθορισμένου χρονικού πλαισίου, με αποτέλεσμα την απώλεια εσόδων για το κράτος.

Το Τμήμα κατά την επιβολή φορολογιών, όπως προέκυψε από τον έλεγχο φορολογικών φακέλων, φαίνεται να μην διερεύνησε/έλαβε υπόψη περιπτώσεις όπου στην έκθεση ελεγκτή επί των οικονομικών τους καταστάσεων παρουσιάζεται «γνώμη με επιφύλαξη/άρνηση γνώμης», αναφέρεται στην έκθεση.

Ένα άλλο εύρημα της Ελεγκτικής είναι και ο ανεπαρκής έλεγχος από το Τμήμα σε περιπτώσεις εταιρειών, που προβαίνουν σε σημαντικές συναλλαγές με συνδεδεμένα ή/και άλλα πρόσωπα, με ενδεχόμενο τη μη τήρηση των προνοιών της σχετικής νομοθεσίας.

Επιβολή φορολογιών από το Τμήμα, αναφέρει η Ελεγκτική, χωρίς σχετικούς ελέγχους, σε περιπτώσεις εταιρειών με σημαντικές διακυμάνσεις στο μικτό περιθώριο κέρδους και δυσανάλογη σχέση εσόδων με εξόδων που ενδεχομένως να μην δικαιολογούνται, με κίνδυνο την απώλεια εσόδων.

«Εντοπίστηκαν περιπτώσεις, όπου υπήρχε σημαντική διαφορά στον κύκλο εργασιών που δηλώθηκε για σκοπούς άμεσης φορολογίας, με τον κύκλο εργασιών που δηλώθηκε για σκοπούς έμμεσης φορολογίας (ΦΠΑ), με ενδεχόμενο κίνδυνο την απώλεια δημόσιων εσόδων σε περιπτώσεις μη διερεύνησης της από το Τμήμα».

Η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει πως έχει διαπιστωθεί απουσία μηχανισμού τακτικής συμφιλίωσης του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διοικητικής και Οικονομικής Πληροφόρησης (FIMAS), με τα επιμέρους μηχανογραφικά συστήματα και άλλες πηγές πληροφόρησης, από το λογιστήριο του ΤΦ, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιβεβαιωθεί η πληρότητα και ορθότητα των εισπράξεων του Τμήματος.

Ένα άλλο εύρημα, προστίθεται στην έκθεση είναι η μη κατάλληλη ενημέρωση των εσόδων ΦΠΑ στο λογιστικό σύστημα FIMAS, εφόσον η κατανομή των εισπράξεων φόρων από εμπορικές τράπεζες όσον αφορά στην έμμεση φορολογία, μέχρι τον Αύγουστο του 2023 προέκυπτε ως ποσό ισοσκελισμού (balancing figure) ως η διαφορά των συνολικών μηνιαίων εισπράξεων που καταχωρίστηκαν στον λογαριασμό καταθέσεων με το συνολικό ποσό των άμεσων φόρων που καταχωρίστηκαν μέσω του λογαριασμού αυτού στα διάφορα κονδύλια άμεσης φορολογίας. «Δεδομένης της πιο πάνω τακτικής/αδυναμίας καθώς και της μη επαρκούς τεκμηρίωσης σημαντικού ποσού ΦΠΑ (€34,23εκ.), ως διορθωτική εγγραφή, αλλά επίσης της αδυναμίας παρακολούθησης και συμφιλίωσης του συγκεκριμένου λογαριασμού καταθέσεων των εισπράξεων φόρων από εμπορικές τράπεζες από το Τμήμα, δεν κατέστη δυνατό να επιβεβαιωθεί πλήρως από την Υπηρεσία μας το ποσό των εσόδων ΦΠΑ που περιλαμβάνονται στις οικονομικές καταστάσεις του κράτους, για το έτος 2023».

Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει, δε, ότι διαπιστώθηκε και αδυναμία επιβεβαίωσης ορθότητας των εισπράξεων κατά κατηγορία φόρων (π.χ. Εισπράξεις Φόρου Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων, Φόρου Εισοδήματος Νομικών Προσώπων κ.λπ.) όπως αυτές παρουσιάζονται στις οικονομικές καταστάσεις του κράτους για το 2023, εφόσον για τυχόν αλλαγές π.χ. τροποποιήσεις στις αποδείξεις είσπραξης, οι οποίες διενεργούνται μετά την ταξινόμηση των εισπράξεων στα διάφορα κονδύλια εσόδων/κατηγορίες φόρων του ΤΦ, το λογιστικό σύστημα FIMAS δεν ενημερώνεται σχετικά.

Κατά τον έλεγχο, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε έλλειψη κατάλληλης πληροφόρησης στις οικονομικές καταστάσεις του κράτους σχετικά με τους συμψηφισμούς, εφόσον δεν αναφέρεται στο σύνολο των ποσών που συμψηφίστηκαν για το ΤΦ, ούτε γίνεται οποιαδήποτε αναφορά/διαχωρισμός στα ποσά που επηρεάζουν τους άμεσους και τους έμμεσους φόρους, καθώς ούτε και στα αντίστοιχα έξοδα.

« Μεγάλα ποσά που εισπράττονται από το ΤΦ για λογαριασμό τρίτων παραμένουν σε εκκρεμότητα κατά τη λήξη του έτους σε λογαριασμούς καταθέσεων:

-Στις 31.12.2023 εκκρεμούσε η διευθέτηση ποσού €87,9εκ. που αφορά σε εισπράξεις ΦΠΑ μέσω της Μονοαπευθυντικής Θυρίδας,One Stop Shop (OSS) για λογαριασμό άλλων χωρών. Το ποσό αυτό δεν καταβλήθηκε στους δικαιούχους–άλλες χώρες εντός του έτους 2023 ως όφειλε, αλλά καταβλήθηκε το επόμενο έτος.

-Στις 31.12.2023, ποσό ύψους €9,9εκ., που αφορά σε εισφορές ΓεΣΥ που εισπράχθηκαν ή παρακρατήθηκαν από το ΤΦγια λογαριασμό του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) για το μήνα Δεκέμβριο και κατατέθηκαν στον Γενικό Κυβερνητικό Λογαριασμό το 2023, δεν καταβλήθηκαν προς τον ΟΑΥ εντός του έτους, σε αντίθεση με τις πρόνοιες των σχετικών κανονισμών. Τα ποσά που αφορούν σε τρίτους, χρήζουν ειδικής αναφοράς στις οικονομικές καταστάσεις ώστε να διευκρινίζεται ότι δεν ανήκουν στο κράτος, εντούτοις, διαπιστώσαμε ότι σχετική αναφορά δεν γίνεται. Ο Γενικός Λογιστής μάς πληροφόρησε ότι συμφωνεί με την επισήμανση της Υπηρεσίας μας και θα γίνει σχετική αναφορά στις οικονομικές καταστάσεις του κράτους».

Ένα άλλο εύρημα αναφέρει πως εισπράξεις άμεσης και έμμεσης φορολογίας που διενεργήθηκαν μέσω εμπορικών τραπεζών τέλος Δεκεμβρίου 2023, συνολικού ύψους €11,7εκ., καταχωρίστηκαν στο λογιστικό σύστημα FIMAS εντός του 2024 εφόσον οι πιστωτικές σημειώσεις από την Κεντρική Τράπεζα Κύπρου εκδόθηκαν με ημερομηνία αξίας Ιανουάριου 2024. Οι εν λόγω εισπράξεις, κατανεμήθηκαν στα έσοδα του 2023 στο σύστημα ΤΕΠ, αλλά η σχετική ενημέρωση του λογαριασμού καταθέσεων έγινε εντός του 2024. Ως αποτέλεσμα, τα τραπεζικά διαθέσιμα στις 31.12.2023, είναι μειωμένα κατά το ποσό των €11,7εκ.

Στην έκθεση υπογραμμίζεται πως σύμφωνα με στοιχεία του ΤΦ, το 2023 εισπράχθηκε συνολικό ποσό ύψους €15,4εκ. ως «υπερπληρωμές», λόγω λανθασμένης καταχώρισης στοιχείων κατά την πληρωμή, από τους ίδιους τους φορολογούμενους. Από το ποσό αυτό, €11,1εκ. μεταφέρθηκε στα έσοδα άμεσης φορολογίας και το υπόλοιπο ποσό ύψους €4,3εκ. παρέμεινε στα «Άλλα έσοδα» αντί να μεταφερθεί στα έσοδα άμεσης φορολογίας. Ως αποτέλεσμα, τα «Άλλα έσοδα» του ΤΦ παρουσιάζονται αυξημένα κατά €4,3εκ. και τα διάφορα έσοδα άμεσης φορολογίας μειωμένα κατά το ίδιο ποσό. Επιπρόσθετα, εισπράξεις ύψους €4,4εκ. της περιόδου 2017-2022 που καταχωρίστηκαν προσωρινά ως «υπερπληρωμές» κατά τα έτη αυτά, ξεκαθάρισαν το 2023 και καταχωρίστηκαν εκ νέου σε διάφορα κονδύλια εσόδων άμεσης φορολογίας, με αντίστοιχη χρέωση των επιστροφών φόρων. Ως εκ τούτου, τα έσοδα και οι επιστροφές άμεσης φορολογίας του 2023, είναι αυξημένα κατά το ποσό των €4,4εκ.

«Κατά την επιστροφή φόρων που εισπράχθηκαν από τους φορολογούμενους μετά από λανθασμένη καταχώριση στοιχείων από τους ίδιους τους φορολογούμενους, το ΤΦ καταβάλλει τόκους και για μη συμπληρωμένο μήνα, σε αντίθεση με τις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας».

Στην έκθεση της Ελεγκτικής διαπιστώθηκε και απουσία παρακολούθησης και μη διενέργειας σχετικών ελέγχων για σκοπούς διασφάλισης των εσόδων του κράτους, όσον αφορά στην υποβολή δηλώσεων και στο σχετικό ποσό ΦΠΑ που εισπράχθηκε από το ΤΦ, μέσω της Μονοαπευθυντικής Θυρίδας One Stop Shop, για αγαθά και υπηρεσίες που παρασχέθηκαν στην Κύπρο, ως κράτος μέλος κατανάλωσης. Το ποσό ανέρχεται σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ ετησίως (€59,6εκ. για το 2023). Διαπιστώθηκε επίσης ότι, σε κάποιες περιπτώσεις επιβλήθηκαν επιβαρύνσεις για καθυστερημένες δηλώσεις, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν επιβλήθηκαν, καταδεικνύοντας ασυνέπεια στη φορολογική μεταχείριση του συγκεκριμένου θέματος.

«Διενέργεια επιστροφών άμεσων φόρων, χωρίς οποιοδήποτε έλεγχο για ύπαρξη τυχόν οφειλών στο κράτος μέσω της ΕΦΑΡ.ΣΥ. Για την περίοδο 1.1-31.12.2023 επιστράφηκε ποσό συνολικού φόρου €72,5εκ., ενώ δεν φαίνεται να διενεργήθηκε ο σχετικός έλεγχος στην ΕΦΑΡ.ΣΥ».

Η Ελεγκτική σημειώνει πως δεν γίνεται κατάλληλη και έγκαιρη ενημέρωση/παρακολούθηση των λογαριασμών καταθέσεων του ΤΦ, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται τα υπόλοιπα στους λογαριασμούς εσόδων ή/και εξόδων στο λογιστικό σύστημα FIMAS. Αρκετοί λογαριασμοί καταθέσεων παρουσιάζουν εκκρεμή σημαντικά υπόλοιπα εκατομμυρίων ευρώ, κατά τις 31.12.2023 ενώ θα έπρεπε να είχαν ξεκαθαριστεί.

«Οι έλεγχοι της Υπηρεσίας μας και τα ερωτήματα που εγείρονται εκ μέρους μας προς το ΤΦ, θεωρούμε ότι προσθέτουν αξία στη διασφάλιση των εσόδων του Κράτους. Χαρακτηριστικά, η Υπηρεσία μας από σχετικό έλεγχο διαπίστωσε, εκ πρώτης όψεως, ότι η μέθοδος επιμερισμού του φόρου εισροών, που αφορά σε κατασκευαστικό έργο στην μαρίνα Λεμεσού, η οποία αποδίδεται τόσο σε φορολογητέες, όσο και σε εξαιρούμενες συναλλαγές, είναι «λανθασμένη»/μη λογική και δίκαιη. Με βάση τις διαπιστώσεις μας τέθηκε το ερώτημα το 2019 στο ΤΦ, για τους λόγους που δόθηκε έγκριση για διεκδίκηση από την εταιρεία ολόκληρου του φόρου εισροών, αφού η εταιρεία πραγματοποιεί και φορολογητέες και εξαιρούμενες συναλλαγές. Σε απάντηση του ο Έφορος το 2024 μας ενημέρωσε ότι το ΤΦ έχει προβεί σε έλεγχο 12 ετών, εφόσον τεκμηριώθηκε ότι έχει απωλεσθεί Φ.Π.Α. ως αποτέλεσμα δόλου ή εσκεμμένης παράλειψης και από τον έλεγχο προέκυψε βεβαίωση φόρου ύψους €4,3εκ. Οι καταγγελίες οι οποίες υποβάλλονται από πολίτες στην Υπηρεσία μας για ενδεχόμενη φοροδιαφυγή, αποδεικνύονται σημαντικό εργαλείο αύξησηςτων εσόδων του κράτους».