Ο σχεδιασμός για τις πυρκαγιές, τα σοβαρά ερωτήματα για τον συντονισμό και οι διαφωνίες που αγνοήθηκαν

«Πρέπει να δούμε τι δεν λειτούργησε, γιατί δεν λειτούργησε και να γίνουν οι όποιες αναγκαίες διορθωτικές κινήσεις», δήλωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο διάγγελμά του, το βράδυ της Κυριακής. Αυτή ήταν, ουσιαστικά, και η πρώτη παραδοχή της Κυβέρνησης, από την Τετάρτη που ξέσπασε η φονική πυρκαγιά, για τις αδυναμίες και τα κενά στον κρατικό σχεδιασμό και την κρατική αντίδραση, καθώς τις προηγούμενες ημέρες οι αρμόδιοι Υπουργοί άφηναν να νοηθεί ότι όλα πήγαν ρολόι και οι τραγικές επιπτώσεις της φωτιάς ήταν θέμα… τύχης.

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης ανέφερε συγκεκριμένα πως η Κυβέρνηση:

1. Είχε προχωρήσει με αύξηση του δυναμικού των πυροσβεστών και των δασοπυροσβεστών
2. Εξασφάλισε τον μέγιστο αριθμό πτητικών μέσων
3. Αυστηροποίησε τις ποινές
4. Μετέφερε τα πτητικά μέσα στην Εθνική Φρουρά

Οι τέσσερις αυτές ενέργειες ήταν αυτές, που όπως φαίνεται, οδήγησαν στην διαβόητη -πλέον- δήλωση του Κωνσταντίνου Λετυμπιώτη, στις 3 Ιουνίου, πως «η φετινή αντιπυρική περίοδος μας βρίσκει περισσότερο προετοιμασμένους και ενισχυμένους από ποτέ». Και τότε, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, ανέφερε πως το κράτος διαθέτει πλέον τον μεγαλύτερο αριθμό δασοπυροσβεστών που υπήρξε ποτέ, τον πιο ισχυρό στόλο επίγειων μέσων δασοπυρόσβεσης και τον πληρέστερο και πολυπληθέστερο στόλο εναέριων μέσων στην ιστορία του κράτους. Υπενθύμισε, παράλληλα, πως η επιχειρησιακή ευθύνη για τα πτητικά μέσα έχει υπαχθεί στην Εθνική Φρουρά, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας πτήσεων και την ορθολογική διαχείριση του εναέριου στόλου.

Εκ του αποτελέσματος αυτός ο σχεδιασμός αποδείχθηκε ανεπαρκής και η ετοιμότητα ελλιπής, κάτι που πλέον, έστω αργοπορημένα, παραδέχεται και η ίδια η Κυβέρνηση. Συνεπώς, προκύπτει το ερώτημα ποιος αποφάσισε ότι τα μέτρα αυτά, τα οποία ουδείς αμφισβητεί πως ήταν προς την ορθή κατεύθυνση, καθιστούσαν την χώρα μας «περισσότερο προετοιμασμένη και ενισχυμένη από ποτέ» έναντι των κινδύνων των πυρκαγιών. Ποιος αποφάσισε ότι αυτά ήταν αρκετά, δεν χρειαζόταν να γίνει τίποτα άλλο και είχαμε θωρακιστεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό; Υπήρξε από κάποιον ή κάποιους παραπλάνηση της Κυβέρνησης και καλλιέργησε τέτοια αυτοπεποίθηση, ώστε να βγαίνει ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος να κάνει μεγαλόστομες δηλώσεις, ή επέλεξε να αγνοήσει πιθανές ανησυχίες και εναλλακτικές ιδέες, που ενδεχομένως η υιοθέτησή τους θα καθιστούσε τον σχεδιασμό πιο αποτελεσματικό;

Είναι προφανές από το γεγονός πως κάηκε το 1,3% της Κύπρου σε μερικές ώρες ότι τα μέτρα αυτά, όσο καλά και να ήταν, δεν ήταν αρκετά και κάποιος με την κατάλληλη τεχνογνωσία έπρεπε να γνωρίζει και να προβλέψει ότι χρειάζονταν και άλλες ενέργειες, είτε στο κομμάτι του συντονισμού υπηρεσιών, είτε σε άλλους τομείς, που θα καθιστούσαν τον μηχανισμό πολύ πιο αποτελεσματικό την στιγμή της κρίσης. Προκύπτει, συνεπώς, και το ερώτημα αν όντως οι ειδικοί και οι αρμόδιοι δεν μπορούσαν να διακρίνουν τις παραλείψεις ή αν εξέφρασαν αμφιβολίες και κάποιος επέλεξε να τους αγνοήσει, εκθέτοντας τους πολίτες σε κίνδυνο και την Κυβέρνηση στα μάτια τους.

Ο υπεύθυνος συντονιστής

Ερωτήματα και πολλές ασάφειες εξακολουθούν να υπάρχουν και για τον πραγματικό ρόλο του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας, Ανδρέα Γρηγορίου, τον οποίο έτσι κι αλλιώς δεν άσκησε, διότι βρισκόταν στην άλλη πλευρά του πλανήτη. Ωστόσο, από την στιγμή που δεν υπάρχει ανάκληση της προηγούμενης απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, εξακολουθούσε να είναι ο υπεύθυνος, τουλάχιστον στα χαρτιά.

Υπενθυμίζεται ότι στις 12 Απριλίου 2023, ο κ. Λετυμπιώτης είχε δηλώσει πως έχει παρατηρηθεί αλληλεπίδραση μεταξύ των αρμόδιων Υπηρεσιών και υπάρχει πλειάδα σχεδίων δράσης, είτε αυτά αφορούν στην πρόληψη είτε στην αντιμετώπιση πυρκαγιών, και καθίσταται αναγκαίος ο διορισμός υπεύθυνου συντονιστή, ο οποίος θα αναλάβει την άμεση ενεργοποίηση των μηχανισμών που υπάρχουν για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών, στη βάση και των εισηγήσεων που υποβλήθηκαν από τα εμπλεκόμενα Υπουργεία/Υπηρεσίες και ανακοίνωσε τον διορισμό του ΓΔ του Υπουργείου Γεωργίας ως υπεύθυνου συντονιστή.

Το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε πως ο Ανδρέας Γρηγορίου θα έχει τη δυνατότητα να κινητοποιεί τα πτητικά μέσα με βάση τα εθνικά σχέδια διαχείρισης κρίσεων, θα έχει το γενικό πρόσταγμα σε ό,τι αφορά τη διασπορά, τις μετακινήσεις και τη διάταξη δυνάμεων κατά τη διάρκεια της πυρόσβεσης, θα υποδεικνύει το χρονικό σημείο στο οποίο πρέπει να ενεργοποιηθεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας και οι διακρατικές συμφωνίες, και θα έχει το επιχειρησιακό πρόσταγμα σε περίπτωση που επεισόδιο πυρκαγιάς απαιτήσει τη δημιουργία επιτελείου διαχείρισης κρίσης.

Ο κ. Γρηγορίου, στην πιο κρίσιμη περίοδο για τις πυρκαγιές, στάλθηκε να εκπροσωπήσει την Κυβέρνηση στην Αυστραλία. Εκ των υστέρων, αναφέρθηκε ότι τελικά δεν είχε το επιχειρησιακό πρόσταγμα και ότι αυτή ήταν ευθύνη του Αρχιπύραρχου Λογγίνου. Προκύπτουν πολλά ερωτήματα αναφορικά με τον συντονισμό, ενώ η συνδρομή από τρίτες χώρες ήταν περιορισμένη, γεγονός που και πάλι ελέγχεται, ενώ προφανώς ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Γεωργίας δεν βρισκόταν στο επιχειρησιακό κέντρο, αφού βρισκόταν σε άλλη ήπειρο.

Εκ των υστέρων, ο κ. Λετυμπιώτης δήλωσε ότι ο κ. Γρηγορίου «είναι ο συντονιστής για τις διαδικασίες που τρέχουν ως προς την αναβάθμιση των πρωτοκόλλων, στη βάση των σχεδιασμών που υπάρχουν. Δεν είναι επιχειρησιακός συντονιστής, αυτό είναι στο μέτωπο. Τον επιχειρησιακό συντονισμό στην εν λόγω πυρκαγιά την είχε η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Αυτός είναι ο σχεδιασμός, αυτή είναι η βέλτιστη πρακτική που ακολουθείται». Ήταν ο ίδιος, ωστόσο, που είχε ανακοινώσει στο παρελθόν πως ο κ. Γρηγορίου θα είχε «επιχειρησιακό πρόσταγμα», άρα είτε τότε, είτε σήμερα, δεν έδινε την ορθή πληροφόρηση.

Η Κυβέρνηση προς το παρόν δεν έχει εξηγήσει ποιος και πότε αποφάσισε να αλλάξει ή να παρακάμψει την προηγούμενη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Ούτε διευκρίνισε αν όντως υπήρξε αλλαγή στην πορεία ή αν εξ αρχής προέβησαν σε λανθασμένη ανακοίνωση, καθώς ουδέποτε προοριζόταν τελικά για κεντρικός συντονιστής ο κ. Γρηγορίου. Επίσης, ποτέ δεν τεκμηριώθηκε ποιος και γιατί έκρινε πως, από όλους τους υψηλόβαθμους δημοσίους υπαλλήλους, ο υπεύθυνος συντονιστής για τις πυρκαγιές ήταν ο καταλληλότερος να εκπροσωπήσει την Κυβέρνηση στην Αυστραλία, στην περίοδο που συνήθως κορυφώνεται ο καύσωνας και είναι η Κύπρος σε κόκκινο συναγερμό για εκδήλωση πυρκαγιών.

Το γεγονός πως ο επικεφαλής του Τμήματος Δασών, Σάββας Ιεζεκιήλ, δήλωσε ότι το Τμήμα του έχει άποψη για το ζήτημα του συντονισμού, την οποία προτίθεται να καταθέσει μαζί με τα συμπεράσματά του, είναι ενδεικτικό της ύπαρξης διαφορετικών προσεγγίσεων. Όπως αποκάλυψε ο προκάτοχος του, Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, από το 2023 αποφασίστηκε ο διορισμός του Ανδρέα Γρηγορίου ως υπεύθυνου συντονιστή, το Τμήμα Δασών εξέφρασε γραπτώς τη διαφωνία του και από το 2023 ποτέ δεν απάντησαν στις ανησυχίες του. «Είχαν λάβει μια λανθασμένη και ενδεχομένως παράτυπη απόφαση. Έπρεπε να αλλάξει η νομοθεσία, έπρεπε να αλλάξουν τα σχέδια», υποστήριξε ο κ. Αλεξάνδρου στο ΡΙΚ.

Πέραν του ρόλου που του αποδόθηκε και που θεωρείται από τους ειδικούς λανθασμένος, αμφισβητείται και κατά πόσο ο κ. Γρηγορίου είχε το υπόβαθρο να τον αναλάβει, τουλάχιστον με την μορφή που είχε αρχικά ανακοινωθεί. Ο Σάββας Ιεζεκιήλ δήλωσε ότι «δεν έχει γνώσεις για να μπορεί να χειριστεί πυρκαγιές υπαίθρου». Ανέφερε πως έχουν καλή συνεργασία, αλλά ο ρόλος του είναι ο συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών. Παράλληλα, και ο Μάρκος Τράγκολας, πρώην Διευθυντής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, υποστήριξε πως «διορίστηκε ένα πρόσωπο χωρίς να έχει γνωσιακό υπόβαθρο και εμπειρίες» και διερωτήθηκε πώς το Υπουργικό οδηγήθηκε σε μια τέτοια απόφαση.

Συνεπώς θα πρέπει ξεκάθαρα να απαντηθεί ποιος έκρινε ότι αυτός ο ρόλος έπρεπε να δοθεί στον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας και στη βάση ποιων κριτηρίων. Επίσης, γιατί αγνοήθηκαν οι ανησυχίες των υπηρεσιακών, που ήταν και οι πλέον αρμόδιοι σε αυτή την περίπτωση; Γιατί το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε και ανακοίνωσε μία απόφαση, που με βάση τα όσα αναφέρονται σήμερα, ίσως και να μην ίσχυε ποτέ, αν από την αρχή την επιχειρησιακή ευθύνη συντονισμού την είχε είτε ο Διευθυντής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας είτε του Τμήματος Δασών, αναλόγως ποιος είχε δικαιοδοσία στο σημείο εκδήλωσης της πυρκαγιάς; Και ποιος, τελικά, φέρει την ευθύνη για αυτό το τεράστιο μπέρδεμα;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Καταγγελίες Αλεξάνδρου για το ρόλο ΓΔ Υπ. Γεωργίας στις πυρκαγιές-Η εκτίμηση Τράγκολα για την απόφαση
• Στον Ιεζεκιήλ δόθηκε η ανώνυμη πληροφορία για οργανωμένο σχέδιο εμπρηστών-«Όσο ηλίθια κι αν είναι, δεν μπορώ να αδιαφορήσω»
• Πώς απαντά στα περί παραίτησης υπουργών η Κυβέρνηση-«Εκ του αποτελέσματος κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος»