Κραδασμοί στις σχέσεις Κιέβου-ΕΕ μετά τον αμφιλεγόμενο νόμο Ζελένσκι για τους θεσμούς κατά της διαφθοράς

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θέτει σε κίνδυνο τις φιλοδοξίες ένταξης της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προειδοποίησαν κορυφαίοι Ευρωπαίοι πολιτικοί την Τετάρτη. Ο Ζελένσκι υπέγραψε εχθές έναν αμφιλεγόμενο νόμο, ο οποίος - σύμφωνα με επικριτές - υπονομεύει την ανεξαρτησία των θεσμών κατά της διαφθοράς της Ουκρανίας, προκαλώντας διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα για πρώτη φορά από τότε που τα ρωσικά τανκς διέσχισαν τα ουκρανικά σύνορα τον Φεβρουάριο του 2022.

Η ηγεσία της ΕΕ κάλεσε επίσημα τον Ζελένσκι να αποδείξει ότι παραμένει προσηλωμένος στις ευρωπαϊκές δημοκρατικές αξίες, μετά την υπογραφή του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, το οποίο, όπως τονίζουν Ευρωπαίοι σύμμαχοι, απειλεί να τινάξει στον αέρα την ενταξιακή πορεία της Ουκρανίας. «Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επικοινώνησε με τον Πρόεδρο Ζελένσκι για τις τελευταίες εξελίξεις», δήλωσε στο POLITICO ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, Γκιγιόμ Μερσιέ. «Η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν εξέφρασε έντονες ανησυχίες για τις συνέπειες των τροποποιήσεων και ζήτησε εξηγήσεις από την ουκρανική κυβέρνηση.

Ο σεβασμός στο κράτος δικαίου και η μάχη κατά της διαφθοράς είναι θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ. Ως υποψήφια χώρα, η Ουκρανία καλείται να τηρεί πλήρως αυτά τα πρότυπα. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία έκπτωση», πρόσθεσε ο Μερσιέ.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, μετέφερε επίσης τις ανησυχίες του στον Ζελένσκι και ζήτησε διευκρινίσεις, σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο.

«Σοβαρά ερωτήματα»

Στις Βρυξέλλες, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσπαθούν να προωθήσουν την ενταξιακή πορεία της Ουκρανίας παρά την επίμονη αντίθεση του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν. Ωστόσο, η πρόοδος της Ουκρανίας απειλείται πλέον τουλάχιστον με στασιμότητα, καθώς ακόμη και οι στενότεροι σύμμαχοι του Κιέβου υπενθυμίζουν ότι ο σεβασμός στο κράτος δικαίου και οι μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς αποτελούν αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις για την ένταξη στην ΕΕ.

Με σαφή προειδοποίηση, ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών, Γιόχαν Βάντεφουλ, έγραψε στο X την Τετάρτη ότι «ο περιορισμός της ανεξαρτησίας των θεσμών κατά της διαφθοράς εμποδίζει την πορεία της Ουκρανίας προς την ΕΕ».

Ο νέος νόμος που υπέγραψε ο Ζελένσκι θέτει τη Διεύθυνση Καταπολέμησης Διαφθοράς (NABU) και την Ειδική Εισαγγελία Κατά της Διαφθοράς (SAP) υπό την εποπτεία του Γενικού Εισαγγελέα —μια κίνηση που, σύμφωνα με τα εμπλεκόμενα όργανα, ακυρώνει ουσιαστικά την ανεξαρτησία τους. Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε την Τρίτη ότι δεν εξετάζει το ενδεχόμενο αναστολής χρηματοδοτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, αρκετοί αξιωματούχοι υπενθύμισαν ότι η ενίσχυση εξαρτάται άμεσα από την πρόοδο σε θέματα κράτους δικαίου.

«Η Ουκρανία ανήκει στην Ευρώπη και η στήριξή μας αφορά τον λαό της. Όμως η υποστήριξή μας δεν υπήρξε ποτέ και δεν θα γίνει ποτέ λευκή επιταγή προς την κυβέρνηση», έγραψε ο Τσέχος ΥΠΕΞ Γιαν Λιπαβσκί, προσθέτοντας ότι διαβίβασε το μήνυμα στον Ουκρανό ομόλογό του.

Ο Επίτροπος Οικονομίας, Βάλντις Ντομπρόβσκις, δήλωσε στους Financial Times ότι η οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία είναι «υπό όρους διαφάνειας, δικαστικής μεταρρύθμισης και δημοκρατικής διακυβέρνησης».

Ακόμη και η Σουηδία —από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής πορείας της Ουκρανίας— εξέφρασε έντονη ανησυχία.

Η Σουηδή Υπουργός Εξωτερικών, Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ, δήλωσε στο POLITICO: «Ο νέος νόμος που θέτει τα θεσμικά όργανα κατά της διαφθοράς υπό τον έλεγχο της Γενικής Εισαγγελίας εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την ανεξαρτησία τους».

Δημοκρατική οπισθοδρόμηση

Εδώ και μήνες, ακτιβιστές και η αντιπολίτευση στην Ουκρανία προειδοποιούν για δημοκρατική οπισθοδρόμηση — από την άρνηση διορισμού ανεξάρτητα επιλεγμένου επικεφαλής στη Διεύθυνση Οικονομικού Εγκλήματος, έως τη δίωξη του ακτιβιστή κατά της διαφθοράς, Βιτάλι Σαμπούνιν.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν επιλέξει μέχρι πρότινος να μην αντιδρούν δημόσια, κάτι που, σύμφωνα με τον Σαμπούνιν, ενίσχυσε την αίσθηση ασυδοσίας του Ζελένσκι.

Βουλευτές της ουκρανικής αντιπολίτευσης ανακοίνωσαν ότι θα προσφύγουν σε θεσμούς της ΕΕ και της Δύσης, ζητώντας να ασκηθεί πίεση προς το Κίεβο ώστε να αναθεωρήσει την απόφαση.

Πολλοί Ουκρανοί βλέπουν πλέον τους Δυτικούς εταίρους ως τη μοναδική ισχυρή επιρροή στην κυβέρνηση του Κιέβου, σε μια περίοδο όπου οι εκλογές έχουν ανασταλεί λόγω πολέμου. Μετά την ψήφιση του νόμου την Τρίτη και την υπογραφή του από τον Ζελένσκι το ίδιο βράδυ, το άτυπο «βέτο» κατά της δημόσιας κριτικής στην ουκρανική ηγεσία φαίνεται να έχει καταρρεύσει.

Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) απέστειλε την Τρίτη επιστολή στο γραφείο του Ουκρανού προέδρου, προειδοποιώντας ότι η κίνηση υπονομεύει τη φήμη της χώρας και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις επενδύσεις σε άμυνα και ανοικοδόμηση.

Παρά την αυξανόμενη κριτική, τόσο εντός όσο και εκτός Ουκρανίας, ο Ζελένσκι δεν έδειξε καμία διάθεση υπαναχώρησης το πρωί της Τετάρτης, επιμένοντας ότι οι υπηρεσίες NABU και SAP θα συνεχίσουν το έργο τους, παρά τη νέα νομοθεσία.

Πηγή: Πρώτο Θέμα