Θετικό βήμα μεν, ελλιπές δε το κουμπί πανικού-«Για ένα θύμα που κινδυνεύει, κάθε δευτερόλεπτο μετρά»

Η Κύπρος κάνει ένα ακόμη βήμα στην προσπάθεια ενίσχυσης της προστασίας των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, ενεργοποιώντας ένα εργαλείο που εδώ και χρόνια εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το λεγόμενο κουμπί πανικού είναι πλέον διαθέσιμο και στην Κύπρο, δίνοντας τη δυνατότητα στα θύματα να αποστέλλουν άμεσα σήμα κινδύνου στην Αστυνομία, μέσω μίας διακριτικής εφαρμογής που εγκαθίσταται στο κινητό τους τηλέφωνο.

Η λειτουργία του κουμπιού, αν και δεν αποτελεί λύση από μόνη της, προσφέρει μια πρόσθετη δικλίδα ασφαλείας, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η άμεση παρέμβαση των Αρχών μπορεί να αποτρέψει την κλιμάκωση της βίας. Ωστόσο, το εργαλείο αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί υποκατάστατο των υπηρεσιών πρώτης γραμμής, αλλά να λειτουργεί επικουρικά και σε συνδυασμό με την ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών.

Η ανάγκη για τέτοιου είδους μέτρα γίνεται ακόμη πιο επιτακτική αν αναλογιστεί κανείς ότι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το 60% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας που καταγγέλλονται στην Κύπρο κάθε χρόνο αφορούν νέα περιστατικά. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η βία δεν είναι φαινόμενο του παρελθόντος, ούτε στατικό, αλλά εξελισσόμενο και απαιτεί συνεχή προσαρμογή των δομών, της πρόληψης και της αντιμετώπισής της.

Η Επιστημονική Διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, Άντρη Ανδρονίκου, μιλώντας στον REPORTER, χαιρέτισε την ενεργοποίηση του κουμπιού πανικού, υπογραμμίζοντας παράλληλα την ανάγκη για συνοδευτικά μέτρα, επαρκή εκπαίδευση και ενίσχυση της ανταπόκρισης από πλευράς των Αρχών.

Όπως εξηγεί η κ. Ανδρονίκου, «έχουμε σε λειτουργία το συγκεκριμένο συμπληρωματικό ψηφιακό εργαλείο με στόχο να δώσει τη δυνατότητα στις γυναίκες να ζητήσουν βοήθεια με σιωπηλό τρόπο». Όπως εξήγησε την εφαρμογή μπορεί να την εγκαταστήσει μόνο η Αστυνομία, είτε με είτε χωρίς καταγγελία, αφού προηγουμένως συμπληρωθεί αίτηση, δοθούν προσωπικά δεδομένα και γίνει αξιολόγηση για την επικινδυνότητα της περίπτωσης.

Σύμφωνα με την ίδια, «είναι σημαντικό το ότι η εφαρμογή αφορά ενήλικα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, άνδρες ή γυναίκες, των οποίων η σωματική ακεραιότητα απειλείται. Παράλληλα, η ενεργοποίηση του κουμπιού θα μπορούσε, στο μέλλον, να αξιοποιηθεί και ως αποδεικτικό στοιχείο σε ποινικές διαδικασίες, επηρεάζοντας μεταξύ άλλων την επιβολή περιοριστικών μέτρων, την απομάκρυνση του δράστη ή ζητήματα επιμέλειας τέκνων».

Ωστόσο, όπως επισημαίνει, «πρόκειται για ερωτήματα που παραμένουν ανοιχτά και τα οποία θα θέλαμε να εξεταστούν στο πλαίσιο της αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας του εργαλείου».

Η κ. Ανδρονίκου υπογραμμίζει ότι «για ένα θύμα που κινδυνεύει, κάθε δευτερόλεπτο μετρά και για αυτό δεν υπάρχουν περιθώρια για πειραματισμούς». Η ευθύνη της Αστυνομίας να ανταποκριθεί άμεσα στην ενεργοποίηση του κουμπιού αποτελεί, όπως τονίζει, «πράξη ευθύνης και δέσμευσης για την ασφάλεια των θυμάτων».

Ταυτόχρονα, σπεύδει να ξεκαθαρίσει ότι το εργαλείο είναι συμπληρωματικό και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστά τις υπηρεσίες πρώτης γραμμής. «Δεν γίνεται μία γυναίκα να νιώθει ότι κινδυνεύει μέσα στο ίδιο της το σπίτι και να μην πηγαίνει σε ασφαλή χώρο, απλώς επειδή έχει το κουμπί. Η ενεργοποίηση του θα πρέπει να συνδυάζεται με άλλες υπηρεσίες και φορείς».

Στο πλαίσιο της λειτουργίας του συστήματος, ο ΣΠΑΒΟ έχει εκφράσει εξαρχής τους προβληματισμούς του, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την επάρκεια στελέχωσης της Αστυνομίας. Όπως σημειώνει η κ. Ανδρονίκου, «είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ταχείας ανταπόκρισης, κάτι που φάνηκε και κατά την πιλοτική εφαρμογή του εργαλείου».

Παράλληλα, όπως σημείωσε, απαιτείται εκτεταμένη και εξειδικευμένη εκπαίδευση όχι μόνο του ειδικού κλιμακίου, αλλά και των υπόλοιπων μελών της Αστυνομίας που ενδέχεται να εμπλακούν στη διαχείριση τέτοιων περιστατικών. «Γίνονται εκπαιδεύσεις», αναφέρει, «αλλά σίγουρα πρέπει να εντατικοποιηθούν και να καλύψουν μεγαλύτερο φάσμα επαγγελματιών».

«Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η ύπαρξη σαφών πρωτοκόλλων προστασίας και η διαχείριση του περιστατικού μετά την ενεργοποίηση του συναγερμού. Δεν αρκεί, δηλαδή, απλώς να σταλεί το σήμα. Χρειάζονται καθορισμένα βήματα, γρήγορες αποφάσεις και σαφές πλάνο δράσης», σημείωσε.

Η κ. Ανδρονίκου δεν παραλείπει να αναφερθεί και στους τεχνολογικούς περιορισμούς για να λειτουργήσει η εφαρμογή και εξηγεί ότι «η γυναίκα πρέπει να έχει smartphone, σύνδεση στο διαδίκτυο και ενεργοποιημένη τοποθεσία GPS. Αυτό, όμως, αποκλείει πολλές γυναίκες όπως για παράδειγμα όσες δεν διαθέτουν τις τεχνολογικές υποδομές ή των οποίων οι συσκευές ελέγχονται από τον δράστη». Επιπρόσθετα τόνισε πως «όταν έχουμε ένα καινούργιο μέτρο, δεν μπορεί να είναι εφαρμόσιμο σε όλες τις υποκατηγορίες πληθυσμού», ενώ επισήμανε πως πρέπει να εξεταστούν συμπληρωματικά μέτρα για να διασφαλιστεί καθολική πρόσβαση.

Για την κάλυψη των αναγκών, ανέφερε «ο ΣΠΑΒΟ είχε προχωρήσει πριν μερικούς μήνες σε εκστρατεία συλλογής κινητών τηλεφώνων, ώστε να τα διαθέσει σε γυναίκες που δεν έχουν τις κατάλληλες συσκευές». Παράλληλα, τονίζει τη σημασία της διακριτικής πληροφόρησης για την εφαρμογή, αφού η δημόσια κοινοποίηση τεχνικών λεπτομερειών θα μπορούσε να οδηγήσει σε εντοπισμό από τους δράστες. Όπως λέει, «η ενημέρωση πρέπει να γίνεται με πάρα πολύ συγκεκριμένο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των θυμάτων».

Οι διεθνείς πρακτικές και οι επόμενοι στόχοι

Το κουμπί πανικού δεν αποτελεί κυπριακή πρωτοτυπία αφού εφαρμόζεται εδώ και χρόνια σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Πορτογαλία. Στις χώρες αυτές, το εργαλείο συνδυάζεται με άλλα μέτρα, όπως το ηλεκτρονικό βραχιόλι, περιοριστικά μέτρα ή διατάγματα απομάκρυνσης του δράστη.

Η κ. Ανδρονίκου σημειώνει ότι «στην Κύπρο, το κράτος οφείλει να παρακολουθεί την επικινδυνότητα του δράστη και να αναλαμβάνει ενεργά την προστασία των θυμάτων, όχι να αφήνει το βάρος αποκλειστικά πάνω τους. Η συστηματική παρακολούθηση και η λήψη προληπτικών μέτρων θα είναι μέρος των επόμενων διεκδικήσεων»

Τέλος, η Επιστημονική Διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ ξεκαθαρίζει ότι «δεν αυξάνεται η βία, αυξάνονται οι αναφορές. Τα θύματα μιλούν περισσότερο, χάρη στην ενημέρωση, τις εκστρατείες, την ενίσχυση του νομικού πλαισίου και τη δημιουργία των ειδικών κλιμακίων της Αστυνομίας. Περίπου το 60% των περιστατικών κάθε χρόνο είναι νέα, ενώ το 40% επαναλαμβανόμενα».

«Το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος της βίας δεν το γνωρίζουμε, γιατί πολλές υποθέσεις δεν καταγγέλλονται. Το κουμπί πανικού είναι ένα ακόμη βήμα, αλλά όχι η τελική λύση. Η μάχη κατά της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας απαιτεί πολυεπίπεδη προσέγγιση, πολιτική βούληση, και κοινωνική επαγρύπνηση», καταλήγει.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αύξηση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας τα τελευταία έξι χρόνια-Επίσημα σε λειτουργία η εφαρμογή «ELPIS»