Από τον Ίλον Μασκ στους αριστίνδην-Οι ευκαιριακές συμμαχίες αυξημένου ρίσκου χωρίς πολιτικό υπόβαθρο

Η διαμάχη που μόλις ξεκίνησε -και που εκτιμάται ότι έχει πολλά ακόμη επεισόδια να μας δώσει- μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Ίλον Μασκ ίσως να κρύβει πολιτικά μαθήματα χρήσιμα και για την μικρή μας Κύπρο. Όχι γιατί έχουμε τέτοιο συνωστισμό ατόμων που παραπέμπουν στο σύμπλεγμα του θεού (πουθενά δεν έχουν τόσους πολλούς μαζεμένους όσο στη διακυβέρνηση Τραμπ) αλλά επειδή βρισκόμαστε σε περίοδο ανάληψης πολιτικών ρίσκων, τα αποτελέσματα των οποίων θα φανούν στο μέλλον.

Η πολιτική σχέση του Τραμπ και του Μασκ ουδέποτε στηριζόταν σε κάποιο ιδεολογικό δεσμό. Ήταν πάντοτε βαθιά ευκαιριακή και βασιζόταν στην αμοιβαία εξάρτηση και εκμετάλλευση. Ο ένας αντλούσε εξουσία από τον άλλον και συμπορεύονταν με βάση την αποκόμιση προσωπικού οφέλους. Αυτό είναι, βέβαια, μέρος κάθε πολιτικής συνεργασίας. Αλλά συνήθως υπάρχουν και άλλα υλικά, που από αυτή την σχέση απουσίαζαν. Και σε αντίθεση με την πεποίθηση που μοιράζονταν, ότι η διακυβέρνηση ενός κράτους δεν διαφέρει από το management ενός επιχειρηματικού κολοσσού, στον πραγματικό κόσμο η πολιτική δεν είναι έτσι. Βασίζεται σε προγραμματικές θέσεις, που αποτελούν απότοκα ιδεολογικών ζυμώσεων, ηθικών διλημμάτων και κοινωνικών αντανακλαστικών και στην ικανότητα αποτελεσματικής προσαρμογής σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Αν και το πολιτικό κίνημα του MAGA έχει θεωρητικά τις ρίζες του στον Ronald Reagan, που χρησιμοποίησε πρώτος το Make America Great Again ως σλόγκαν, η εκδοχή του Τραμπ δεν θεωρείται «ορθόδοξος» ρεπουμπλικανισμός, ούτε καν ιδεολογία. Είναι ουσιαστικά ένα μείγμα λαϊκίστικών υπεραπλουστεύσεων, με κεντρικό πυλώνα τον αμερικανικό ηγεμονισμό, που στην πράξη εκδηλώνεται μέσω της απομόνωσης και κινήσεων που παραπέμπουν σε επιχειρηματικές συμφωνίες, χωρίς να προηγηθεί η απαραίτητη πολιτική ζύμωση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας από τους πιο παράξενους πολιτικούς του πλανήτη, και ο βαθιά εκκεντρικός Ίλον Μασκ, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη, κατάφεραν για λίγο καιρό να στριμωχτούν κάτω από την ομπρέλα του MAGA, μέχρι που κατέστη πέρα για πέρα ξεκάθαρο πως στην πραγματικότητα δεν υπήρχε χώρος και για τους δύο και κυρίως για τις αποκλίνουσες προσεγγίσεις τους. Ο Μασκ ήταν ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του Τραμπ και ο Τραμπ του δημιούργησε το περιβόητο DOGE (Department of Government Efficiency), ένα άτυπο υπουργείο που υποτίθεται είχε ως στόχο να βελτιώσει την αποδοτικότητα της Κυβέρνησης, μειώνοντας το κόστος της.

Το DOGE δεν αποδείχθηκε η τεράστια επιτυχία που θα ήθελαν. Παρόλο που για πολλούς η ιδέα είναι σωστή, επειδή υπήρχαν πολλά πράγματα που χρειάζονταν «συγύρισμα», η εκτέλεσή της δεν φάνηκε να απέδωσε ιδιαίτερα. Ο Μασκ μάζεψε ένα «στρατό εφήβων», όπως συχνά περιγράφονται από τους σχολιαστές, νεαρά άτομα από τον τεχνολογικό τομέα χωρίς καμία πολιτική εμπειρία, οι οποίοι ξεκίνησαν να λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς ιδιαίτερη αντίληψη των προεκτάσεων και επιπτώσεών τους τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική και τελικά οι εξοικονομήσεις που πέτυχε δεν κρίνονται και τόσο σημαντικές και ενδεχομένως όχι επαρκές αντίβαρο στην αναστάτωση που προκλήθηκε, με αποτέλεσμα να ολοκληρωθεί η «αποστολή» του.

Τις τελευταίες ημέρες οι πολιτικές διαφωνίες μεταξύ Τραμπ και Μασκ κατέστησαν σαφείς, ανεβάζοντας την ένταση και πλέον η σύγκρουση των δύο παραφουσκωμένων «εγώ» ξεκίνησε να ξετυλίγεται. Θεωρητικά ο Τραμπ ενοχλήθηκε με τη διαφωνία του Μασκ με το «μεγάλο, όμορφο νομοσχέδιο», το οποίο ο δισεκατομμυριούχος θεωρούσε ότι θα διέγραφε το «έργο» που έκανε η DOGE, επειδή αυξάνει το έλλειμμα. Ο Αμερικανός Πρόεδρος ως αντίποινο εισηγήθηκε να διακοπούν οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ της Κυβέρνησης και των εταιρειών του Μασκ και ο Μασκ «θυμήθηκε» πως ο λόγος που δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ η λίστα των προσώπων που συνδέονταν με τον Τζέφρι Έπσταιν, που αντιμετώπιζε εκτεταμένες κατηγορίες σεξουαλικών αδικημάτων πριν αυτοκτονήσει στη φυλακή, βρισκόταν και ο Ντόναλντ Τραμπ. Οι Αμερικάνοι αναλυτές δεν αναμένουν ότι αυτή η αντιπαράθεση θα κοπάσει σύντομα.

Ό,τι όμως και αν γίνει τελικά στην άλλη πλευρά του πλανήτη, με τις ιδιαιτερότητες που έχουν αυτές οι δύο προσωπικότητες, η αντιπαράθεσή τους αποτελεί άλλη μία απόδειξη πως οι ευκαιριακές πολιτικές συνεργασίες, χωρίς ιδεολογικό υπόβαθρο ή έστω εκ των προτέρων πολιτική συνεννόηση, αργά ή γρήγορα είναι αρκετά πιθανόν να εκπυρσοκροτήσουν. Και όσο μεγαλύτερη ισχύ έχουν συγκεντρωμένη, τόσο πιο μεγάλη και καταστροφική θα είναι η έκρηξη.

Αυτή την υπενθύμιση είναι καλό να μην την αγνοήσουν τα κόμματα, τώρα που κοιτάζουν προς τα έξω για να βρουν μη κομματικούς υποψήφιους για να ενισχύσουν τα ψηφοδέλτιά τους. Οι ευκαιριακές συμμαχίες, με αντικείμενο την πρόσκαιρη συνταύτιση συμφερόντων, στην πορεία μπορεί να αποβούν βαθιά προβληματικές. Δεν είναι απαραίτητα κανόνας, καθώς υπάρχουν παραδείγματα ατόμων που στην πορεία συνταυτίστηκαν πλήρως με τα κόμματα που τους άνοιξαν τις πόρτες, όμως αυτού του είδους οι μακροχρόνιες και ουσιαστικές συνεργασίες ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής ευθυγράμμισης των δύο πλευρών. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν και πολλά παραδείγματα μέσα στον χρόνο με εντάσεις, συγκρούσεις και αποχωρήσεις, που οδήγησαν σε δημόσιες αντιπαραθέσεις, οι οποίες έπληξαν τα κόμματα.

Ίσως η πιο πρόσφατη κυπριακή περίπτωση, που αποδεικνύει το ρίσκο, ήταν αυτή του Κινήματος Οικολόγων. Στις εκλογές του 2021 εξέλεξαν, πέραν του τότε προέδρου τους, Χαράλαμπου Θεοπέμπτου, δύο πρόσωπα τα οποία δεν προέρχονταν από τις τάξεις του κόμματος. Που δεν είχαν δώσει κοινούς αγώνες, που δεν συμμετείχαν στη διαμόρφωση των θέσεων μέσα στον χρόνο, που ενδεχομένως διατηρούσαν προσωπικές διαφωνίες πριν από την ένταξή τους στο ψηφοδέλτιο. Ο μεν Σταύρος Παπαδούρης στην πορεία συνταυτίστηκε πλήρως με το κίνημα, με αποτέλεσμα πλέον να είναι και ο πρόεδρός του. Η δε Αλεξάνδρα Ατταλίδου, διαφώνησε με θέσεις, συγκρούστηκε και τελικά αποχώρησε και προσχώρησε στο Volt. Αυτό το παράδειγμα αποδεικνύει ναι μεν κάποτε το ρίσκο αποφέρει αμοιβαίο όφελος, αλλά πολλές φορές η απουσία στέρεων πολιτικών συνταυτίσεων μπορεί να αποτελέσει πηγή τεράστιων προβλημάτων στην πορεία.

Η εντύπωση που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι πως όσα κόμματα ξεκίνησαν να δουλεύουν τα ψηφοδέλτιά τους (κάποια δεν άρχισαν καν) αντιμετωπίζουν δυστοκία ή διαμορφώνουν εικόνα που δεν είναι αρκετά δυνατή και χρειάζεται εξωτερική ενίσχυση. Για αυτό οι ηγεσίες μιλούν, βολιδοσκοπούν και προσεγγίζουν άτομα, τα οποία με την προσωπική τους ιδιότητα θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά, καλύπτοντας κενά και ενδεχομένως λειτουργώντας και ως «κράχτες» των ψηφοδελτίων. Το ρίσκο όμως είναι πως συχνά, τα άτομα αυτά, με τις προσωπικές ψήφους που φέρνουν, δεν αυξάνουν απλώς το ποσοστό του κόμματος αλλά εκλέγονται και αποκτούν ισχύ, η οποία συχνά ξεπερνά αυτήν των κομματικών στελεχών, χωρίς να έχουν και το αντίστοιχο υπόβαθρο, γεγονός που μπορεί στην πορεία να εξελιχθεί σε πρόβλημα.

Μπορεί στην Κύπρο οι πολιτικές δυνάμεις ποτέ να μην χρειάζεται να αξιολογήσουν το μέγεθος της πολιτικής ισχύος που είναι πρόθυμες να παραχωρήσουν σε παράξενους δισεκατομμυριούχους με αλυσοπρίονα, χρειάζεται όμως να αξιολογούν πραγματικά το ρίσκο με τους φιλοξενούμενους που βάζουν στο σπίτι τους. Να φροντίζουν οι σχέσεις αυτές να χτίζονται πάνω σε κοινές ιδεολογικές βάσεις και συμφωνίες αρχών και όχι σε ευκαιριακό βόλεμα χαλαρών συνταυτίσεων επί επιλεκτικών θέσεων. Διαφορετικά είναι ορατός ο κίνδυνος να επιτύχουν προβληματικές συμπορεύσεις περιορισμένου χρόνου και να χρειαστεί στο τέλος να μαζέψουν και τα σπασμένα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Θυελλώδες «διαζύγιο» Μασκ και Τραμπ-Συνδέει τον Αμερικανό Πρόεδρο με τον Επστάιν ο επιχειρηματίας
• «Χωρίς εμένα θα έχανες τις εκλογές»-Η απάντηση Μασκ στην ατάκα Τραμπ «ο Ίλον με απογοήτευσε»
• Πώς ο καβγάς Μασκ-Τραμπ απειλεί να εκτροχιάσει το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ
• «Kill Βill»-Νέα επίθεση από τον Μασκ, απευθύνει κάλεσμα για να αντισταθούν στο φορολογικό νομοσχέδιο Τραμπ