Το άγνωστο λογοτεχνικό έργο του Ανδρέα Κάρυου-Τα ποιήματά του από τα κρατητήρια των κατακτητών

Το όνομα του Ανδρέα Κάρυου έχει γραφτεί στην ιστορία, με τα πιο χρυσά γράμματα, αφού η δράση του στην ΕΟΚΑ και τον αγώνα για απαλλαγή από τους Άγγλους κατακτητές, του εξασφάλισε μία θέση στο πάνθεο των ηρώων. Ωστόσο, αυτό που πολλοί δεν ξέρουν είναι ότι ο Ανδρέας Κάρυος έχει αφήσει πίσω του σπουδαίο λογοτεχνικό έργο, το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ποιήματα προς την οικογένειά του, επιστολές, καθώς επίσης και ομιλίες που είχε εκφωνήσει ο ίδιος.

Αυτά ακούστηκαν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου με θέμα «Ο απελευθερωτικός αγώνας 1955-1959 στη λογοτεχνία», από τον εγγονό του ήρωα, Ανδρέα Κάρυο. Ο κ. Κάρυος, που έλαβε το όνομα του παππού του, έκανε αναφορά στη ζωή του παππού του, ο οποίος αν και είχε φοιτήσει στο σχολείο μέχρι την πρωτοβάθμια βαθμίδα μόνο, εντούτοις έκρυβε μεγάλη αγάπη για τα γράμματα. Αυτό αποδείχθηκε, όπως ανέφερε ο εγγονός του, από το λογοτεχνικό έργο που άφησε πίσω του.

«Στο αρχείο του, ο παππούς μου έχει κληροδοτήσει πλήθος κειμένων, όπως επιστολές, ομιλίες όπως μία που εκφώνησε στην ηλικία των 17 ετών σε εκδήλωση αγροτών, επειδή ήταν ανήσυχος και ηγετικός ως χαρακτήρας. Συνέγραψε θεατρικά έργα, ποίηση, τηρούσε ημερολόγιο, ενώ εκπόνησε διατριβή και επί θρησκευτικών ζητημάτων».

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ο εγγονός του ήρωα είχε δείξει επιστολές του Ανδρέα Κάρυου προς την οικογένειά του, όπως ένα γράμμα προς τον αδελφό του, Γεώργιο Κάρυο, ο οποίος επίσης είναι ήρωας της ΕΟΚΑ, αλλά και ένα τμήμα από τα περιεχόμενα της διατριβής που είχε γράψει στα κρατητήρια Πύλας επί θρησκευτικών θεμάτων. Αναφορικά με το ποιητικό του έργο, ο κ. Κάρυος επεσήμανε πως ο παππούς του έγραψε συνολικά 69 ποιήματα, στην περίοδο μεταξύ Νοεμβρίου 1956 και Μαρτίου 1958, όταν και απέδρασε.

«Η θεματολογία του περιέχει εθνικού περιεχομένου ποιήματα που είναι αφιερωμένα προς πεσόντες της ΕΟΚΑ, όμως το υπόλοιπο χαρακτηρίζεται από τις τρεις μεγάλες του αγάπες, που ήταν η μητέρα του, η οικογένειά του και η πατρίδα του. Η θεματολογία είναι ερωτική, θρησκευτική και κοινωνική».

Στη συνέχεια, ο κ. Κάρυος σημείωσε πως ακόμη και υπό κράτηση, ο παππούς του είχε συνεχίσει την επαναστατική του δράση, αφού οργάνωνε κρατούμενους, είτε για να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, είτε για να συνεχίσει η ΕΟΚΑ να αποτελεί πρόβλημα για τους Βρετανούς ακόμη και από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Μάλιστα, ο ήρωας διοργάνωνε απεργίες πείνας και υπήρχε ένα επεισόδιο που αποφάσισαν τη διεξαγωγή απεργίας πείνας για τρεις μέρες και ο ήρωας ένας απεργία για έξι μέρες, ενώ πραγματοποιούσε και διαδηλώσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχουν και συγκρούσεις με τους Βρετανούς.

«Σε ένα ποίημα του γράφει και μία υποσημείωση, επειδή συμμετείχε σε διαδηλώσεις εναντίον των Βρετανών στα κρατητήρια και ήταν σε απομόνωση. Τον έπιασε το παράπονο και είχε γράψει εκείνο το ποίημα, επειδή ήταν και η μέρα της μνήμης του Αγίου Λουκά και ήταν και η επέτειος που γνώρισε τη γυναίκα του».

Στη συνέχεια, ο εγγονός του ήρωα είχε αναφερθεί σε δύο ποιήματα που έγραψε ο ήρωας.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, μίλησε ένας αγωνιστής της ΕΟΚΑ, ο Κίκης Κυριακίδης, ο οποίος ανέφερε πως 70 χρόνια μετά βρέθηκαν για να φέρουν στην μνήμη τους ένα αγώνα που ήταν ο αιώνιος πόθος όλης της Κύπρου για την ένωση με την Ελλάδα.

«Τότε νεαρός, 15 ετών και το αναφέρω επειδή η νεολαία της ΕΟΚΑ έπαιξε σπουδαίο ρόλο για να νικήσουμε. Ξεκινούσαμε από μικρά παιδιά, με διάφορες εργασίες, όπως συνθήματα, ρίχναμε προκηρύξεις και όσο μεγαλώναμε πηγαίναμε στις ομάδες κρούσεως, που έκαναν σπουδαία δράση. Από την άνθημο νεολαία κέρδισε πολλά ο αγώνας».

Στη συνέχεια, ο κ. Κυριακίδης σημείωσε πως ο αγώνας έγινε και πέτυχε επειδή βοήθησε ο Θεός. «Φέραμε αποτέλεσμα, άσχετα αν δεν καταφέραμε την ένωση με την Ελλάδα. Μετά τον αγώνα αναγκάστηκαν οι Άγγλοι να καθίσουν σε συνομιλίες και δημιουργήθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία. Από εμάς εξαρτάται το αποτέλεσμα και αν θα φέρουμε την ελευθερία και την ένωση μας».

Οι χαιρετισμοί στην εκδήλωση

Την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου έδωσε η γενική διευθύντρια του Υπουργείου Άμυνας και Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων, Άννα Αριστοτέλους, η οποία σε ομιλία της ανέφερε πως «με αισθήματα τιμής, συγκίνησης και ευθύνης, βρίσκομαι ανάμεσά σας και σας ευχαριστώ θερμά για την τιμητική πρόσκληση να απευθύνω χαιρετισμό και να κηρύξω την έναρξη του Συνεδρίου που τιμά μια από τις πιο λαμπρές και καθοριστικές σελίδες της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας: τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ 1955–1959.Μια συλλογική ψυχική εμπειρία, ένα ηθικό και πνευματικό αποτύπωμα που διαπερνά τον χρόνο και συγκινεί μέχρι σήμερα κάθε καρδιά που αγαπά τον τόπο της».

Ο αγώνας αυτός υπήρξε η κορύφωση του πόθου για ελευθερία, αποτέλεσε γεγονός μοναδικό στην ένταση, το πάθος και το ηθικό του βάθος, ανέφερε η κα. Αριστοτέλους. «Μια κραυγή ελευθερίας που αναδύθηκε μέσα από τα σπλάχνα ενός ολόκληρου λαού. Ένας λαός σχεδόν άοπλος, δίχως πολεμική εμπειρία, αλλά οπλισμένος με αποφασιστικότητα, ήθος και ψυχικό μεγαλείο, αψήφησε την υπεροχή και ύψωσε το ανάστημά του απέναντι σε μια ολόκληρη αυτοκρατορία, διεκδικώντας το δικαίωμα να καθορίζει τη μοίρα του, διεκδικώντας το δικαίωμα για αυτοδιάθεση, για αξιοπρέπεια και την ιστορική του συνέχεια για ένωση με την Ελλάδα. Ήταν ένας αγώνας ηρωισμού και αυτοθυσίας, αλλά και βαθιάς πνευματικότητας. Γιατί κάθε πραγματικός αγώνας ελευθερίας είναι πρώτα και κύρια πνευματικός. Αρχίζει και τελειώνει από την καρδιά μας. Και το αποτύπωμά του δεν μένει μόνο στα ιστορικά αρχεία, αλλά εγγράφεται και στη ψυχή του λαού και κατ’ επέκταση στην τέχνη και στη λογοτεχνία του».

Στη συνέχεια, η γενική διευθύντρια του Υπουργείου Άμυνας επεσήμανε πως «και γι’ αυτό ο αγώνας αυτός, επειδή ακριβώς ήταν αγώνας ψυχής, βρήκε την πιο αυθεντική του συνέχεια στη λογοτεχνία. Ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ δεν θα μπορούσε παρά να αποτελέσει ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους ανθρώπους της λογοτεχνίας που εμπνεύστηκαν και επηρεάστηκαν από το ηθικό μεγαλείο, τα ηρωικά επιτεύγματα και τις συγκλονιστικές θυσίες των αγωνιστών. Ο πόθος για λευτεριά και εθνική δικαίωση που ενέπνεε αυτόν τον αγώνα δεν μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητη τη λογοτεχνία».

Η λογοτεχνία, είτε πρόκειται για ποίηση είτε για πεζογραφία, θέατρο ή ακόμα και λαϊκό τραγούδι, δεν αποτυπώνει απλώς τα γεγονότα, τόνισε. «Εκφράζει την αγωνία, τον πόθο, την πίστη, τον φόβο, τη σιωπή και, κυρίως, τη θυσία. Και γι’ αυτό η λογοτεχνία του αγώνα είναι όχι περιγραφή, αλλά συνέχεια του ίδιου του αγώνα. Είναι μια συναισθηματική και ηθική καταγραφή της εσωτερικής μάχης που δόθηκε παράλληλα με την εξωτερική. Η ποίηση, η πεζογραφία, το θέατρο, λειτούργησαν ως όργανα ερμηνείας, μνήμης και δοξασίας. Από τις σελίδες του Τύπου της εποχής, μέχρι τις συνθέσεις φτασμένων λογοτεχνών όπως ο Γιάννης Ρίτσος, και από τα φλογερά ποιήματα των ίδιων των αγωνιστών μέχρι τα λαϊκά τραγούδια που γεννήθηκαν στα σπίτια των ηρώων, το πνεύμα της ΕΟΚΑ ταξίδεψε, καταγράφηκε και διαιωνίστηκε».

Συνεχίζοντας, η Άννα Αριστοτέλους υπέδειξε πως «ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι σε αυτή τη λογοτεχνία δεν πρωταγωνιστούν μόνο οι λογοτέχνες. Πολλές φορές η πιο ατόφια, η πιο συγκλονιστική μαρτυρία γεννήθηκε μέσα σε ανήλιαγα κρατητήρια, σε φλογισμένα βουνά, σε μυστικές κρύπτες, σε προσευχές πριν από την εκτέλεση. Εκεί όπου η λέξη ελευθερία έγινε αντίσταση και το γράψιμο πράξη αξιοπρέπειας. Και είναι συγκινητικό το γεγονός ότι μερικά από τα πλέον αυθεντικά, δυνατά και συγκλονιστικά λογοτεχνικά τεκμήρια αυτής της περιόδου προέρχονται όχι από φτασμένους λογοτέχνες, αλλά από τους ίδιους τους αγωνιστές. Νεαροί αγωνιστές, κατέγραψαν με τρεμάμενο χέρι, αλλά σταθερότητα στη ψυχή, τις σκέψεις, τις αγωνίες, τις προσευχές μα πάνω απ’ όλα τα όνειρα τους για αυτόν τον τόπο. Η πένα τους αποτυπώνει όχι μόνο το ιστορικό στιγμιότυπο, αλλά και την εσωτερική διάσταση του αγώνα. Έτσι, η λογοτεχνία που γεννήθηκε από τον αγώνα της ΕΟΚΑ γίνεται ένα με τον ίδιο τον αγώνα: αδιαίρετη, αυθεντική, διαχρονική».

Το συνέδριο, που με εξαιρετική προσοχή και επιστημονική προσέγγιση διοργανώνεται από τον Ελληνικό Πνευματικό Όμιλο Κύπρου, το Κυπριακό Κέντρο Μελετών, το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ και το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, φιλοδοξεί να αναδείξει αυτή τη διάσταση του αγώνα: τη λογοτεχνική του αντανάκλαση, πώς η θυσία μετουσιώθηκε σε τέχνη, πώς η Ιστορία έγινε Ποίηση, σημείωσε η κα. Αριστοτέλους.

«Και το κάνει με τρόπο πολυδιάστατο και ουσιαστικό. Οι εισηγήσεις που περιλαμβάνει το πρόγραμμα της σημερινής ημερίδας –από την ποίηση του Ανδρέα Κάρυου, στην ποιητική πρόσληψη της θυσίας του Γρηγόρη Αυξεντίου, μέχρι το έργο του Γιάννη Ρίτσου και τη συμβολή του περιοδικού «Φιλολογική Κύπρος», τον παράνομο Τύπο, τη φιλοσοφική σκέψη του Κυριάκου Μάτση, το έργο της Τερέζας Χατζηπαύλου και του Θεοδόση Πιερίδη– συνθέτουν ένα ευρύ, ουσιαστικό και συγκροτημένο πεδίο μελέτης. Το πρόγραμμα του σημερινού Συνεδρίου αποτελεί σπάνια τομή μεταξύ Ιστορίας και Πνεύματος. Είναι μια πολύτιμη συμβολή στη διατήρηση και ανάδειξη της πνευματικής κληρονομιάς του αγώνα».

Η συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, λογοτεχνών και ερευνητών, η προβολή πρωτογενούς υλικού, η παρουσία της xορωδίας με τραγούδια εμπνευσμένα από τον Αγώνα, συνιστούν μια ολιστική προσέγγιση της πολιτισμικής και συναισθηματικής κληρονομιάς που μας άφησε ο Απελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ, σημείωσε η κα. Αριστοτέλους.

«Αναγνωρίζουμε την εξαιρετική σημασία τέτοιων πρωτοβουλιών και πιστεύουμε πως μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις χτίζουμε μια σταθερή σχέση με το παρελθόν μας, χωρίς ωραιοποιήσεις, αλλά και χωρίς παραχαράξεις. Δεν αναπολούμε όμως απλώς το παρελθόν. Στεκόμαστε απέναντί του με δέος και υπερηφάνεια. Τροφοδοτούμε την ψυχή μας με δύναμη, αντλούμε πίστη και αποφασιστικότητα, ώστε να συνεχίσουμε να διεκδικούμε το αυτονόητο: την επιστροφή, την ελευθερία, την επανένωση της πατρίδας μας».

Προς αυτή την κατεύθυνση, με γνώμονα την ταχεία, δίκαιη και λειτουργική επανένωση της πατρίδας μας εργάζεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, τόνισε η γενική διευθύντρια του Υπουργείου Άμυνας.

«Με εξωστρέφεια και αυτοπεποίθηση προασπίζεται τα νόμιμα και διεθνώς κατοχυρωμένα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Με την ενεργότερη εμπλοκή μας στα γεωπολιτικά δρώμενα στην περιοχή μας ενδυναμώνουμε ταυτόχρονα τη γεωπολιτική μας δυναμική. Αναβαθμίζοντας τη στρατηγική μας υπόσταση σε διμερές επίπεδο, θωρακίζουμε ταυτόχρονα την κρατική μας οντότητα. Η εκδήλωση συνδυάζει το επιστημονικό υπόβαθρο με την περηφάνια που όλοι νιώθουμε για την πιο λαμπρή σελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας. Είναι μια συνάντηση της επιστήμης με τη συγκίνηση, της ιστορίας μέσω της λογοτεχνίας. Είναι μια πράξη συνέχειας, που επιβεβαιώνει πως ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν είναι μόνο παρελθόν, αλλά θεμέλιο του παρόντος και πηγή έμπνευσης για το μέλλον».

Η Άννα Αριστοτέλους, στην ομιλία της πρόσθεσε πως «με αυτές τις σκέψεις, και με αίσθημα ευθύνης και ευγνωμοσύνης για τους αγωνιστές, αλλά και για τους ανθρώπους των γραμμάτων που διέσωσαν το πνεύμα τους, με τιμή, δέος και συγκίνηση, παραδίδω το βήμα για την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου «Ο Απελευθερωτικός Αγώνας 1955-1959 στη Λογοτεχνία», συγχαίροντας θερμά τους διοργανωτές, τους εισηγητές και όλους τους συμμετέχοντες».

Καταλήγοντας, η κα. Αριστοτέλους ανέφερε πως «μπορεί τα όπλα να σίγησαν, μπορεί οι κραυγές της μάχης να έχουν σβήσει στον χρόνο, αλλά οι λέξεις, εκείνες οι ιερές λέξεις, συνεχίζουν να πολεμούν για την αξιοπρέπεια, τη μνήμη, την ταυτότητα, την αλήθεια. Σήμερα, εδώ, δεν τιμούμε απλώς την Ιστορία. Την ακούμε να μιλά. Την αφήνουμε να μας διδάξει. Την δεχόμαστε ως φλόγα που φωτίζει το μέλλον. Και ίσως τελικά, όπως έγραφε ο ίδιος ο Γρηγόρης Αυξεντίου: “Δεν πολεμάς για να σκοτώσεις. Πολεμάς για να μη σκοτωθεί ό,τι αγαπάς”. Κι αυτό το “ό,τι αγαπάς” είναι η Ελευθερία, η Πατρίδα, ο Άνθρωπος, και σήμερα μέσα από τις σελίδες της λογοτεχνίας, ανασαίνει ξανά».

Ο αντιδήμαρχος Ορόκλινης, Νεόφυτος Φακοντής, εκφωνώντας χαιρετισμό του Δημάρχου Λάρνακας, Ανδρέα Βύρα, σημείωσε πως η Λάρνακα τιμά τους ήρωες του αγώνα για απόκτηση της ελευθερίας. «Ένα αγώνα που υπήρξε πράξη υψηλής αυτοθυσίας και ιδανικών. Η θεματική του συνεδρίου αποτελεί ένα πεδίο έρευνας, επειδή μέσω του λόγου αναδεικνύονται οι εσωτερικές διαστάσεις της ιστορίας, τα βιώματα, οι συναισθηματικές επιπτώσεις και το ιδεολογικό υπόβαθρο μίας ολόκληρης γενιάς που πάλεψε για την ελευθερία».

Ο κ. Φακοντής σημείωσε πως η λογοτεχνία δεν καταγράφει απλώς τα γεγονότα, αλλά μέσα από τα ποιήματα, τα μηνύματα και τα μυθιστορήματα που εμπνεύστηκαν από τον αγώνα του 1955-1959 προβάλλονται οι αξίες της αυτοθυσίας, της εθνικής αξιοπρέπειας και της πνευματικής αντίστασης. «Αυτό αποτελεί ανεκτίμητο κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας», επεσήμανε.

Από πλευράς της, η πρόεδρος του ελληνικού πνευματικού ομίλου, Χρυσάνθεμις Χατζηπαναγή, στο δικό της χαιρετισμό επεσήμανε πως «με αισθήματα ευφρόσυνης χαράς και κατανυκτικής συγκίνησης Σας καλωσορίζω στο έκτο κατά σειράν Συνέδριο του ΕΠΟΚ, το οποίο με επιβεβλημένο το χρέος και οφειλή υψίστης τιμής συνδιοργανώνουμε με το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ του 1955-1959. Τιμούμε φέτος τα 70 χρόνια από την έναρξη του Απελευθερωτικού μας Αγώνα, της ανεπανάληπτης εκείνης λαμπρής εποποιίας της ΕΟΚΑ για αποτίναξη του Αγγλικού αποικιακού ζυγού».

Ύμνοι, παιάνες και θούριοι, επικές ραψωδίες και διθυραμβικά εγκώμια, αλλά και επινίκιες Πινδάρειες και Κάλβειες ωδές εμπρέπουν στους υπέρ βωμών και εστιών Ήρωες-Εθνομάρτυρες του πατριδικού ήθους και του ακατάβλητου σθένους, του ύψιστου καθήκοντος και της υπέρτατης θυσίας, πρόσθεσε.

«Των λιονταρόψυχων ατρόμητων παλληκαριών, που τα έβαλαν με τον Βρετανικό λέοντα των δυναστικών κατακτήσεων και των υποχθόνιων σχεδίων. Και που όμως εκείνοι οι νέοι του ελληνοπρεπούς φρονήματος και της χριστιανικής πίστης του αντιτάχθηκαν και τον καταπολέμησαν από τα σχολικά θρανία μέχρι τις “ανηφοριές και τα μονοπάτια που παν στη λευτεριά”, στα αντάρτικα λημέρια και τα Κρησφύγετα των “Μολών λαβέ”, στα Κρατητήρια των Βασανιστηρίων και των Στρατοπέδων Συγκέντρωσης, έως το ικρίωμα της αγχόνης και τα Φυλακισμένα Μνήματα. Αυτοί οι ένδοξοι γενναίοι των γενναίων, που κατέβηκαν από “τα δύσκολα κρημνά της αρετής” και κατήλθαν από το καθαγιασμένο πάνθεο της αθανασίας, για να παρευρίσκονται σήμερα νοερά εδώ μαζί μας σε αυτή τη φιλόξενη Αίθουσα της Ιεράς Μητροπόλεως, που για δεύτερη φορά στεγάζει το Συνέδριό μας. Εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες προς τους αρμοδίους εκ μέρους των Διοικητικών μας Συμβουλίων για την εγκάρδια παραχώρηση».

Στη συνέχεια, η κα. Χατζηπαναγή πρόσθεσε πως «οι ήρωες μας, που τιμούμε σήμερα ως μηδαμινό οβολό της θυσιαστικής προσφοράς τους στην πατρίδα, είναι εδώ και θλίβονται και οργίζονται και εναγωνίως αδημονούν για τα τουρκοσκλαβωμένα πάτρια εδάφη και το μέλλον του γενέθλιου τόπου. Του τόπου τουρκοπατημένου γενέθλιου τόπου. Του τόπου που θυσιάστηκαν να ελευθερώσουν, μα που πάλι στενάζει κάτω από τους βαρβάρους της δεύτερης και οδυνηρότερης Τουρκοκρατίας. Για τούτο, από τις επάλξεις των αρχέγονων Ελληνικών ιδεωδών και τα προπύργια των εθνικών οραμάτων μάς υπομιμνήσκουν με Ομηρική στεντόρεια φωνή: “Ως ουδέν γλύκιον ης πατρίδος ουδέ τοκήων γίγνεται”. Και συνάμα επιτακτικώς μάς κελεύουν με τον νου, την ψυχή και την καρδιά, υπομιμνήσκοντάς μας τον όρκο τόσο των Αθηναίων εφήβων όσο και τον ιερό όρκο της ΕΟΚΑ: “Την πατρίδα ουκ ελάττω παραδώσω”».

Ο πρόεδρος του ΚΥΚΕΜ, Τώνης Τουμαζής, στο χαιρετισμό του σημείωσε πως «εδώ και 40 χρόνια το ΚΥΚΕΜ προσπάθησε να κρατήσει στην επικαιρότητα τους προβληματισμούς που πρέπει να έχει ο κάθε ενεργός πολίτης, την επιβίωση του ελληνισμού και τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας μας, με ημερίδες, συνέδρια και εκπροσωπήσεις στο εξωτερικό».

Αναφερόμενος στον αγώνα της ΕΟΚΑ επεσήμανε πως είναι σταθμός για τη σύγχρονη ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. «Είναι χρέος μας να τιμούμε όσους αγωνίστηκαν και θυσίασαν τη ζωή τους για τον τόπο μας. Καλούμαστε να πάρουμε μαθήματα από τις θυσίες των αγωνιστών μας, για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας».

Την εκδήλωση χαιρέτησε και από τη Νότια Αφρική, ο ύπατος Αρμοστής της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αντώνης Μανδρίτης, που ανέφερε πως ήταν εκεί με την ηγεσία της κυπριακής παροικίας. Επεσήμανε πως διαδικτυακά παρακολουθούσαν το συνέδριο διάφοροι Κύπριοι, ανάμεσά τους και η ανιψιά του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, Αναστασία. «Να πούμε ότι ένα μεγάλο μέρος της οικογένειας Παλληκαρίδης βρίσκεται στην Αφρική, ενώ και ο Ανδρέας Δημητρίου παρακολουθεί, ο οποίος το 1974 μόνος πρόταξε αντίσταση κατά του Τούρκου εισβολέα».