«Μικρά παιδιά έμαθαν να κρύβουν τα δάκρυά τους στο μαξιλάρι ενός ξένου δωματίου, να γίνονται μεγάλοι πριν την ώρα τους»

«Αυτά τα παιδιά δεν έκαναν απλώς ένα ταξίδι. Έζησαν έναν βίαιο αποχωρισμό που άφησε ανοιχτές πληγές. Μικρά παιδιά, που έμαθαν νωρίς να κρύβουν τα δάκρυά τους στο μαξιλάρι ενός ξένου δωματίου. Στα οικοτροφεία και τα σπίτια συγγενών, με την καρδιά στραμμένη πίσω στο χωριό, έμαθαν να γίνονται μεγάλοι πριν την ώρα τους».

Αυτά ήταν τα λόγια της Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων, Άννας Αριστοτέλους, στην εκδήλωση της ΠΟΓΟ «Παιδιά των εγκλωβισμένων στην Κύπρο: Μια αθέατη ιστορία», η οποία ήταν αφιερωμένη στα παιδιά των εγκλωβισμένων, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την οικογενειακή εστία και να μεγαλώσουν μακριά από τους γονείς τους.

Στο χαιρετισμό της , η κα. Αριστοτέλους ανέφερε πως «θα ξεκινήσω με μια εικόνα. Ένα παιδί δώδεκα χρονών, με μια μικρή βαλίτσα στο χέρι, ένα σημείωμα στην τσέπη με το όνομα ενός συγγενή. Αυτό ήταν το ξεκίνημα της ζωής για δεκάδες παιδιά των εγκλωβισμένων μετά την τουρκική εισβολή.

Αν το προσεγγίσει κανείς αντικειμενικά και ώριμα το δωδεκάχρονο παιδί θα πήγαινε κάπου που θα ένιωθε μεγαλύτερη ασφάλεια. Ποιο παιδί όμως μπορεί να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια από το σπίτι που γεννήθηκε. Ποιο παιδί θα ένιωθε μεγαλύτερη ασφάλεια μακριά από τον πατέρα και τη μάνα του; Πουθενά…».

Η Άννα Αριστοτέλους πρόσθεσε, δε, ότι «αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν απότομα. Παιδιά που έπρεπε να αποχωριστούν το χωριό και τη γειτονιά τους, για να μπορέσουν να πάνε σχολείο. Όχι για να κυνηγήσουν ένα όνειρο. Αλλά για να διατηρήσουν το αυτονόητο: το αναφαίρετο δικαίωμα κάθε παιδιού στη μόρφωση. Αναγκάστηκαν να διαμένουν μόνα τους σε οικοτροφεία στις ελεύθερες περιοχές ή στην Ελλάδα για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τη φοίτηση τους στα Σχολεία».

Αυτά τα παιδιά δεν έκαναν απλώς ένα ταξίδι, σημείωσε η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων. «Έζησαν έναν βίαιο αποχωρισμό που άφησε ανοιχτές πληγές. Μικρά παιδιά, που έμαθαν νωρίς να κρύβουν τα δάκρυά τους στο μαξιλάρι ενός ξένου δωματίου. Να κοιμούνται χωρίς το καληνύχτα της μάνας τους. Να περιμένουν βδομάδες, μήνες ή και χρόνια για να αγκαλιάσουν ξανά τους γονείς τους. Στα οικοτροφεία και τα σπίτια συγγενών, με την καρδιά στραμμένη πίσω στο χωριό, έμαθαν να γίνονται μεγάλοι πριν την ώρα τους. Να φροντίζουν οι ίδιοι τον εαυτό τους. Να σηκώνονται, να μαγειρεύουν, να μελετούν, να αντέχουν. Κανείς δεν μπορεί να μετρήσει με λέξεις τη μοναξιά ενός παιδιού που μεγαλώνει μόνο του. Ούτε το κενό που αφήνει το καθημερινό "λείπεις" στο τραπέζι της οικογένειας».

Η κα. Αριστοτέλους επεσημανε πως «ήταν εκείνα τα παιδιά που περνούσαν τις γιορτές χωρίς την οικογενειακή θαλπωρή. Που έμαθαν να αγαπούν από απόσταση. Που ζωγράφιζαν τα σπίτια τους από μνήμης. Που δεν ξέχασαν ούτε στιγμή ποιοι ήταν και από πού ήρθαν, ακόμη κι αν δεν μπορούσαν να το πουν δυνατά. Αυτά τα παιδιά δεν ζήτησαν ποτέ τίποτα. Και όμως τους χρωστάμε πολλά. Τους χρωστάμε την αλήθεια. Την αναγνώριση. Τη δικαίωση. Γιατί το δικό τους δράμα δεν ήταν στιγμιαίο. Ήταν μακρύ, αθόρυβο, και ανθρώπινο».

Η σημερινή εκδήλωση, ανέφερε η κα. Αριστοτέλους, εκτός από μια πράξη αναφοράς στο παρελθόν, είναι και μια υπόμνηση. «Μια ευκαιρία να κοιτάξουμε κατάματα μια πτυχή της ιστορίας μας που δεν γράφτηκε όσο έπρεπε. Δεν προβλήθηκε, δεν συζητήθηκε, δεν τιμήθηκε όπως της άξιζε. Μια αθέατη πτυχή της ιστορίας της πατρίδας μας. Τα όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια, δεν είναι ακόμα μια καταγραφή των τραγικών γεγονότων του 1974. Είναι εξίσου τραγικά και αποτελούν τη συνέχεια. Είναι όσα δεν γράφτηκαν ποτέ στα βιβλία. Είναι όσα ακολούθησαν σιωπηλά. Σιωπηλά αλλά με διάρκεια. Είναι οι συνέπειες που δεν τελείωσαν με το τέλος του πολέμου. Είναι τα παιδιά που δεν επέστρεψαν στο χωριό τους. Είναι οι γονείς που στερήθηκαν τα παιδιά τους, που έμειναν πίσω εγκλωβισμένοι και με μια άδεια καρέκλα στο τραπέζι τους».

Είναι όλα όσα έζησαν τα παιδιά πίσω από τις κλειστές πόρτες των οικοτροφείων, των σπιτιών των συγγενών, των κρυφών δακρύων τη νύχτα, σημείωσε η Άννα Αριστοτέλους. «Είναι η επιμήκυνση του τραύματος με σιωπή, αποχωρισμό και μοναξιά. Είναι οι ιστορίες των παιδιών που πλήρωσαν τον πόλεμο όχι στο πεδίο, αλλά στις ψυχές και τις ζωές τους».

Αναφερόμενη στην εκδήλωση, η κα. Αριστοτέλους επεσήμανε πως «τα παιδιά των εγκλωβισμένων αναντίρρητα είναι μια αθέατη πτυχή της κυπριακής ιστορίας. Και σήμερα, με σεβασμό, θα επιχειρηθεί να φέρουμε τις ιστορίες τους στο φως. Και με αυτό τον τρόπο να τιμήσουμε αυτά τα παιδιά όπως τους αξίζει. Μια ιστορία που δεν χωράει σε στατιστικές και αριθμούς. Γιατί δεν υπάρχει τρόπος να μετρηθεί η σιωπή και η μοναξιά στο βλέμμα ενός δωδεκάχρονου παιδιού. Ούτε το βάρος που κουβαλά η παιδική ψυχή όταν αποχαιρετά τους γονείς της χωρίς να ξέρει πότε — ή αν — θα τους ξαναδεί. Ούτε μπορεί να υπολογιστεί το κενό που αφήνει ο αποχωρισμός αυτός».

Ως Πολιτεία, ως κοινωνία, δεν μπορούμε να αλλάξουμε ό,τι έγινε, δεν μπορούμε να ξαναγράψουμε το παρελθόν, τόνισε η Άννα Αριστοτέλους. «Δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω τα δάκρυα, τη σιωπή, τις χαμένες παιδικές αγκαλιές. Μπορούμε όμως να το αναγνωρίσουμε να σκύψουμε με ειλικρίνεια πάνω σ’ αυτή την αθέατη ιστορία. Να πούμε την αλήθεια, όχι μισή, όχι στρογγυλεμένη. Να την πούμε καθαρά όπως την έζησαν εκείνοι που πονέσανε. Χωρίς στόμφο, χωρίς υπεκφυγές. Και να δώσουμε επιτέλους τον λόγο στους ίδιους τους ανθρώπους που το έζησαν».

Στη συνέχεια, η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων υπέδειξε πως «αυτή η ιστορία δεν αφορά μόνο το παρελθόν. Αφορά και το ποιοι είμαστε σήμερα. Ποιοι επιλέγουμε να είμαστε ως λαός, ως Πολιτεία, ως κοινωνία. Είμαστε ένας λαός που θυμάται και τιμά, που δεν ξεχνά. Που αναγνωρίζει την αδικία. Που δεν σιωπά μπροστά της. Που τιμά τους ανθρώπους, όχι μόνο όταν φεύγουν, αλλά όταν ακόμα σηκώνουν βάρη αόρατα».

Ως Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων, σημείωσε η Άννα Αριστοτέλους «θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι για εμάς, αυτή η ιστορία έχει πρόσωπα, έχει φωνές, έχει αξία.

Στο πλαίσιο των εργασιών του Γραφείου μας, παραμένει ακλόνητη πρώτη μας προτεραιότητα η έμπρακτη στήριξη των εγκλωβισμένων μας στο πλαίσιο του Προγράμματος Διακυβέρνησης. Στεκόμαστε δίπλα τους με συνέπεια και ουσία. Είτε πρόκειται για τους εγκλωβισμένους της Καρπασίας και των Μαρωνίτικωνχωριών, είτε για τα παιδιά και τα εγγόνια τους που μεγάλωσαν με τις αποστάσεις και τα εμπόδια της κατοχής στην καθημερινότητα, στεκόμαστε δίπλα τους με πράξεις και όχι μόνο με λόγια».

Η κα. Αριστοτέλους πρόσθεσε πως «εργαζόμαστε αδιάκοπα για να ενισχύσουμε τις συνθήκες διαβίωσης όσων εξακολουθούν να ζουν στα κατεχόμενα χωριά μας, να εξασφαλίσουμε την την ισότιμη και αξιοπρεπή πρόσβασή τους σε υπηρεσίες, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην κοινωνική φροντίδα, αλλά και να κρατήσουμε ζωντανή την ιστορική και πολιτιστική παρουσία τους. Στον αγώνα αυτό δεν είμαστε μόνοι. Έχουμε εξαιρετική συνεργασία με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων Εγκλωβισμένων, Αγνοουμένων και Παθόντων και ευχαριστούμε τον Πρόεδρο της, κ. Νίκο Κέττηρο και τα μέλη της Επιτροπής για το διαρκές ενδιαφέρον και στήριξη στις ευάλωτες ομάδες των συνανθρώπων μας με την γρήγορη προώθηση των θεμάτων αυτών».

Πάνω από 680 οι εγκλωβισμένοι και επανεγκατασταθέντες

Στη συνέχεια, η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων έκανε αναφορά στον αριθμό των εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων που διαμένουν αυτή τη στιγμή στα κατεχόμενα. Όπως ανέφερε «σήμερα οι εγκλωβισμένοι και επανεγκατασταθέντες μας στη χερσόνησο της Καρπασίας και στα Μαρωνίτικα χωριά ανέρχονται σε 682, 317 εγκλωβισμένοι και 365 επανεγκατασταθέντες, ανάμεσα τους 114 παιδιά. Παιδιά που, μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες, κρατούν άσβεστη τη φλόγα της παρουσίας μας στα κατεχόμενα χωριά μας. Που καθημερινά υπενθυμίζουν σε όλους ότι οι ρίζες μας όχι μόνο παραμένουν βαθιά γειωμένες στον τόπο, αλλά είναι και καρποφόρες, εξακολουθούν να ανθίζουν, να δίνουν καρπούς, να προχωρούν, να ονειρεύονται. Είναι αυτά τα παιδιά και οι νέοι που φοιτούν στα Σχολεία μας στο Ριζοκάρπασο και στον Κορμακίτη».

Αναφερόμενη στους επανεγκατασταθέντες, η κα. Αριστοτέλους σημείωσε πως «οι επανεγκατασταθέντες νέοι μας που κατοικούν στα κατεχόμενα χωριά μας και που καθημερινά διανύουν αποστάσεις και υπερβαίνουν εμπόδια, όχι μόνο για να μάθουν γράμματα αλλά και για να υπερασπιστούν το δικαίωμα να ζουν στον τόπο τους, φοιτώντας σε Σχολεία ή Πανεπιστήμια στις ελεύθερες περιοχές, πλέκοντας το νήμα της μνήμης και της ιστορίας. Το νήμα της ταυτότητάς μας.

Κι όμως, η καθημερινότητά τους είναι γεμάτη προκλήσεις, συχνά σιωπηλές, επίμονες, αθέατες. Μεγαλώνουν σε συνθήκες που διαφέρουν δραματικά από εκείνες των συνομηλίκων τους στις ελεύθερες περιοχές. Δεν έχουν τις ίδιες ευκολίες, ούτε την ίδια αίσθηση ασφάλειας. Και όμως, μεγαλώνουν, προχωρούν, επιμένουν».

Οι γονείς τους, με αξιοθαύμαστο σθένος και σπάνια μορφή αυταπάρνησης, αγωνίζονται καθημερινά για να προσφέρουν στα παιδιά τους μια αξιοπρεπή ζωή, θυσιάζοντας πολλά για το μέλλον του τόπου, σημείωσε η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων. «Δεν δίνουν μόνο μάχη για τα παιδιά τους, αλλά κρατούν αναμμένο το φως σε τόπους που κάποιοι θεωρούσαν ότι θα έσβηναν.

Η στήριξη προς τους εγκλωβισμένους και επανεγκατασταθέντες μας δεν είναι κενό γράμμα, δεν είναι υπόθεση διακηρύξεων, αλλά καθημερινός αγώνας, διαρκής φροντίδα και χρέος τιμής».

Στη συνέχεια, η κα. Αριστοτέλους αναφέρθηκε στις αποφάσεις της Κυβέρνησης για τους επανεγκατασταθέντες. Όπως ανέφερε «στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται οι πρόσφατες αποφάσεις του Πρόεδρου της Δημοκρατίας για ουσιαστική στήριξη και δημιουργία κινήτρων για την παραμονή και επανεγκατάσταση στα κατεχόμενα χωριά μας. Τα τελευταία δύο χρόνια, με συνέπεια και αποφασιστικότητα, σημειώσαμε σημαντικές επιτυχίες:

1. Επενδύουμε στην παιδεία και στην εκπαίδευση. Μια πολύ σημαντική, ιστορική απόφαση είναι η επαναλειτουργία του Νηπιαγωγείου και Δημοτικού Σχολείου στο Κορμακίτη τον Ιούλιο του 2023 έπειτα από είκοσι ολόκληρα χρόνια σιωπής. Οι παιδικές φωνές αντήχησαν ξανά στους χώρους που κάποτε φιλοξένησαν τα όνειρα και τις ελπίδες γενεών.
2. Η αύξηση κατά 30% του επιδόματος εγκλωβισμένου και επανεγκατασταθέντα, το οποίο παρέμενε ίδιο από το 2007.
3. Η παραχώρηση του επιδόματος επανεγκατασταθέντα φοιτητή και η παραχώρηση επιδόματος ενοικίου για τους επανεγκατασταθέντεςφοιτητές, στηρίζοντας έμπρακτα την προσπάθεια των νέων μας για μόρφωση και πρόοδο.
4. Η επέκταση της παραχώρησης Χριστουγεννιάτικου και Πασχαλινού επιδόματος στα επανεγκατασταθέντα παιδιά που φοιτούν στα Σχολεία στα κατεχόμενα χωριά μας όπως ισχύει και για τα εγκλωβισμένα παιδιά μας και η αύξηση των επιδομάτων αυτών, φέρνοντας το χαμόγελο και τη ζεστασιά των εορτών σε όλα τα σπίτια.
5. Οι ευκαιρίες μάθησης μέσω της συνεργασίας και συνεργειών που αναπτύξαμε με Πανεπιστήμια στις ελεύθερες περιοχές, με παροχή υποτροφιών και συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα.
6. Σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο προχωρούμε στην παροχή οδοντιατρικής φροντίδας και στοματικής υγιεινής για όλους, εγκλωβισμένους και επανεγκατασταθέντες.
7. Τα εγκλωβισμένα και επανεγκατασταθέντα παιδιά περιλαμβάνονται πλέον στους αποδέκτες υποτροφιών χωρίς εισοδηματικά κριτήρια από τον Ανεξάρτητο Φορέα, ανοίγοντας νέους δρόμους στη γνώση και την επιστήμη.
8. Ο εξοπλισμός των Σχολείων με μουσικά όργανα.
9. Η διοργάνωση εκπαιδευτικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων στις ελεύθερες περιοχές και η προσφορά χριστουγεννιάτικων και πασχαλινών δώρων για όλα τα παιδιά. Οι εκδηλώσεις, που έχουν πλέον εξελιχθεί σε θεσμό, φέρνουν τα παιδιά και τους φοιτητές μας σε άμεση επαφή με τονπολιτισμό, την παιδεία και τη χαρά της δημιουργικής μάθησης. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων στον ΘΟΚ, εκπαιδευτικές επισκέψεις στο ΡΙΚ, στο ΠάρκοΚαμήλων, στο Πλανητάριο, καθώς και εκδηλώσεις στο Πάρκο της Ακρόπολης».

Η Άννα Αριστοτέλους εξήγησε πως «οι ενέργειες μας αυτές εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δράσεων που έχουμε αναπτύξει τα τελευταία δύο χρόνια, στο πλαίσιο του στρατηγικού μας στόχου με βάση το Πρόγραμμα Διακυβέρνησης για στήριξη των ευάλωτων ομάδων των εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων παιδιών μας».

Πρόκειται για πρωτοβουλίες που ήρθαν να καλύψουν ένα κενό ευκαιριών και δράσεων που απουσίαζαν, με αποτέλεσμα τα παιδιά να παραμένουν σε αδράνεια και αποκλεισμένα από δραστηριότητες, εμπειρίες και δυνατότητες που θεωρούνται αυτονόητες για τα παιδιά στις ελεύθερες περιοχές, σημείωσε.

«Όλα τα παιδιά είναι άξια συγχαρητηρίων για τη δύναμη και τα μηνύματα που στέλνουν σε όλους μας δια μέσου των προσπαθειών τους για την προσωπική τους ανάπτυξη, ώστε να εξελιχθούν και να διεκδικήσουν το μέλλον που τους αξίζει, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά. Άξιοι συγχαρητηρίων είναι και οι εγκλωβισμένοι και επανεγκατασταθέντες γονείς τους και οι καθηγητές τους».

Στη συνέχεια, η κα. Αριστοτέλους επεσήμανε πως «προς διευκόλυνση της καθημερινότητάς τους και για τη διασφάλιση μιας ζωής με αξιοπρέπεια, έχουν γίνει ουσιαστικές παρεμβάσεις ως απαντήσεις σε πραγματικές ανάγκες, που στοχεύουν στην ανακούφιση, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, και στην άρση καθημερινών εμποδίων που για χρόνια βάραιναν τις πλάτες αυτών των ανθρώπων. Όπως:

1. Η εν εξελίξει διαδικασία για αγορά δύο λεωφορείων, για τις ανάγκες μεταφοράς των μαθητών και ηλικιωμένων εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων
2. Το σχέδιο παροχής οικονομικής βοήθειας για αντικατάσταση θερμοσιφώνων.
3. Η συνέχιση του Σχεδίου επιδότησης εγκλωβισμένων οικογενειών για ανέγερση / επέκταση κατοικίας στο Ριζοκάρπασο.
4. Δώσαμε λύση στο χρόνιο πρόβλημα της καθυστέρησης στη διέλευση από το Οδόφραγμα Αγίου Δομετίου μαθητών και ηλικιωμένων ασθενών, αλλά και όλων των καθηγητών που διδάσκουν στα Σχολεία μας στα κατεχόμενα, μέσω του ανοίγματος ειδικής λωρίδας. Πρόκειται για μια παρέμβαση με άμεσο και ουσιαστικό όφελος, που αναδεικνύει πως ακόμη και μικρές διορθώσεις στην πράξη μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
5. Βελτιώθηκε η ποιότητα και η ποσότητα των προϊόντων προς τους εγκλωβισμένους, ενώκαθιερώθηκε η αποστολή πασχαλινών και χριστουγεννιάτικων γευμάτων σε όλες τις οικογένειες εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων, με σεβασμό και αγάπη.
6. Αναθεωρήθηκε το Σχέδιο Επανεγκατάστασης με στόχο την ενίσχυση των κινήτρων για παραμονή ή επιστροφή στα κατεχόμενα χωριά μας. Βασικές αλλαγές περιλαμβάνουν την κατάργηση της υποχρέωσης συνεχούς διαμονής, υπολογισμός του Σαββατοκύριακου ως δύο διανυκτερεύσεων και άρση της υποχρέωσης κοινής διαμονής για τα ζευγάρια.
7. Επεκτάθηκε το επίδομα κατ’ οίκον φροντίδας ώστε να καλύπτει και ηλικιωμένα ζευγάρια που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, με στόχο την αξιοπρεπή διαβίωση στην τρίτη ηλικία.
8. Ξεκίνησε η εφαρμογή επιμορφωτικών μαθημάτων σύμφωνα με τις ανάγκες των εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων, όπως το μάθημα μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής στον Κορμακίτη, στο πλαίσιο της Συμφωνίας της Τρίτης Βιέννης.
9. Υλοποιούνται έργα υποδομής και βελτίωσης δρόμων, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής και διευκολύνοντας την καθημερινότητα».

Η Άννα Αριστοτέλους σημείωσε ότι «όλες αυτές οι δράσεις συνιστούν ουσιαστικές νίκες. Βήματα που μαζί με τους εγκλωβισμένους και επανεγκατασταθέντες μας κερδίσαμε. Η στήριξη των εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων μας είναι και θα συνεχίσει να είναι διαρκής, ουσιαστική, στοχευμένη».

Στη συνέχεια, η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων εξέφρασε τις ευχαριστίες της στη Γενική Γραμματέα και τα μέλη του Γυναικείου Κινήματος ΠΟΓΟ για την πρωτοβουλία και τη διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης. «Θέλω επίσης να εκφράσω τον σεβασμό και τον θαυμασμό μου προς τις οικογένειες των εγκλωβισμένων μας για τον αγώνα και τα μαθήματα ζωής που μας διδάσκουν καθημερινά. Προς τους γονείς που έμειναν πίσω, που μεγάλωσαν παιδιά με κόπο και σιωπή. Και προς εκείνα τα παιδιά που έφυγαν μικρά, που χρειάστηκε να δυναμώσουν απότομα, να σταθούν μόνα τους σε ξένους τόπους και να προχωρήσουν. Αυτοί οι άνθρωποι με την παρουσία και την αντοχή τους, κράτησαν ζωντανή μια ολόκληρη κοινότητα, χωρίς μεγάλα λόγια».

Καταλήγοντας, η Άννα Αριστοτέλους χρησιμοποίησε τα λόγια της Ευριδίκης Περικλέους-Παπαδοπούλου στο βιβλίο της «Η Ελένη της Καρπασίας». «Μονομάχησαν με τη ζωή τους την ίδια και τη δάμασαν και τη νίκησαν. Εκείνοι οι μικροί μεγάλοι ήρωες που κονταροχτυπήθηκαν με την προσφυγιά μονάχοι… μονάχοι… μονάχοι κι αβοήθητοι στην ελεύθερη περιοχή, όπου διώχθηκαν κάποτε και πολλά επικράνθηκαν. Οι μαθητές που κράταγαν τώρα αγκαλιά παιδιά, τα δικά τους παιδιά, σφιχτά στην αγκαλιά τους, μην και τολμήσει ποτέ εχθρός, για δαίμονας να τους χωρίσει, μήτε εχθρός, μήτε δαίμονας».

Ομιλίες απηύθυναν επίσης ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων, Νίκος Κέττηρος, ο οποίος αναφέρθηκε στις προσπάθειες που γίνονται ενώπιον της Βουλής, αλλά και η αντιπρόεδρος του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, Λήδα Κουρσουμπά, που ανέφερε τις ενέργειες που γίνονται για να παρεσχεθεί βοήθεια στους εγκλωβισμένους και επανεγκατασταθέντες.