Έξι χρόνια ΓεΣΥ-Καινοτομίες, κενά και ανάγκη για υπεύθυνη χρήση από γιατρούς και ασθενείς

Έξι χρόνια έχουν συμπληρωθεί από την πλήρη εφαρμογή του ΓεΣΥ, το οποίο καθιερώθηκε ως ο βασικός πυλώνας παροχής υπηρεσιών υγείας στους πολίτες της Κύπρου. Για πολλούς, το Σύστημα αποτέλεσε τη «γέφυρα» προς ιατρικές υπηρεσίες που στο παρελθόν ήταν δύσκολα προσβάσιμες ή και απρόσιτες, λόγω του υψηλού κόστους. Αναμφίβολα, πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις του τόπου, με στόχο την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της υγειονομικής περίθαλψης.

Από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του μέχρι και σήμερα, το ΓεΣΥ έχει διανύσει σημαντική απόσταση. Ο αριθμός των επαγγελματιών υγείας που συμμετέχουν αυξάνεται σταθερά, ενώ νέες υπηρεσίες ενσωματώνονται στο Σύστημα, λαμβάνοντας υπόψη τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις ανάγκες των δικαιούχων.

Παρά τα θετικά βήματα, παραμένουν ανοιχτά ζητήματα και προκλήσεις. Ένα από τα πιο σοβαρά αφορά την έλλειψη ιατρών σε ορισμένες ειδικότητες, γεγονός που δυσκολεύει την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε εξειδικευμένες υπηρεσίες. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι γιατροί αυτοί δεν είναι διαθέσιμοι εκτός του πλαισίου του ΓεΣΥ.

Μιλώντας στον REPORTER, η Ανώτερη Λειτουργός στον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας, Μόνικα Κυριάκου, εξήγησε πως «πέραν από τις διαδικασίες οι οποίες είναι ήδη μέσα στο ΓεΣΥ και περιλαμβάνουν όλες τις ιατρικές πράξεις που διενεργούνται σήμερα από τους γιατρούς στην Κύπρο, εάν υπάρχουν εξελίξεις ή καινοτομίες σε έναν τομέα, αναφορικά με μία νέα ιατρική πράξη ή έναν νέο τρόπο χειρουργικής επέμβασης, αυτό που κάνει ο ΟΑΥ είναι μία αξιολόγηση αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης νέας ιατρικής πράξης για τη διαχείριση συγκεκριμένου προβλήματος υγείας, σε συνεργασία με επιστημονικούς φορείς τους οποίους καλούμε».

Προσπαθούμε, συνέχισε, «μέσω αυτής της αξιολόγησης, να δούμε κατά πόσο αυτή η νέα μεθοδολογία υπερέχει των υφιστάμενων διεργασιών που ήδη καλύπτουμε στο σύστημα και, αν υπερέχει, σε ποιο βαθμό, ώστε να καταλήξουμε με ποιες ενδείξεις θα πρέπει να εντάξουμε αυτή τη νέα τεχνολογία».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Σχεδόν 43 εκατομμύρια επισκέψεις σε παρόχους υγείας στα έξι πρώτα χρόνια λειτουργίας του ΓεΣΥ

Φέρνοντας ως παράδειγμα μία μεθοδολογία που υπερέχει σημαντικά μίας υφιστάμενης διεργασίας, σημείωσε πως «τότε μπορεί να ενταχθεί στο σύστημα χωρίς να υπάρχουν πάρα πολλοί περιορισμοί. Αν όμως μία νέα τεχνολογία δεν υπερέχει ουσιαστικά και έχει δείξει υπεροχή μόνο σε μία ομάδα ασθενών ή κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αυτά λαμβάνονται υπόψη από τον Οργανισμό κατά την αξιολόγηση αυτής της διαδικασίας, προκειμένου οποιαδήποτε νέα υπηρεσία ή μέθοδος να ενταχθεί στο σύστημα με βάση κάποιες προϋποθέσεις, στη βάση της βιβλιογραφίας που υπάρχει για συγκεκριμένη νόσο ή πάθηση».

Περαιτέρω, η κ. Κυριάκου σημείωσε πως «γίνεται αξιολόγηση από τον ΟΑΥ σε συνεργασία με τους επιστημονικούς μας συνεργάτες, οι οποίοι μπορεί να είναι επιστημονικές εταιρείες, ακαδημαϊκοί και άλλοι επιστημονικοί φορείς, με τους οποίους αξιολογούμε τα υφιστάμενα δεδομένα, προκειμένου να καταλήξουμε κατά πόσο μία νέα υπηρεσία θα μπει στο ΓεΣΥ και κάτω από ποιες προϋποθέσεις».

Μπορεί, είπε, «να μην είναι μόνο υπηρεσίες που μπορεί να μας ζητήσουν οι παροχείς. Μπορεί να είναι και αυτεπάγγελτη η αξιολόγηση μίας νέας μεθοδολογίας, για την οποία έχουμε ενημέρωση ότι εφαρμόζεται σε άλλες χώρες. Εφόσον υπάρχει δυνατότητα και διαθέτουμε παρόχους με την εξειδίκευση και την εμπειρία να την εφαρμόσουν, μπαίνουμε στη διαδικασία της αξιολόγησης. Αν γνωρίζουμε απριόρι ότι στην Κύπρο, για οποιονδήποτε λόγο, οι πάροχοι δεν έχουν την τεχνογνωσία να εφαρμόσουν μία νέα τεχνολογία ή μέθοδο, τότε ίσως να μην μπούμε στη διαδικασία αξιολόγησης, με δεδομένο ότι δεν θα υπάρξει εφαρμογή».

Ταυτόχρονα, η κ. Κυριάκου αναφέρθηκε σε μία αξιολόγηση που έγινε πρόσφατα σε μία νέα διαδικασία διαχείρισης της ωχράς κηλίδας στα μάτια και εξήγησε πως «είναι μία νέα ιατρική πράξη η οποία χρησιμοποιεί συγκεκριμένο εξοπλισμό, προκειμένου να την εφαρμόζει ο γιατρός και να παρατηρούνται κάποια αποτελέσματα σε άτομα που πάσχουν από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας».

Ερωτηθείσα αν υφίστανται αυτή τη στιγμή κενά στο ΓεΣΥ τα οποία θα πρέπει να καλυφθούν, η κ. Κυριάκου απάντησε πως δεν υπάρχουν και τόνισε πως «εκεί που σίγουρα θα πρέπει να υπάρξει μία τοποθέτηση του Οργανισμού, είναι για τις ρομποτικές επεμβάσεις, οι οποίες σήμερα πραγματοποιούνται υπό το καθεστώς της προέγκρισης, εφόσον υποβληθούν κάποια στοιχεία στον ΟΑΥ. Αυτό υπάρχει περίπτωση να αλλάξει στο μέλλον, με τον Οργανισμό να καθορίζει συγκεκριμένες ενδείξεις και να διευρύνει το πλαίσιο της ρομποτικής χειρουργικής. Επί της ουσίας, δεν έχουμε αυτή τη στιγμή ενώπιόν μας ιατρικές πράξεις ή επεμβάσεις που γνωρίζουμε ότι πρέπει να εντάξουμε στο ΓεΣΥ και δεν το έχουμε πράξει».

Επισημαίνοντας ότι πάντοτε λαμβάνονται υπόψη και οι οικονομικές δυνατότητες του Οργανισμού, σημείωσε πως «δεν εντάσσουμε δραστηριότητες χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η επίδραση που μπορεί να έχουν στον προϋπολογισμό του ΓεΣΥ, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως θα αποτελέσει λόγο να μην εντάξουμε μία υπηρεσία. Αναλόγως, θα πρέπει να την εντάξουμε κάτω από προϋποθέσεις που διασφαλίζουν και τη βιωσιμότητα του Συστήματος».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αύξηση σε όλες τις κατηγορίες περίθαλψης στο ΓεΣΥ το 2023

Σχετικά με το αν υπάρχουν παράπονα για την παροχή υπηρεσιών φροντίδας υγείας από γιατρούς, η κ. Κυριάκου απάντησε αρνητικά, σημειώνοντας παράλληλα πως «έχουμε αιτήματα, για παράδειγμα, να ενταχθούν νέες ομάδες επαγγελματιών υγείας στο ΓεΣΥ ή να διευρύνουμε κάποιες υπηρεσίες που αφορούν, για παράδειγμα, τους οδοντίατρους. Αυτά όμως δεν είναι υπηρεσίες που παρέχονται από γιατρούς για τους οποίους εντοπίζουμε κενά στο τι διατίθεται στο πλαίσιο του Συστήματος, σε σχέση με το τι υπάρχει ως καινοτομία ή ως εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης».

Ερωτηθείσα εάν ο ΟΑΥ μπορεί να κρίνει ότι κάποιες υπηρεσίες δεν είναι αναγκαίες στο ΓεΣΥ, άρα θα πρέπει να καταργηθούν, είπε πως «η μόνη περίπτωση να το πει αυτό ο Οργανισμός είναι εάν μία υπηρεσία δεν τεκμηριώνεται ιατρικά και βιβλιογραφικά. Για παράδειγμα, για πολλές χειρουργικές επεμβάσεις έχουμε κάποιες ενδείξεις στη βάση των οποίων αποζημιώνουμε — ενδείξεις που καθορίστηκαν με καθαρά επιστημονικά κριτήρια. Αν κάποιος θέλει να κάνει μία επέμβαση χωρίς να υπάρχει ιατρική ένδειξη, τότε ναι, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε συνθήκες ΓεΣΥ. Επομένως, εάν ένας ασθενής ξυπνήσει αύριο το πρωί και αποφασίσει ότι θέλει, για παράδειγμα, να αφαιρέσει τις αμυγδαλές του χωρίς να υπάρχει ένδειξη, τότε πρόκειται για υπηρεσία εκτός ΓεΣΥ. Το τι καλύπτει το ΓεΣΥ είναι η διενέργεια ιατρικώς απαραίτητων πράξεων, οι οποίες βιβλιογραφικά και τεκμηριωμένα συστήνεται να γίνονται για τους ασθενείς που επιχειρούν να διαχειριστούν».

Την ίδια ώρα απεύθυνε έκκληση προς τους δικαιούχος να μην απαιτούν από τους γιατρούς τους να γίνονται ιατρικές πράξεις ή παραπομπές, οι οποίες δεν τεκμηριώνονται με βάση το τι ο γιατρός θεωρεί απαραίτητο. «Δηλαδή το να πιέζει ο ασθενής τον γιατρό είτε να του διενεργήσει μία εξέταση η οποία ιατρικώς δεν είναι απαραίτητη ή να τον παραπέμψει να κάνει απεικονιστικές ή άλλες εξετάσεις οι οποίες δεν είναι απαραίτητες, δεν είναι δόκιμο και θα πρέπει όλοι μας να το αποφύγουμε για να προστατεύσουμε το Σύστημα».

Τα κριτήρια για τους γιατρούς

Από πλευράς του, ο επίσης Ανώτερος Λειτουργός του ΟΑΥ, Πέτρος Νεοφύτου, αναλύοντας τη διαδικασία που εφαρμόζεται για να ενταχθεί ένας ιατρός στο Σύστημα Υγείας, ανέφερε πως «θα πρέπει να συμπληρώσουν την αίτησή τους ηλεκτρονικά και να την παραδώσουν στον Οργανισμό υπογεγραμμένη, μαζί με τα υποστηρικτικά έγγραφα, στα οποία περιλαμβάνονται η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, το πιστοποιητικό αναγνώρισης της ιατρικής τους ειδικότητας από το Ιατρικό Συμβούλιο Κύπρου και νοουμένου ότι η αίτησή τους αφορά σύναψη σύμβασης, πρέπει να προσκομίσουν ασφάλεια επαγγελματικής ευθύνης, το ύψος της οποίας εξαρτάται από την κατηγορία υπηρεσιών για την οποία υποβάλλεται η αίτηση».

Ερωτηθείς εάν ο Οργανισμός λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες που υπάρχουν στο Σύστημα Υγείας για την ένταξη ενός γιατρού, ο κ. Νεοφύτου ανέφερε πως «μέχρι σήμερα όχι, αλλά είναι μία κατεύθυνση στην οποία κινούμαστε πλέον. Προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες του Συστήματος και, αν υπάρχουν περιοχές στις οποίες υπάρχουν ελλείψεις ή πλεόνασμα ιατρών, ο στόχος είναι μεσοπρόθεσμα να γίνει μία προσαρμογή, ώστε οι γιατροί να εντάσσονται στο ΓεΣΥ βάσει των αναγκών του Συστήματος».

Επισημαίνοντας πως τα κριτήρια ένταξης στο ΓεΣΥ είναι τα ίδια τόσο για προσωπικούς όσο και για ειδικούς γιατρούς, εξήγησε πως «υπάρχει και ένας ελάχιστος εξοπλισμός ο οποίος πρέπει να υπάρχει στο ιατρείο. Αυτός δεν ελέγχεται κατά την εγγραφή, αλλά σε περιπτώσεις όπου κρίνεται απαραίτητο. Αυτή τη στιγμή συζητείται η δημιουργία ενός νόμου που θα αφορά την αδειοδότηση των ιατρείων, κάτι που θα είναι ένα πολύ θετικό βήμα, διότι η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν καθορισμένες προδιαγραφές για τα υποστατικά όπου παρέχουν υπηρεσίες οι γιατροί. Αυτή η νομοθεσία έρχεται να καλύψει αυτό το κενό. Μέχρι πρόσφατα ήταν σε δημόσια διαβούλευση και θα προωθηθεί από το Υπουργείο στη Βουλή. Όταν και εφόσον εφαρμοστεί, εμείς θα ζητούμε την αντίστοιχη άδεια λειτουργίας του ιατρείου».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: ΓεΣΥ: Πάνω από ένα εκατ. οι εγγεγραμμένοι δικαιούχοι στα έξι χρόνια λειτουργίας

Αναφερόμενος στις προϋποθέσεις αποχώρησης ενός γιατρού από το Σύστημα, επισήμανε πως «θα πρέπει να δοθεί ένας μήνας προειδοποίησης. Δεν υπάρχει άλλος περιορισμός που να τους αποτρέπει. Όταν επιθυμεί να αποχωρήσει από το ΓεΣΥ, είτε για να εργαστεί ιδιωτικά είτε γιατί θα φύγει από την Κύπρο, το μόνο που προβλέπεται από τη σύμβασή του είναι ένας μήνας προειδοποίησης».

Σε ό,τι αφορά τις αφυπηρετήσεις ιατρών, ο κ. Νεοφύτου επισήμανε το κενό που υπάρχει, σημειώνοντας πως, παρόλο που δεν είναι στις αρμοδιότητες του ΟΑΥ και μέχρι σήμερα δεν ρυθμίζεται καθόλου, γίνονται προσπάθειες ώστε να τροποποιηθεί η νομοθεσία, προκειμένου να οριστούν ηλικιακά όρια τουλάχιστον για εκείνους που συμμετέχουν στο ΓεΣΥ.

Ερωτηθείς για τα κενά σε ορισμένες ειδικότητες ειδικών γιατρών εντός του Συστήματος, σημείωσε πως είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Υγείας. Ωστόσο, ο Οργανισμός «σκοπεύει να εντοπίσει τα κενά και τις ανάγκες του, μέσω ενός σχεδιασμού, ενώ ένα από τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν είναι η ενημέρωση του κοινού. Θεωρώ ότι θα βοηθήσει τους νέους γιατρούς, που καλούνται να επιλέξουν την ειδικότητά τους, να γνωρίζουν όσον αφορά το ΓεΣΥ ποιες είναι οι ανάγκες που υπάρχουν. Θα αρχίσουμε σιγά σιγά να δημοσιοποιούμε στοιχεία στα οποία θα αναφέρονται οι ανάγκες που υπάρχουν στο Σύστημα σε συγκεκριμένες ειδικότητες», κατέληξε.