Η «Αόρατη Συνωμοσία» πίσω από τη δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη στην Κύπρο και τα κρυμμένα μυστικά

Ένα άλυτο μυστήριο γύρω από τη δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη, ήταν το έναυσμα που χρειάστηκε για να κάνει μία μακροσκελή έρευνα και να καταγράψει τα ευρήματά της σε ένα βιβλίο, που συνεπαίρνει τους αναγνώστες. Ο γρίφος γύρω από τα γεγονότα, σε μία εποχή που η Κύπρος βίωνε τη φρίκη των εισβολέων, έσπρωξαν το συγγραφέα να ασχοληθεί με τη δολοφονία του Ρότζερ Ντέιβις και της Αντουανέρας Βαρνάβα.

Πρόκειται για το νέο βιβλίο του Ανδρέα Χατζηκυριάκου, την «Αόρατη Συνωμοσία», η οποία καταπιάνεται με δύο δολοφονίες που συντάραξαν την πολιτική ζωή, τόσο σε Κύπρο και Ελλάδα όσο και στις ΗΠΑ. Στις 19 Αυγούστου 1974, πέντε μέρες μετά την υλοποίηση του δεύτερου μέρους της τουρκικής εισβολής, κατά την οποία οι κατακτητές ολοκλήρωσαν τα σχέδιά τους και κατέλαβαν το 1/3 της Κύπρου, ο Αμερικανός Πρέσβης και η γραμματέας του έπεσαν νεκροί από σφαίρες.

Τότε, είχε γίνει γνωστό ότι ο Ντέιβις και η Βαρνάβα είχαν δεχτεί σφαίρες από τους διαδηλωτές, που είχαν συγκεντρωθεί έξω από την Αμερικανική Πρεσβεία στη Λευκωσία, για να εκφράσουν τον θυμό και την αγανάκτησή τους για τη στάση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στο ζήτημα της εισβολής. Μήπως, όμως, υπάρχουν κρυμμένα μυστικά, όσον αφορά στη δολοφονία των δύο; Μήπως υπάρχουν σημεία της ιστορίας που οδηγούν σε άλλο συμπέρασμα;

Στο βιβλίο του κ. Χατζηκυριάκου, που αποτελεί μία ιστορική έρευνα, αποκαλύπτεται μία «Αόρατη Συνωμοσία», ο ρόλος της ΕΟΚΑ Β’ και της Χούντας στα γεγονότα, που είχαν κατάληξη τη δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη, αλλά και το λόγο που η Αμερικανική Πρεσβεία δεν είχε προχωρήσει σε ενδελεχείς έρευνες για εντοπισμό των δραστών.

Ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος εξηγεί στον REPORTER τους λόγους που τον οδήγησαν να ασχοληθεί με αυτό το θέμα, αλλά και το πόσο εύκολο ήταν να καταγράψει σε ένα βιβλίο τις ιστορικές αλήθειες μίας άλλης Κύπρου. Την ίδια ώρα, αναφέρεται στο σημαντικό ρόλο του Ρότζερ Ντέιβις για την εξέλιξη της ιστορίας σε Κύπρο και Ελλάδα, ενώ εξηγεί και για ποιο λόγο υπάρχουν ανώνυμες μαρτυρίες, για μία υπόθεση που σημειώθηκε πριν από πενήντα χρόνια.

-Το προηγούμενο σας βιβλίο (Πτήση CY284) ήταν μυθιστόρημα βασισμένο σε μια πραγματική ιστορία. Το νέο σας βιβλίο είναι ιστορική έρευνα. Πόσο δύσκολη ήταν η μετάβαση από το ένα είδος στο άλλο;

Και η «Πτήση CY284» είχε ξεκινήσει ως ιστορική έρευνα, αλλά δυστυχώς δεν κατόρθωσα να καταλήξω σε συγκεκριμένο και τεκμηριωμένο εύρημα. Γι’ αυτό αποφάσισα να χρησιμοποιήσω τα αποτελέσματα της έρευνας για να γράψω ένα μυθιστόρημα, βασισμένο σε μια πραγματική ιστορία. Στην περίπτωση της «Αόρατης Συνωμοσίας», αν και όταν ξεκίνησα δεν ήμουν ιδιαίτερα αισιόδοξος ότι θα κατέληγα στο τι πραγματικά έγινε, η έρευνα με οδήγησε σε συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Σίγουρα το μυθιστόρημα επιτρέπει πολύ μεγαλύτερη ελευθερία στον συγγραφέα, αφού μπορεί να αποκλίνει από την πραγματικότητα, να πλάσει γεγονότα και χαρακτήρες ή να τα αλλοιώσει, κατά πώς βολεύει την ιστορία που χτίζει. Η έρευνα, από την άλλη, είναι άκαμπτη. Εάν θέλεις να είσαι έντιμος με τον αναγνώστη σου, πρέπει να σεβαστείς το αποτέλεσμα της ακόμη κι αν δεν συμφωνεί με τις απόψεις ή τα πιστεύω σου. Δεν μπορείς να αποκλίνεις από τα ευρήματα, ούτε να τα προσαρμόσεις ώστε να ταιριάζουν με το προ-αποφασισμένο σου αφήγημα.

-Τι προκάλεσε το ενδιαφέρον σας να ερευνήσετε αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό του 1974;

Το ενδιαφέρον, που άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του ’90, προκλήθηκε από το μυστήριο που κάλυπτε τους φόνους του πρέσβη Ρότζερ Ντέιβις και της υπαλλήλου της πρεσβείας Αντουανέτας Βαρνάβα. Εκεί που βρίσκονταν τα θύματα, εντός της σφραγισμένης πρεσβείας, ήταν σχεδόν αδιανόητο να τα φτάσουν οι σφαίρες που έρχονταν απ’ έξω. Ξεκίνησα να διερευνώ την υπόθεση τότε, αλλά για διάφορους λόγους εκείνη η έρευνα έμεινε ημιτελής. Η πάροδος του χρόνου, όμως, δεν επίδρασε πάνω στο μυστήριο. Ο γρίφος παρέμενε άλυτος και λειτουργούσε σαν μαγνήτης που τραβούσε πάνω του θεωρίες συνωμοσίας. Ακόμα και η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων για τον Φάκελο της Κύπρου υιοθέτησε, στην περίπτωση της δολοφονίας Ντέιβις, έγγραφα, τα οποία δια γυμνού οφθαλμού, φαινόταν ότι ήταν χαλκευμένα.

-Κεντρίζει την περιέργεια η έναρξη του βιβλίου. Βλέπουμε ένα Ρότζερ Ντέιβις να βρίσκεται στο στόχαστρο του εβραϊκού λόμπι και στη συνέχεια του ίδιου του Κίσινγκερ. Χαρακτηρίζετε δυσμενή τη μετάθεση του στη Διεύθυνση Τουρκία, Ελλάδα, Κύπρος.

Θέλησα να μάθω όσα περισσότερα μπορούσα για το θύμα, ώστε να αποκλείσω το ενδεχόμενο το κίνητρο της δολοφονίας του να μην σχετιζόταν με την Κύπρο. Γι’ αυτό πήγα όσο πίσω με έπαιρναν τα διαθέσιμα στοιχεία και γρήγορα εντόπισα ότι, ήταν ένας από τους κορυφαίους αραβολόγους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που συγκρούσθηκε πρώτα με το εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ και το Ισραήλ και ακολούθως με τον Χένρι Κίσινγκερ και τους ανθρώπους του, όπως ο Τζο Σίσκο, οι οποίοι τον μετέθεσαν, το 1969 στη Διεύθυνση Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου. Δυσμενείς μεταθέσεις πήραν σχεδόν όλοι οι αραβολόγοι της Διεύθυνσης Εγγύς Ανατολής, αλλά ο Ντέιβις θεωρείτο ο γκουρού τους.

-Τι άνθρωπος ήταν ο πρέσβης Ντέιβις;

Ήταν πρωτίστως ένας βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος, αφοσιωμένος στην οικογένεια του. Αυτό προκύπτει σαφώς από τη δοκιμασία που πέρασε η οικογένεια Ντέιβις, όταν η σύζυγος του Σάλι διαγνώσθηκε το 1962 με καρκίνο του μαστού. Ο Ντέιβις έβαλε σε δεύτερη μοίρα την καριέρα του και στάθηκε δίπλα στη σύζυγο και τα δύο του παιδιά. Έμεινε 12 χρόνια στην Ουάσιγκτον και μόνο όταν πέθανε η Σάλι, το 1973, αποδέχθηκε να αναλάβει επικεφαλής πρεσβείας και ήρθε στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1974. Τραγική ειρωνεία ήταν ότι επέλεξε την ήρεμη, μεσογειακή Κύπρο για να μπορέσει η οικογένεια να ξεπεράσει την απώλεια. Από επαγγελματικής σκοπιάς ήταν ο κλασικός, ατσαλάκωτος διπλωμάτης, που προερχόταν από «τζάκι», μια οικογένεια που πληρούσε όλα τα κριτήρια για να θεωρείται προνομιούχα στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή.

-Πόσο σημαντικός μπορούσε να ήταν ο ρόλος ενός ανθρώπου που υπηρέτησε στην Κύπρο μόλις 50 μέρες;

Ο ρόλος του στα της Κύπρου, Ελλάδος και Τουρκίας δεν ξεκίνησε με την άφιξη του στη Λευκωσία στις 30 Ιουνίου, 1974. Ήταν επικεφαλής της Διεύθυνσης που είχε την ευθύνη για τις τρεις χώρες από το 1969, συνεπώς ήταν ο δέκτης όλων των πληροφοριών που έφταναν στην Ουάσιγκτον από τις τρεις πρωτεύουσες και είχε γνωρίσει σχεδόν όλες τις σημαντικές πολιτικές και άλλες προσωπικότητες της περιοχής την κρίσιμη πενταετία 1969-1974.

-Ο τίτλος περιλαμβάνει τη λέξη συνωμοσία. Συνεπώς η δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό; Τι επιδίωκαν οι συνωμότες;

Δεν θέλω να κάνω spoiler, συνεπώς θα είμαι λίγο σιβυλλικός στην απάντηση μου. Η δολοφονία Ντέιβις και μια σειρά άλλων ενεργειών και δολοφονιών είχε στόχο να αλλάξει τον ρου που άρχισε να παίρνει η ιστορία σε Ελλάδα και Κύπρο, μετά την πτώση της χούντας και του πραξικοπήματος στη Λευκωσία.

-Στο βιβλίο περιλαμβάνονται συνεντεύξεις με άτομα που ήθελαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Υπάρχουν ακόμη λόγοι κάποιος να θέλει να μιλήσει off the record για εκείνη την εποχή;

Ο λόγος διατήρησης της ανωνυμίας, μετά από μισό αιώνα, έχει περισσότερο να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις. Μπορεί να μη θέλεις να θίξεις κάποιον, που κατά πάσα πιθανότητα είναι νεκρός ή τους συγγενείς του, για παράδειγμα. Μια άλλη περίπτωση είχε να κάνει με τη δέσμευση που ανέλαβε κάποιος με τον οποίο μίλησα, να μην αποκαλύψει την πηγή των πληροφοριών του. Ανησυχούσε ότι αν αποκαλυπτόταν το δικό του όνομα, θα ήταν εύκολο να αντιληφθεί ο αναγνώστης την πηγή του.

-Το γεγονός ότι οι κεντρικοί πρωταγωνιστές της ιστορίας έχουν πεθάνει, πόσο δυσκόλεψε τη δουλειά σας;

Εξαρτάται πώς προσεγγίζεις κάποια ζητήματα. Προσωπικά πιστεύω ότι με την πάροδο του χρόνου οι πρωταγωνιστές της ιστορίας, της όποιας ιστορίας, έχουν μεγαλύτερη έγνοια για την προσωπική και πολιτική τους δικαίωση και λιγότερη για την ιστορική αλήθεια. Και η κυρίαρχη αγωνία ανθρώπων που διαδραμάτισαν μικρότερους ρόλους, είναι να μεγεθύνουν την προσωπική τους σημασία στα γεγονότα. Συνεπώς, νιώθω ότι η απουσία μεταγενέστερων μαρτυριών των πρωταγωνιστών δεν έχει πάντα αρνητικές επιδράσεις στην καταγραφή της ιστορίας.