Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ακυρώνει την απόφαση της Κομισιόν να αποκρύψει τα μηνύματα φον ντερ Λάιεν-Μπουρλά

Το Δικαστήριο της ΕΕ έκρινε σήμερα ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έσφαλε στην απόφασή της να αρνηθεί την πρόσβαση δημοσιογράφων στα γραπτά μηνύματα (SMS) που αντάλλαξε η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τον με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, στο αποκορύφωμα της πανδημίας.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του Δικαστηρίου, σκοπός του κανονισμού για την πρόσβαση στα έγγραφα είναι να προσδώσει όσο το δυνατόν πληρέστερη πρακτική ισχύ στο δικαίωμα πρόσβασης του κοινού στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή των θεσμικών οργάνων. Επομένως, κατά γενικό κανόνα, θα πρέπει να παρέχεται στο κοινό πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα των θεσμικών οργάνων.

Δείτε ΕΔΩ την απόφαση του Δικαστηρίου

Το ιστορικό της των μηνυμάτων φον ντερ Λάιεν - Μπουρλά

Την άνοιξη του 2020, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε έναν «παγκόσμιο αγώνα δρόμου» για την άρση των περιορισμών λόγω της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν απροετοίμαστη. Δεν υπήρχαν οι απαραίτητες διοικητικές δομές ούτε τα νομικά εργαλεία, ώστε η ΕΕ να προχωρήσει με παρόμοιο τρόπο στην κούρσα της άρσης των lockdown. Η πολιτική υγείας, όπως και η προμήθεια εμβολίων, ήταν και παραμένει αρμοδιότητα των κρατών - μελών της ΕΕ και όχι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο η πανδημία άλλαξε τα πάντα. Η Κομισιόν προειδοποίησε ότι σε περίπτωση που κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ προχωρούσε μόνο τους στην αγορά εμβολίων, οι πλουσιότερες χώρες θα είχαν πρόσβαση σε περισσότερες δόσεις, πυροδοτώντας ένα κύμα ανταγωνισμού εντός της ΕΕ. Το καλοκαίρι του 2020, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να αναθέσουν στην Επιτροπή να προχωρήσει σε συμφωνίες με τις φαρμακευτικές εταιρείες εξ ονόματος όλης της ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο του 2020 η κατάσταση στην ΕΕ έμοιαζε σχεδόν απελπιστική. Τα πρώτα εμβόλια της Pfizer κυκλοφόρησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθούμενα από αυτά της Moderna και της AstraZeneca, ενώ τα εμβόλια που είχε προμηθευτεί η Κομισιόν δεν αρκούσαν για τα κράτη - μέλη.

Εκείνη την περίοδο η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναπτύσει μια ιδιαίτερη, προσωπική σχέση, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά. Τον Ιανουάριο του 2021, η Κομισιόν επιβεβαίωσε την αναθεώρηση της σύμβασης με την Pfizer για τον διπλασιασμό του αριθμού των δόσεων για την ΕΕ, ώστε να καλύψει το κενό που άφηνε η AstraZeneca. Επίσης η Pfizer διέθετε σημαντική παραγωγική ικανότητα στην ΕΕ και συνεργαζόταν με τη γερμανική εταιρεία BioNTech, η οποία ανέπτυξε την επαναστατική τεχνολογία του m-RNA.

Ο ίδιος ο κ. Μπουρλά ανέφερε στην εφημερίδα New York Times, ότι συνομιλούσε με την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν μέσω τηλεφώνου και γραπτών μηνυμάτων.

Το 2021 ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Φάντα κατέθεσε αίτημα ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά τα SMS. Η Κομισιόν αρνήθηκε. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, Emily O'Reilly, ξεκίνησε έρευνα για κακοδιοίκηση. Αντιμέτωπη με τη συνεχή άρνηση της Κομισιόν, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια έκλεισε την έρευνα τον Ιούλιο του 2022 ασκώντας σκληρή κριτική στην Επιτροπή.

Στη συνέχεια η δημοσιογράφος Ματίνα Στεβή των New York Times, ζήτησαν επίσης πρόσβαση στα γραπτά μηνύματα και τελικώς προσέφυγαν στο Δικαστήριο της ΕΕ κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Για πολύ καιρό, η Επιτροπή δεν παραδεχόταν καν ότι υπήρχαν τα μηνύματα μεταξύ της προεδρου φον ντερ Λάιεν και του κ. Μπουρλά. Τελικά η νομική ομάδα της Κομισιόν υποστήριξε ότι ποτέ η Επιτροπή δεν αρνήθηκε ότι υπήρχαν μηνύματα, αλλά τα χαρακτήρισε ως μή σημαντικά και συνεπώς δεν θεωρήθηκαν επίσημα έγγραφα, όπως προβλέπει ο εσωτερικός κανονισμός της Επιτροπής.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ δεν αφορά στους χειρισμούς της προέδρου φον ντερ Λάιεν ώς προς την αγορά εμβολίων, κάτι που ακόμα και οι πιο σκληρή επικριτές της, τους θεωρούν επιτυχημένους, αλλά στο ζήτημα της διαφάνειας και της πρόσβασης των πολιτών της ΕΕ σε δημόσια έγγραφα.

Η πρώτη αντίδραση της Κομισιόν

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα «μελετήσει προσεκτικά» την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ με την οποία το δικαστήριο έκρινε πως η Κομισιόν δεν έδωσε πειστικές εξηγήσεις για την άρνησή της να δώσει πρόσβαση στους «New York Times» σε μηνύματα μεταξύ της Προέδρου Φον ντερ Λάιεν και του ΔΣ της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, και «θα υιοθετήσει νέα απόφαση που θα παρέχει πιο λεπτομερείς εξηγήσεις», αναφέρεται σε σχόλιο της Κομισιόν.

Τα μηνύματα ανταλλάγησαν σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας τον Απρίλιο του 2021 στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για αγορά επιπρόσθετων εμβολίων κατά της COVID-19 την άνοιξη του ίδιου έτους. Η Κομισιόν είχε αρνηθεί το αίτημα της εφημερίδας που πραγματοποιήθηκε μέσω των κανονισμών για διαφανή πρόσβαση σε έγγραφα, με την αιτιολογία ότι δεν είχε στην κατοχή της τα έγγραφα που ζητήθηκαν. Έκτοτε η Κομισιόν παραδέχθηκε πως υπήρξαν μηνύματα, αλλά πως δεν φυλάσσονται.

Στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή σημειώνει την απόφαση του ΓΔΕΕ και τη διαπίστωση του δικαστηρίου πως η Κομισιόν «θα έπρεπε να είχε παράσχει πιο λεπτομερείς εξηγήσεις στην απόφασή της ότι δεν κατέχει έγγραφα του ζητούμενου τύπου».

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, το ΓΔΕΕ «δεν θέτει υπό αμφισβήτηση την πολιτική καταχώρησης εγγράφων της Επιτροπής όσον αφορά την πρόσβαση σε έγγραφα». Η Κομισιόν προσθέτει πως οι κανόνες «αποσκοπούν στη διασφάλιση της ακεραιότητας των αρχείων της Επιτροπής και της πλήρους διαφάνειας, διασφαλίζοντας ότι τα σημαντικά έγγραφα που συντάσσει ή λαμβάνει η Επιτροπή είναι εύκολα προσβάσιμα στους ενδιαφερόμενους πολίτες της ΕΕ».

«Η Επιτροπή θα μελετήσει τώρα προσεκτικά την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου και θα αποφασίσει για τα επόμενα βήματα. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα υιοθετήσει νέα απόφαση που θα παρέχει πιο λεπτομερείς εξηγήσεις», προστίθεται.

«Η διαφάνεια ήταν πάντα ύψιστης σημασίας για την Επιτροπή και την Πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν. Θα συνεχίσουμε να τηρούμε αυστηρά το σταθερό νομικό πλαίσιο που ισχύει για την εφαρμογή των υποχρεώσεών μας. Παραμένουμε πλήρως προσηλωμένοι στη διατήρηση ανοικτής στάσης, λογοδοσίας και της καθαρής επικοινωνίας με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, της κοινωνίας των πολιτών και των εκπροσώπων ομάδων συμφερόντων», σημειώνεται στην ανακοίνωση της Κομισιόν.

Πηγή: Πρώτο Θέμα/ΚΥΠΕ