Αδιαφάνεια στη χρηματοδότηση ΜΚΟ από την ΕΕ εντοπίζουν οι Ευρωπαίοι ελεγκτές

Αδιαφάνεια στον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τις μη κυβερνητικές οργανώσεις εντόπισε στην τελευταία έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), κάνοντας λόγο για «κατακερματισμένες και αναξιόπιστες πληροφορίες». Από την πλευρά της η Κομισιόν απάντησε πως για την χρηματοδότηση οργανισμών ισχύουν αυστηρά κριτήρια καθώς και πως δεν έχει ενδείξεις πως υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για τον προϋπολογισμό της ΕΕ ειδικά για τις ΜΚΟ ως κατηγορία. 

Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρει σε νέα έκθεση πως πάνω από 7 δις ευρώ δόθηκαν σε μη κυβερνητικές οργανώσεις ως χορηγία στο πλαίσιο των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ την περίοδο 2021-2023, αλλά πως δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση, μεταξύ άλλων σχετικά με τις δραστηριότητες lobbying αυτών των οργανισμών.

Παρά τις βελτιώσεις, σημειώνεται, οι πληροφορίες για τα ποσά που έχουν λάβει ΜΚΟ δραστηριοποιούμενες στους τομείς των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ εξακολουθούν να είναι «ανακριβείς και ελλιπείς» καθώς η Κομισιόν δεν δημοσιοποιεί με τον ενδεδειγμένο τρόπο ορισμένες δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, όπως το lobbying, ενώ δε γίνονται έλεγχοι για να διασφαλίζεται ότι οι χρηματοδοτούμενες ΜΚΟ σέβονται τις αξίες της ΕΕ.

«Όλοι ξέρουμε πως οι ΜΚΟ και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν ένα σημαντικό ρόλο στην δημοκρατική διαμόρφωση πολιτικών - δίνουν δύναμη στη συμμετοχή των πολιτών μέσω συνεχούς διαλόγου. Όμως είναι κρίσιμης σημασίας αυτό να γίνεται με πλήρη διαφάνεια» σχολίασε σε συνέντευξη Τύπου η ελεγκτής αρμόδια για την έκθεση, Λάιμα Άντρικιενε.

Σε γραπτή απάντησή της η Κομισιόν σημειώνει πως η ΜΚΟ, όπως κάθε οργανισμός που λαμβάνει χρηματοδότηση από την ΕΕ, «υπόκειται στην εκπλήρωση των απαραίτητων προϋποθέσεων επιλεξιμότητας», καθώς η ιδιότητα της ΜΚΟ από μόνη της «δεν συνεπάγεται καμία προνομιακή μεταχείριση, ούτε αποτελεί από μόνη της κριτήριο επιλεξιμότητας, εκτός από λίγες, πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις».

Η Επιτροπή «δεν έχει ενδείξεις ότι το καθεστώς των ΜΚΟ συσχετίζεται με ιδιαίτερο (ή υψηλότερο) κίνδυνο για τον προϋπολογισμό της Ένωσης, σε σύγκριση με άλλους τύπους δικαιούχων χρηματοδότησης της ΕΕ» προστίθεται στην απάντηση.

Η Κομισιόν σημειώνει ακόμα στην απάντησή της πως θα εξετάσει κατά πόσο ο ορισμός του καθεστώτος ΜΚΟ όπως καταγράφεται στον πρόσφατο Κανονισμό 2024/2509 θα μπορούσε να τύχει περαιτέρω διασαφήνισης. Επίσης αναφέρει πως σε συνέχεια των συστάσεων των ελεγκτών, η Κομισιόν θα εξετάσει τη δυνατότητα να αυξήσει τη συχνότητα της ενημέρωσης των πληροφοριών για διαφάνεια στις χρηματοδοτήσεις, και για ανάπτυξη εργαλείων για αξιολόγηση πιθανών κινδύνων. Ωστόσο, σημειώνεται, οι όποιες ενέργειες θα γίνουν λαμβάνοντας υπόψη και την προσπάθεια απλοποίησης και μείωσης του διοικητικού φόρτου στην οποία προχωρά αυτή την περιόδο η Επιτροπή.

Σύμφωνα με δελτίο Τύπου του ΕΕΣ για την έκθεση, την περίοδο 2021 - 2023 διατέθηκαν σε ΜΚΟ 4,8 δις ευρώ χορηγήθηκαν από την Επιτροπή και 2,6 δις ευρώ από τα κράτη μέλη (συνολικά 7,4 δις ευρώ) στο πλαίσιο εσωτερικών πολιτικών όπως οι πολιτικές συνοχής, έρευνας, μετανάστευσης και περιβάλλοντος.

Ωστόσο, το ΕΕΣ εκφράζει επιφυλάξεις για τα στοιχεία καθώς οι πληροφορίες δημοσιεύονται αποσπασματικά, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η διαφάνεια, να δυσχεραίνεται η ανάλυση του αν τίθεται θέμα υπερβολικής συγκέντρωσης κονδυλίων της ΕΕ σε μικρό αριθμό ΜΚΟ.

Αν και η Επιτροπή σημείωσε πρόοδο όσον αφορά τη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τη χρηματοδότηση ΜΚΟ από την ΕΕ, εξακολουθούν να υπάρχουν αδυναμίες στον τρόπο δημοσιοποίησης των πληροφοριών σύμφωνα με τους ελεγκτές.

Σημειώνεται ακόμα πως ο ορισμός της έννοιας της ΜΚΟ ποικίλλει μεταξύ των χωρών της ΕΕ και σπάνια αποτυπώνεται στην εθνική νομοθεσία, με βασικά χαρακτηριστικά σύμφωνα με τον κανονισμό του 2024 την ανεξαρτησία από κάθε κυβερνητική επιρροή και τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα.

Μολονότι αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, από μόνος του ο ορισμός δεν μπορεί να διασφαλίσει την ορθή ταξινόμηση των ΜΚΟ στο σύστημα δημοσιονομικής διαφάνειας της ΕΕ, όπου διάφορες οντότητες δηλώνονται οι ίδιες ως ΜΚΟ, σημειώνουν οι ελεγκτές, ενώ η Επιτροπή δεν ελέγχει αν οι οργανισμοί πληρούν τις προϋποθέσεις, μεταξύ άλλων αν κυβερνητικές αρχές ασκούν σημαντική επιρροή στα όργανα διακυβέρνησής τους ή αν αυτές εξυπηρετούν εμπορικά συμφέροντα των μελών τους.

Ως παράδειγμα οι ελεγκτές αναφέρουν την περίπτωση μεγάλου ερευνητικού ινστιτούτου που ταξινομήθηκε ως ΜΚΟ, ενώ διοικείτο αποκλειστικά από εκπροσώπους κρατικών αρχών.

Η Επιτροπή δεν γνωστοποιούσε επίσης με σαφή τρόπο κατά την περίοδο που αφορά έρευνα τις πληροφορίες που είχε στη διάθεσή της σχετικά με δραστηριότητες προώθησης πολιτικών από ΜΚΟ που χρηματοδοτούνταν με επιχορηγήσεις της ΕΕ. Επίσης προστίθεται πως μόνο πρόσφατα η Κομισιόν εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές σύμφωνα με τις οποίες οι συμφωνίες επιχορήγησης δεν θα πρέπει να προχωρούν σε lobbying σε θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Ο έλεγχος κάλυψε μια σειρά προγραμμάτων της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το «Ορίζων Ευρώπη», το ΤΑΜΕ και το LIFE, όπως και την κατάσταση σε διάφορα κράτη μέλη. Η ειδική έκθεση 11/2025, με τίτλο «Διαφάνεια στη χρηματοδότηση ΜΚΟ από την ΕΕ - Παρά την πρόοδο, η συνολική εικόνα δεν είναι ακόμη αξιόπιστη», είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΕΣ.

Πηγή: ΚΥΠΕ