Στα άδυτα του παπικού κονκλαβίου–Πώς θα γίνει η επιλογή του νέου Ποντίφικα

Για αιώνες, ο επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εκλέγεται μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως παπικό κονκλάβιο. Οι διαδικασίες αυτές καλύπτονται από μυστικότητα, γεγονός που τις καθιστά αντικείμενο εικασιών και ίντριγκας.

Περισσότερα από 100 ανώτατα μέλη του κλήρου, γνωστά ως καρδινάλιοι, συγκεντρώνονται στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό για να ψηφίσουν. Δεν επιτρέπεται να αποχωρήσουν ή να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο μέχρι να καταλήξουν σε συμφωνία. Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει ημέρες, εβδομάδες ή, σε σπάνιες περιπτώσεις, ακόμη και χρόνια.

Καθώς η προσοχή του πλανήτη στρέφεται στους πιθανούς διαδόχους του Φραγκίσκου, οι Ηνωμένες Πολιτείες — μια χώρα που δεν είχε ποτέ Πάπα — θα μπορούσαν να δουν έναν από τους δικούς τους να συγκαταλέγεται μεταξύ των υποψηφίων: τον Καρδινάλιο Ρέιμοντ Λίο Μπερκ, γνωστό για τις έντονα συντηρητικές κοινωνικές του απόψεις, όπως σημειώνει το Bloomberg.

Αυτό αποτελεί ένδειξη του πώς η εκλογή του νέου Πάπα θα μπορούσε να απειλήσει αυτό που οι υποστηρικτές του Φραγκίσκου θεωρούν ως κληρονομιά του ως μεταρρυθμιστή Ποντίφικα. Καθώς η Εκκλησία αναπτύσσεται σε περιοχές του κόσμου με πιο συντηρητικές κοινωνικές αντιλήψεις, ιδιαίτερα στην Αφρική, η θεσμική της πορεία ενδέχεται να απομακρυνθεί από τις σχετικά φιλελεύθερες θέσεις του Φραγκίσκου σε ζητήματα όπως τα δικαιώματα της LGBTQ κοινότητας.

Το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, το ανώτατο σώμα αξιωματούχων της Εκκλησίας που διορίζονται από τον Πάπα, θα συγκληθεί σε κονκλάβιο σε περίπου δύο εβδομάδες για να εκλέξει τον διάδοχο του Φραγκίσκου. Περίπου 135 καρδινάλιοι θα έχουν δικαίωμα ψήφου, καθώς ο Φραγκίσκος διόρισε 21 νέους τον Δεκέμβριο. Αυτή η απόφαση του εκλιπόντος Πάπα ενδέχεται να αυξήσει τις πιθανότητες να εκλεγεί υποψήφιος από την Ασία ή την Αφρική. Ο τελευταίος Ιταλός Πάπας, ο Ιωάννης Παύλος Α΄, απεβίωσε το 1978.

Πώς ξεκίνησε το παπικό κονκλάβιο

Η λέξη «κονκλάβιο» προέρχεται από τις λατινικές λέξεις cum και clavis, με την έννοια ότι οι καρδινάλιοι κρατούνται «υπό κλειδαριά και κλειδί» μέχρι να αποφασίσουν για τον νέο ηγέτη, μια παράδοση που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα.

Το κονκλάβιο στην ιταλική πόλη Βιτέρμπο, που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Κλήμη Δ΄, διήρκεσε από το 1268 έως το 1271, αποτελώντας το μακροβιότερο στην ιστορία. Οι απογοητευμένοι κάτοικοι της πόλης αφαίρεσαν τη στέγη του παπικού παλατιού και παρείχαν στους καρδινάλιους μόνο ψωμί και νερό, σε μια προσπάθεια να τους αναγκάσουν να λάβουν απόφαση. Τελικά, οι καρδινάλιοι διατάχθηκαν να μην αποχωρήσουν μέχρι να καταλήξουν σε συμφωνία. Για να αποφευχθεί η επανάληψη τέτοιων χαοτικών καταστάσεων, θεσπίστηκαν αυστηροί κανόνες για τις παπικές εκλογές το 1276.

Η Καπέλα Σιξτίνα καθιερώθηκε ως μόνιμη τοποθεσία για τα παπικά κονκλάβια το 1878. Σήμερα, οι καρδινάλιοι που συμμετέχουν στο παπικό κονκλάβιο διαμένουν στον ξενώνα Σάντα Μάρτα εντός του Βατικανού. Δεν επιτρέπεται να έχουν ηλεκτρονικές συσκευές ή επαφή με τον έξω κόσμο και μεταβαίνουν καθημερινά στο παρεκκλήσι μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Η σημασία του

Ο Πάπας δεν έχει επίσημο ρόλο σε κοσμικά ζητήματα, αλλά ασκεί σημαντική επιρροή στη Ρώμη και σε ολόκληρο τον κόσμο, τόσο μέσω της Εκκλησίας και των 1,4 δισεκατομμυρίων πιστών της, όσο και μέσω του διπλωματικού σώματος της Αγίας Έδρας.

Κάθε Πάπας έχει τον δικό του τρόπο να προσεγγίζει την πολιτική. Ο Ιωάννης Παύλος Β΄, Πολωνός στην καταγωγή, θεωρήθηκε γέφυρα μεταξύ των δυτικών δημοκρατιών και της Ανατολικής Ευρώπης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ στήριξε το πολωνικό συνδικάτο «Αλληλεγγύη», που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πτώση του κομμουνισμού.

Ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄, που διετέλεσε Πάπας από το 2005 έως την παραίτησή του το 2013, θεωρούνταν κυρίως θεολόγος, με περιορισμένο ενδιαφέρον για τις διεθνείς υποθέσεις. Ο διάδοχός του, Φραγκίσκος, που απεβίωσε τη Δευτέρα, υπήρξε έντονα πολιτικοποιημένος, φτάνοντας ακόμη και σε δημόσια αντιπαράθεση με τον Αμερικανό πρόεδρο Donald Trump για τα σχέδιά του σχετικά με τη μετανάστευση.

Στην Ιταλία, ο Πάπας αποτελεί σημαντική προσωπικότητα στις εθνικές υποθέσεις, με κυβερνήσεις διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων να επιδιώκουν τη διατήρηση ισχυρών σχέσεων με το Βατικανό και να συμβουλεύονται τον Ποντίφικα για ζητήματα όπως η φορολογική νομοθεσία ή τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Η διαδικασία

Μετά τον θάνατο ή την παραίτηση ενός Πάπα, η ευθύνη για τα ζητήματα της Εκκλησίας μεταβιβάζεται στο Ιερό Κολλέγιο των Καρδιναλίων, του οποίου η πρώτη προτεραιότητα είναι η προετοιμασία για το επόμενο παπικό κονκλάβιο. Συνήθως ακολουθείται μια περίοδος πένθους 15 ημερών πριν ξεκινήσει η διαδικασία.

Το κολλέγιο αποτελείται από επισκόπους και αξιωματούχους του Βατικανού από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν επιλεγεί προσωπικά από προηγούμενους Πάπες. Κάθε διορισμός είναι σημαντικός, καθώς μπορεί να επηρεάσει τη στάση του κολλεγίου σε διάφορα ζητήματα και, κατά συνέπεια, την προέλευση και τις απόψεις του επόμενου Ποντίφικα.

Σύμφωνα με το κανονικό δίκαιο, το παπικό κονκλάβιο δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 120 εκλέκτορες, με δικαίωμα ψήφου να έχουν μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών. Τον Δεκέμβριο του 2024, ο Πάπας Φραγκίσκος διόρισε 21 νέους καρδινάλιους, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σε πάνω από 130.

Συζητήσεις και τέσσερις γύροι ψηφοφορίας πραγματοποιούνται κάθε μέρα, μέχρις ότου ένας υποψήφιος — σχεδόν πάντα ένας από τους παρόντες καρδινάλιους — συγκεντρώσει τα δύο τρίτα των ψήφων.

Το παπικό κονκλάβιο αποφασίζει

Τα αποτελέσματα κάθε ψηφοφορίας ανακοινώνονται φωναχτά και καταγράφονται. Αν κανείς δεν συγκεντρώσει τις απαιτούμενες ψήφους, τα ψηφοδέλτια καίγονται σε μια σόμπα κοντά στο παρεκκλήσι, με την προσθήκη χημικών που κάνουν τον καπνό μαύρο. Όταν τελικά οι καρδινάλιοι καταλήξουν σε συμφωνία, τα ψηφοδέλτια του τελικού γύρου καίγονται με χημικά που παράγουν λευκό καπνό, ο οποίος εμφανίζεται πάνω από το Βατικανό, σηματοδοτώντας στον κόσμο ότι έχει εκλεγεί νέος Πάπας.

Οι διαδικασίες στην Καπέλα Σιξτίνα διεξάγονται υπό αυστηρή μυστικότητα, μια παράδοση που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα, όταν η παπική εξουσία αποτελούσε σημαντικό παράγοντα στην ευρωπαϊκή πολιτική και οι μεγάλες δυνάμεις προσπαθούσαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα, φτάνοντας κατά καιρούς σε απειλές ή δωροδοκίες. Η μυστική ψηφοφορία διατηρήθηκε μέσα στους αιώνες για να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία και η ελευθερία των καρδινάλιων. Ακόμη και σήμερα, οποιαδήποτε διαρροή προθέσεων ψήφου πριν ή κατά τη διάρκεια του κονκλαβίου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απόπειρα επηρεασμού του αποτελέσματος.

Οι Ρωμαιοκαθολικοί πιστοί συγκεντρώνονται στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου για να παρακολουθήσουν τα σήματα καπνού και να μάθουν ποιος θα είναι ο νέος πνευματικός τους ηγέτης.

Ο κοσμήτορας του Ιερού Κολλεγίου των Καρδιναλίων ρωτά τον εκλεγέντα αν αποδέχεται την εκλογή του. Αν το αποδεχθεί, επιλέγει παπικό όνομα και ενδύεται τα παπικά άμφια, πριν εμφανιστεί στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου για να ευλογήσει το πλήθος και τον υπόλοιπο κόσμο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Oι οκτώ επικρατέστεροι διάδοχοι του Πάπα Φραγκίσκου-Το Κονκλάβιο των καρδιναλίων καλείται να επιλέξει
• Τι προβλέπει το πρωτόκολλο μετά τον θάνατο του Πάπα