Οι ραγδαίες εξελίξεις, το σχέδιο φον ντερ Λάιεν για την Άμυνα και οι Ευρωπαίοι ενώπιον διλημμάτων

Όταν ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ανακοίνωνε πριν από λίγες ημέρες Έκτακτη Σύνοδο Κορυφής για την Ουκρανία και την Άμυνα, η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική. Ο Ουκρανός Πρόεδρος επρόκειτο να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι θα υπέγραφε την συμφωνία που απαιτούσαν οι Αμερικανοί, και το βασικότερο ζήτημα για τους Ευρωπαίους θα ήταν η μακροπρόθεσμη ασφάλεια του Κιέβου μετά τη λήξη του πολέμου.

Λίγα εικοσιτετράωρα μετά, η κατάσταση πραγμάτων έχει αλλάξει ραγδαία. Μετά την πρωτοφανή -για τα διπλωματικά θέσμια- συζήτηση μεταξύ Βολοντίμιρ Ζαλένσκι, Ντόναλντ Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς, που έκανε τους διεθνείς αναλυτές να μείνουν με το στόμα ανοιχτό, ξεκίνησαν τα δημοσιεύματα πως ο Αμερικανός Πρόεδρος προτίθεται να διακόψει την παροχή κάθε στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία «μέχρι οι Ουκρανοί να δείξουν δέσμευση σε μία καλή τη πίστει διαπραγμάτευση». Τόσο πολύ ενθουσιάστηκε το Κρεμλίνο με αυτή την απόφαση, που την χαρακτήρισε ως «την καλύτερη συνεισφορά στην υπόθεση της ειρήνης» και έσπευσε να ζητήσει και άρση των κυρώσεων κατά της Μόσχας, ώστε να εξομαλυνθούν οι διμερείς σχέσεις. Όλοι οι υπόλοιποι παρακολουθούν με τεράστια απορία αυτή την καινοφανή συνταύτιση ΗΠΑ-Ρωσίας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: ΕΕ και ΝΑΤΟ το… χωριστό συνδικάτο-Η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα στο επίκεντρο της ατζέντας

Αν και η διακοπή της βοήθειας δεν είναι οριστική, γίνεται κατανοητό ότι ο Ουκρανός Πρόεδρος πλέον βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση, ενόψει του πλέον καταστροφικού σεναρίου, να μείνει χωρίς την στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ, που δεν περιορίζεται απλώς σε σημαντική ροή εξοπλισμών, αλλά και σε παροχή πληροφοριών και άλλα σημαντικά ζητήματα. Γνωρίζει πολύ καλά πως η Ευρώπη, παρά την σημαντικότατη συνεισφορά της, ακόμη και να θέλει, δεν είναι σε θέση να καλύψει άμεσα το σύνολο των στρατιωτικών του αναγκών εν μία νυκτί και ότι πρέπει να βρει λύση, ενώ δεν μπορεί να συνεννοηθεί με την αμερικανική Κυβέρνηση.

Μάλιστα, ο Ζελένσκι δέχεται πιέσεις και εκ των έσω να κάνει τα πάντα για να διορθώσει την κατάσταση, καθώς αξιωματούχοι ανησυχούν ότι η απόφαση Τραμπ μπορεί να οδηγήσει σε χιλιάδες θανάτους. Ενδεικτική του κλίματος που επικρατεί ήταν η τοποθέτηση του Πρωθυπουργού της χώρας, Ντένις Σμίχαλ, πως «η Ουκρανία είναι απολύτως αποφασισμένη να συνεχίσει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ». «Οι ΗΠΑ είναι σημαντικός εταίρος και πρέπει να το διατηρήσουμε αυτό», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι «θα κάνουμε τα πάντα για να αντέξουμε». Οι πιέσεις αυτές φαίνεται να έπιασαν τόπο, καθώς το βράδυ της Τρίτης το Reuters ανέφερε πως η συμφωνία για τα ορυκτά ισχύει και θα υπάρξει υπογραφή, ωστόσο δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι θα συνοδεύεται από οποιεσδήποτε διαβεβαιώσεις ασφαλείας. Ενδεχομένως, όμως, να αρκεί για να μην διακοπεί η στρατιωτική βοήθεια.

Η αντίδραση της ΕΕ στις τελευταίες εξελίξεις ήρθε από την Πρόεδρο της Κομισιόν, η οποία ανακοίνωσε ένα σχέδιο πέντε σημείων για ενίσχυση της ευρωπαϊκής Άμυνας. Υπό το όνομα «Rearm Europe», πρότεινε ένα νέο πρόγραμμα δανεισμού για επενδύσεις στην Άμυνα, ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς και ενεργοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» από τους δημοσιονομικούς κανόνες, ώστε να απελευθερωθούν άλλα 650 δισεκατομμύρια τα επόμενα χρόνια για τον σκοπό αυτό. Το σχέδιό της περιλαμβάνει επίσης χρήση ισχύος του Προϋπολογισμού της ΕΕ και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ανακοίνωσε 800 δις ευρώ για αμυντικές δαπάνες η Φον ντερ Λάιεν-Το σχέδιο 5 σημείων για ενίσχυση της ΕΕ

Η πρόταση αναμένεται να τεθεί στο Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν να τονίζει πως το ερώτημα δεν είναι πλέον κατά πόσο η ασφάλεια της Ευρώπης απειλείται ή αν θα πρέπει η Ευρώπη να αναλάβει περισσότερη ευθύνη για την ασφάλειά της. «Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε εδώ και καιρό τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Το πραγματικό ερώτημα που έχουμε μπροστά μας είναι αν η Ευρώπη είναι έτοιμη να δράσει τόσο αποφασιστικά όσο επιβάλλουν οι καταστάσεις», είπε.

Παρόλο που φαίνεται ότι δίνονται τα όπλα στους Ευρωπαίους ηγέτες για σοβαρές κινήσεις σε ό,τι αφορά στην Άμυνα, δεν είναι ξεκάθαρο εάν υπάρχει από όλους η πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο. Η μετατόπιση κεφαλαίων στην Άμυνα, έναν τομέα που πολλές ευρωπαϊκές χώρες επένδυαν πολύ μικρό ποσοστό του ΑΕΠ τους (άλλωστε αυτό ήταν και το κύριο παράπονο του Ντόναλντ Τραμπ σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ) συνεπάγεται με εξοικονομήσεις σε άλλους τομείς ή λιγότερες επενδύσεις σε άλλους τομείς, ακόμη και αν υπάρχει χαλάρωση στους κανονισμούς της ΕΕ ή δανεισμός. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, πριν από λίγες ημέρες ο Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2027, αλλά για να την χρηματοδοτήσει θα προβεί σε περικοπές στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια. Ως αποτέλεσμα, υπέβαλε την παραίτησή της η Υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης, καταγγέλλοντας στην επιστολή παραίτησής της ότι «αυτές οι περικοπές θα στερήσουν από απελπισμένους ανθρώπους την πρόσβαση σε τρόφιμα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη».

Και μπορεί το ΗΒ να μην είναι πλέον κράτος-μέλος της ΕΕ και να μην έχει πρόσβαση στην χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς μηχανισμούς, αλλά τέτοιου είδους διλήμματα αναμένεται να αντιμετωπίσουν και τα κράτη-μέλη της ΕΕ στην προσπάθειά τους για ραγδαία αύξηση των αμυντικών τους δαπανών. Η ασφάλεια αποτελεί, βεβαίως, προτεραιότητα για τα κράτη, αλλά σε ολόκληρη την ΕΕ, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, οι χώρες δοκιμάζονται από την ακρίβεια και οι πολίτες χάνουν την υπομονή τους με τις Κυβερνήσεις τους. Αναμένεται, συνεπώς, πως σε αρκετές περιπτώσεις θα υπάρξουν αντιδράσεις, ιδιαίτερα αν δεν γίνει ορθή πολιτική διαχείριση των όποιων αποφάσεων. Αυτά όμως έχουν και πιο μακροπρόθεσμη διάσταση και οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να λάβουν τώρα αποφάσεις, τουλάχιστον ως προς το όραμα αλλά και για τους τρόπους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν άμεσα το Κίεβο.

Στο τραπέζι βρίσκεται εδώ και λίγες μέρες η ιδέα αποστολής στρατιωτικών δυνάμεων από πρόθυμες χώρες στην Ουκρανία, ώστε να λειτουργούν ως εγγύηση μίας μελλοντικής συμφωνίας. Όπως επισημαίνει το Euronews, η ιδέα ανήκει στη Γαλλία και το ΗΒ, αλλά παραμένει ακόμη αρκετά ασαφής, με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 50,000 στρατιώτες. Αυτή η ιδέα δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτή με ιδιαίτερη θέρμη από όλους, ενώ ακόμη και από αυτούς που είναι θετικοί, φαίνεται πως η συζήτηση για ειρηνευτές θεωρείται πρώιμη. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν κράτη-μέλη που την αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό, όπως η Ιταλία αλλά και η Πολωνία, που είναι ένας από τους θερμότερους υποστηρικτές της Ουκρανίας. Και φυσικά στο Συμβούλιο θα βρίσκονται η Ουγγαρία και η Σλοβακία, δύο χώρες που διαφωνούν κάθετα με την ευρωπαϊκή στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο.

Γίνεται κατανοητό ότι τα μέτωπα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι αρκετά και είναι περίπλοκα, λόγω διαφορετικών προτεραιοτήτων των κρατών-μελών και λόγω διαφορετικών συνθηκών που επικρατούν στην κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Αν και η επένδυση στην Άμυνα φαίνεται να αποτελεί κοινή συνισταμένη ανάμεσα στο μπλοκ, ο τρόπος που θα γίνει και η έμφαση που θα δοθεί αναμένεται να συζητείται όχι μόνο αυτή την εβδομάδα αλλά τους επόμενους μήνες ή χρόνια στις Βρυξέλλες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Τεντώνει το σκοινί ο Τραμπ-Αποφάσισε την διακοπή κάθε στρατιωτικής βοήθειας προς Ουκρανία
• Πιέζει Ζελένσκι για αλλαγή στάσης απέναντι σε ΗΠΑ η Ουκρανική Κυβέρνηση-Χαμόγελα σε Μόσχα
• Πόσο θα αντέξει η Ουκρανία χωρίς την στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ-Τι εξοπλισμό έχει λάβει το Κίεβο